Katalog

Jolanta Beata Zarzecka-Łępicka
Ogólne, Referaty

Uzależnienie i profilaktyka

- n +

Uzależnienie i profilaktyka

Profilaktyka - to odpowiednie działanie, które ma na celu zapobieganie pojawianiu się i/lub rozwojowi danego zjawiska w konkretnej społeczności. Profilaktyka może również polegać na promowaniu alternatywnych zjawisk w stosunku do tych, którym chce się zapobiec.

Profilaktyka, według G. Edwardsa, to działania stwarzające człowiekowi okazję aktywnego gromadzenia różnych doświadczeń, które powodują wzrost jego zdolności do radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. W myśl tej definicji do profilaktyki zaliczyć trzeba zajęcia uczące dzieci różnych umiejętności społecznych, spotkania, podczas których rośnie wiara w siebie, oraz sytuacje, w których młodzi ludzie mogą lepiej zrozumieć świat, swoich bliskich, mogą zapoznać się z wartościami, jakimi należy się w życiu kierować. Tak więc profilaktyka w szkole nie może ograniczyć się do zaproszenia psychologa i przeprowadzenia pogadanki dla rodziców, dzieci i nauczycieli, po których wszystko wraca do normy. Nowoczesny model zajęć profilaktycznych nastawiony jest na rozwijanie umiejętności psychologicznych oraz społecznych i opiera się na założeniu, że nie sama używka jest groźna, lecz pewne braki tkwiące w człowieku, a więc brak miłości, stabilnej samooceny, brak wiary w siebie, brak umiejętności rozwiązywania problemów, brak poczucia bezpieczeństwa. W czasie zajęć powinno się uzupełniać te braki, poruczać tematy związane z rozwojem młodego człowieka, ze świadomością własnych potrzeb i uczuć, z problemami w grupie rówieśniczej, z presją. Uczyć podejmowania decyzji i odmawiania, gdy proponują narkotyki i alkohol.

Dobra profilaktyka - to wczesna profilaktyka. Działania profilaktyczne, aby były skuteczne, powinny rozpoczynać się już w wieku przedszkolnym dziecka. Pomocne są tu historyjki o zwierzętach, bajki z morałem, książeczki z obrazkami. W młodszych klasach działania te powinny być kontynuowane i rozszerzane o konkursy, pogadanki, zajęcia grupowe promujące zdrowy styl życia, wolny od nałogów. W klasach starszych potrzebne są zarówno wykłady psychologa, służby zdrowia, zajęcia z wychowawcą, spotkania z policjantem, ale przede wszystkim zajęcia dające młodemu człowiekowi wybór alternatywnej formy spędzania wolnego czasu. Są to np. wszelkiego typu zajęcia pozalekcyjne i praca w wolontariacie. W czasie zajęć profilaktycznych z młodzieżą należy skupić się na:
- wzmacnianiu przekonania, że brani i eksperymenty z narkotykami i alkoholem nie są czymś normalnym dla nastolatków
- zapoznaniu ze sposobami odmawiania
- zrozumieniu na czym polega zależność od narkotyków i konformizm
- ukazaniu konsekwencji brania narkotyków i picia alkoholu na przyszłość

Ale przede wszystkim:

- wzmacnianiu poczucia własnej wartości
- rozwijaniu umiejętności społecznych

Uzależnienie jest chorobą, która polega na utracie kontroli nad własnym życiem. Jeśli ktoś coraz częściej myśli o alkoholu czy narkotyku i kojarzy swoje dobre samopoczucie z odpowiednią dawką np. marihuany, to zaczyna być uzależniony psychicznie. To właśnie chora psychika, myśli i emocje są najtrudniejsze do wyleczenia. Wielu nastolatków bierze narkotyki, bo są one prostą i szybką metodą zmiany nudnego życia. Nie każdy uczeń zażywający narkotyki jest uzależniony. Uzależnienie rozwija się stopniowo, przechodząc pewne fazy:

Faza I - eksperymenty
Młody człowiek próbuje narkotyku z ciekawości. Korzysta więc z okazji na jakiejś imprezie lub wspólnie z innymi ciekawskimi kolegami podejmuje się zakupu. Nie planuje następnego brania.

Faza II - branie towarzyskie
Na tym etapie nastolatek już nie czeka, że ktoś go poczęstuje narkotykiem, lecz idąc na imprezę sam go kupił. Stwierdził bowiem, że po narkotyku mógł się rozluźnić i łatwiej kontaktował się z ludźmi. To, czy będzie się dobrze bawił, uzależnił od tego, jak narkotyk zadziała.

Faza III - częstsze poszukiwanie dobrego nastroju (nadużywanie)
Zauważył, że narkotyk to szybki, choć wcale nie tani sposób na chwilową zmianę sytuacji. Narkotyk zmienił jego samopoczucie - kiedy się nudził lub był zdenerwowany. Zaczynają się kradzieże, długi, lub nawet handel narkotykami. Również konsekwencje: gorsze oceny, kłopoty z pamięcią i koncentracją, problemy zdrowotne, ucieczki ze szkoły.

Faza IV - ciągłe branie (uzależnienie)
Nastolatek bierze, bo bardzo chce, bo przez chwilę jest dobrze. Bierze, aby zapomnieć o problemach i nie czuć. Bierze codziennie i coraz większe ilości, szuka coraz mocniejszych narkotyków. Do uzależnienia psychicznego dołącza się fizyczne: ciało przyzwyczaiło się do codziennej dawki narkotyku, i gdy go zabraknie, młody człowiek staje się chory. W tej fazie nastolatek zwykle już nie chodzi do szkoły, nie jest w stanie sprostać swoim obowiązkom. Kłamie, kradnie, oszukuje - wszystko po to, aby chronić swój nałóg.

Według Mieczysława Wojciechowskiego mity i zasady profilaktyki to:

1. Mit walki z podażą narkotyków:
Naszą uwagę przyciągają substancje uzależniające - narkotyk, alkohol i nikotyna. To one są oskarżane i przeciwko nim chcemy kierować atak, najlepiej, jak w przypadku narkotyku, likwidując go całkowicie. Takie działanie jest nierealistyczne. Cała historia walki z podażą substancji psychoaktywnych pokazuje, że są to działania niewystarczające, a wręcz przynoszące czasem odwrotny skutek.

Zasada pierwsza: ograniczenie popytu, nie zaś podaży, jest celem działań profilaktycznych.
Liczenie na to, że policja lub służby celne rozwiążą problem w najbliższym otoczeniu - w rodzinie, w szkole, na podwórku jest nierealistyczne. To, na co możemy naprawdę liczyć, to wychowawcza - profilaktyczna praca z dziećmi i młodymi ludźmi, służąca kształtowaniu i rozwijaniu w nich takich postaw i umiejętności, które pomagałyby im w podejmowaniu właściwych decyzji w konfrontacji z zagrożeniem.

2. Mit wiedzy o narkotykach:
Profilaktyka nie polega na przekazywaniu informacji o rodzajach, efektach i sposobach działania narkotyków.

Zasada druga: przedmiotem działań profilaktyczno-wychowawczych są postawy, wartości i umiejętności prozdrowotne, nie zaś wiedza o używkach.

3. Mit pogadanki lub akcji profilaktycznych:
Tylko konsekwentnie realizowany na co dzień wychowawczy proces jest właściwą odpowiedzią na profilaktyczne potrzeby młodzieży. Jednorazowa akcja niewiele może zmienić w świadomości młodych ludzi.

Zasada trzecia: efekty profilaktyczno-wychowawcze uzyskuje się w długofalowym procesie wychowawczym, nie zaś w jednorazowej akcji.

4. Mit kwalifikacji formalnych:
Zdaniem M. Wojciechowskiego w naszych placówkach oświatowo-wychowawczych pracują wyłącznie osoby z formalnym przygotowaniem pedagogicznym i tak naprawdę nie posiadają one kompetencji psychologiczno-pedagogicznych, niezbędnych do prowadzenia rzeczywistych działań wychowawczych.

Zasada czwarta: do realizacji zadań profilaktyczno-wychowawczych potrzebne są rzeczywiste kwalifikacje emocjonalne i interpersonalne, nie zaś kwalifikacje formalne. Aby pozyskać wiedzę i umiejętności adekwatne do profilaktycznych potrzeb należy wziąć udział w wielogodzinnym kursie profilaktyki uzależnień, realizowanym siłami profilaktyków-praktyków.

5. Mit "naprawiania jednostki":
Zgłębiając wiedzę o mechanizmach pojawiania się patologii dochodzimy do wniosku, że nie należy dopatrywać się problemu wyłącznie po stronie młodego człowieka czy dziecka. Nie można patrzeć na nastolatka lub dziecko w sposób, jak gdyby posiadał on negatywne cechy, które trzeba zmienić w sposób tajemniczy, bez związku z interakcjami między nim, a jego otoczeniem - czyli rodzicami, nauczycielami i rówieśnikami.

Zasada piąta: Aby zaistniał proces zmian w zachowaniach i postawach dzieci, musi zostać zapoczątkowany proces zmian w zachowaniu i postawach dorosłej części ich społecznego otoczenia. Na przeszkodzie temu procesowi stoi przekonanie dorosłych, że przecież oni są "w porządku", a tylko młodzież ma coś ze sobą zrobić. Taka postawa rodzi i podtrzymuje patologie. Nie można naprawić zachowań dziecka z pominięciem jego relacji z innymi.

Przez ostatnich kilka lat nauczono się, że skuteczna profilaktyka nie jest jednorazowym przedsięwzięciem, i każdy, kto tak myśli zapraszając prelegenta na godzinę musi być przygotowany na późniejsze rozczarowania. Spotkania z młodzieżą - aby odniosły skutek - muszą być powtarzane. Program profilaktyczny realizowany w szkole powinien być nastawiony na współpracę z domem, z rodzicami.

Wspólnie ojcowie, matki i dzieci powinni uczyć się prawidłowej komunikacji i radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych. Szkoła może wspierać rodzinę w systemie wychowawczym, ale jej nie zastąpi. Rodzice i nauczyciele powinni się porozumieć, aby wspierać rozwój dziecka. To rodzice wywierają największy wpływ na przyswajane przez dzieci wartości, przekonania i zachowania. Dbanie o radosną i życzliwą atmosferę w domu i szkole jest gwarancją prawidłowego rozwoju i poczucia własnej wartości.

Chillary Clinton słusznie zauważyła, że w profilaktyce należy skupić się głównie na pracy z dorosłymi. Z tymi, którzy mają dzieci, i z tymi, którzy się dzieci spodziewają. To oni kształtują dziecięcy system wartości, są wzorem do naśladowania, pokazują, jak radzić sobie ze stresem, a więc od nich należy zacząć oświatę profilaktyczną.

Literatura:
1. Marzena Pasek - "Narkotyki przy tablicy".
2. Mieczysław Wojciechowski - "Mity i zasady profilaktyki uzależnień".
3. R. Maxwell - "Dzieci, alkohol i narkotyki".
4. Marzena Pasek - "Narkotyki i co dalej?".
5. Jadwiga Drapczuk - "Profilaktyka w szkole".
 

Opracowanie: Jolanta Beata Zarzecka- Łępicka
Agnieszka Krzywicka

Wyświetleń: 2387


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.