Agresja w szkole - zachowania agresywne w kontekście praktyki szkolnej

Występujące dość powszechnie różnego rodzaju zachowania agresywne stanowią istotny problem społeczny.Są one z reguły nie akceptowane przez społeczeństwo, sprzeczne z ogólnie przyjętymi normami.

Agresja to "pewne działanie, myśl lub impuls, którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej, realnej lub symbolicznej określonej osobie bądz jej reprezentantowi"

Zachowanie agresywne to zachowanie szkodliwe, które wyrządza szkody materialne lub moralne.

Szkody materialne przyjmują formę uszkodzenia ciała, uszkodzenia lub zniszczenia przedmiotów martwych.

Szkody moralne natomiast są następstwem zadania bólu, sprawienia przykrosci, poniżenia czyjejś godności, wytworzenia negatywnej opinii w otoczeniu, zahamowania przejawianej dotychczas aktywności.

W życiu współczesnej szkoły narasta poczucie bezradności wobec agresji i przemocy.Prowokacyjne zachowania uczniów, nadpobudliwość ruchowa, niezdolność do koncentracji i niechęć do zdobywania wiedzy sprawiają,że nauczanie stało się niezwykle trudne.

Obserwowany ostatnio wzrost zainteresowania nauczycieli problematyką zachowań agresywnych wynika z rosnącej liczby przypadków ignorowania poleceń wychowawców, ośmieszania ich i wandalizmu.Widząc wokoło falę przemocy, próbują oni, wspólnie z pedagogami szkolnymi, szukać sposobów by chronić uczniów i siebie przed tym narastającym zjawiskiem.

Każda szkoła czy placówka wychowawcza posiada opracowany regulamin w którym określone są normy i zasady walki z agresją oraz kosekwencje związane z jego łamaniem.Wiele z nich świetnie sobie radzi z jasnym określeniem celów, sformułowaniem konsekwencji oraz ich respektowaniem.Inne mają trudności w precyzowaniu konsekwencji albo dbania o ich przestrzeganie. Gdzieś po drodze od zasad do ponoszenia konsekwencj powstaje luka, którą uczniowie doskonale wyłapują i pozwalają sobie na to, na co szkoła pozwolić im nie może. Łatwo zaobserwować, jak wychowankowie czując się bezkarni rozwijają coraz bardziej repertuar swoich karygodnych zachowań i agresja zatacza coraz szersze koło.

Pierwszą "recetpą" na radzenie sobie z agresją w szkole jest stworzenie jasnego i przewidywalnego dla uczniów środowiska wychowawczego - jasne zasady, normy i ich konsekwecje oraz respektowanie tych konsekwencji w przypadku łamania norm.

Należy więc sprecyzować taki sysytem norm w szkole, by wiązał się on z konkretnymi konsekwencjami oraz troszczyć się wspólnie o jednomyślne ich przestrzeganie.

Bardzo istotne, w walce z agresją jest budowanie w szkole w i ę z i. Anonimowość sprzyja agresji, personalny kontakt zmniejsza częstotliwość zachowań agresywnych. Z tego założenia wynika więc potrzeba budowania więzi i to na kilku płaszcyznach:
- pierwszą z nich, w pracy wychowawczejbędzie pomaganie uczniom budowania lepszych relacji.Nauczyciel powinien zadbać o integrację klasy,gdy uczniowie przychodzą do szkoły nie znając się nawzajem, i pogłębiac relację poprzez integrację zadaniową,
- drugą płaszcyzną budowania relacji, pomocą w radzeniu sobie z zachowaniami agresywnymi, jest kontakt nauczyciel-uczeń.Gdy uczeń sprawia w klasie szcególne problemy,warto spotkać się z nim poza kontekstem klasy. Zachowania agresywne ucznia na forum klasy są często sposobem walki o pozycję w klasie i wtedy uczeń za wszelką cenę nie chce z nauczycielem przegrać.Nauczyciel też nie może pozwolić sobie na przegraną.Większość wychowanków, w trakcie indywidualnych spotkań,poza klasa,jest bardziej skłonna do rozmowy,
- trzecią płaszcyzną w przeciwstawianiu się agresji jest relacja nauczyciel -nauczyciel. Agresja budzi w wychowawcach silne emocje i chęc zachowań jakich nie można zaakceptować ze względu na normy społeczne, czy realia szkolne. Nauczyciel w przypadku agresji ucznia wobec siebie czy też wobec innych uczniów, może doświadczyć nie tylko złości, gniewu, rozczarowania czy żalu, ale przede wszystkim lęku. Lęk ten dotyczy obawy o bezpieczeństwo uczniów, własnych dzieci, samochodu lub nawet o bezpieczeństwo własne, gdy np.fizycznie trzeba wkroczyć,by rozdzielić walczących wychowanków, nierzadko silniejszych od siebie. Nauczyciel boi się, że nie poradzi sobie z sytuacją i straci autorytet, koledzy przestaną go szanować, a wreszcie, że może ponieść z tego tytułu konsekwencje służbowe z utratą pracy włącznie.

Szkoła odgrywa szczególną role w procesie kształcenia osobowości dzieci i młodzieży. Jednak nie można szkoły w całości obciążać odpowiedzialnością za agresję, ponieważ rolą szkoły jest wspomaganie wychowawczej roli rodziny. A to właśnie świat ludzi dorosłych rodzi powstawanie problemów wychowawczych u młodzieży.Dewaluują się tradycyjne wartości, zacierają różnice między dobrem a złem.W życiu codziennym zaczyna dominować pieniądz i brutalna siła.

Rodzice, goniąc za zarobkami tracą kontakt ze swoimi dziećmi. Te z kolei, nie mogąc zaspokoić elementarnych potrzeb w rodzinie - potrzeby miłości, akceptacji, rozmowy - przyłaczają się do grup nieformalnych, uciekają w świat alkoholu i przemocy, chcąc wykrzyczeć co ich boli. Rodzice i wypracowany przez nich sposób bycia stają się ostatnio nieprzydatne.Młody człowiek szuka czegoś nowego, czegoś, czym zwróci uwagę innych na swoją osobę.

"Dorastanie to okres ciągłych zmian.Utrudniają one ustabilizowanie poczucia własnej godności i odnalezienia celu swego istnienia.Szukanie akceptacji jest dla nastolatka ciągłą walką" 1/.

Choć większość nastolatków nie chce się do tego przyznać, tym,czego najbardziej potrzebują jest akceptacja, aprobata i uwaga rodziców. Jeżeli nie zaspokoją swoich potrzeb w domu, szukają ich spełnienia poza nim, szukają grupy która ich zaakceptuje.

Dlatego tak ważną sprawą w wychowaniu młodego człowieka jest, aby nauczyło sie ono akceptować samego siebie, aby znalazło w sobie wartości, na których może się oprzeć. Pomóżmy zbudować mu własny system wartości, pomóżmy odróżnić, co jest dobre, a co złe.

Pamiętajmy,że zachowania skierowane do innych ludzi i do nas samych nie powinny przekraczać pewnych granich. Każdy z nas ma takie same prawa i druga osoba nie powinna ich ograniczać.

Wydaje się,że agresja i przemoc zalewa kolejno, jeden po drugim wszystkie sektory życia społecznego.Widowiska sportowe, wybór tematów i bezwzględność obrazów dzisiejszego kina i programów telewizyjnych to miejsca gdzie rodzi się agresja. W tym przytłaczajacym swą agresją świecie młodzież musi znależć swoje miejsce.

A my - nauczyciele,pedagodzy,rodzice, sami zagubieni w poszukiwaniu nowych wartości, musimy stanąć na wysokości zadania i pomóc zagubionej "wierzgającej" młodzieży, sposobami dalekimi od przemocy.

1/ T.Milthel Anthony,Dlaczego?Samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania Oficyna Wydawnicza VOCATIO,Warszawa 1994

Opracowanie: Zofia Warzyńska

Wyświetleń: 2067