Scenariusz 3 godzinnych zajęć warsztatowych z profilaktyki antynikotynowej "Dziękuję, nie palę"

Adresaci - I klasa gimnazjum.
Cel programu - przygotowanie młodzieży do podjęcia decyzji o niepaleniu papierosów.

Uzyskane efekty po zrealizowaniu programu:

• umiejętność wskazania przez młodzież krótkotrwałych i długotrwałych skutków palenia papierosów;
• nabycie umiejętności przeciwstawiania się presji rówieśników (asertywna odmowa);
• znajomość ogólnie stosowanych technik reklamy w oparciu o reklamę papierosów;
• dobre przygotowanie młodzieży do podjęcia decyzji o niepaleniu papierosów.

Program uzyskał akceptację Wydziału Zdrowia Urzędu Miejskiego we Wrocławiu.

Bibliografia

• "Spójrz inaczej" - część III. Andrzej Kołodziejczyk, Ewa Czemierowska;
• "Program lekcji wychowawczych dla uczniów wyższych klas szkół podstawowych oraz uczniów liceów i techników" - Hanna Hamer;
• "Palenie" - program Edukacji Zdrowotnej opracowany przez Open Socjety Institute;
• Kaseta video "Palenie tytoniu a fizjologia człowieka" (Wyd. Naukowe PWN Sp. z o.o.)

Scenariusz zajęć

1. Przedstawienie celu spotkania.
2. Zawarcie kontraktu (czas zajęć, przerwy, tajemnica grupy, szczerość- praca w zgodzie z samym sobą, itd.).
3. Projekcja filmu pt. "Palenie tytoniu a fizjologia człowieka"(Wyd. Naukowe PWN Sp. Z o.o. 1995).
   Przed projekcją powiadomienie uczniów o tym, że informacje zawarte w filmie wykorzystają w konkursie, który odbędzie się w drugiej części zajęć.
4. Wykonanie "palącej maszyny".
   Na dnie plastykowej, przezroczystej butelki należy umieścić zwitek waty, w zakrętce zaś po zrobieniu otworu - rurkę (ważne jest uszczelnienie rurki plasteliną). Po włożeniu papierosa w koniec rurki wystającej na zewnątrz, zapalamy go, uciskając butelkę wolno i regularnie. Po "wypaleniu" przez butelkę papierosa następuje omówienie wyglądu waty i butelki (brunatny nalot). Po obejrzeniu butelki przez wszystkich uczniów należy ją wystawić w widocznym miejscu, tak aby wszyscy uczniowie mogli obserwować zmiany jakie w niej zachodzą (po ok. 2 - 3 godz. brunatne zabarwienie waty i butelki staje się jeszcze bardziej intensywne).
5. Gra: Negatywne i pozytywne skutki palenia papierosów. Podział klasy na IV grupy. Każda grupa wybiera kapitana, który zapisuje udzielane przez nią odpowiedzi.
   • Grupa I ustala przejściowe negatywne skutki palenia;
   • Grupa II trwałe negatywne skutki palenia;
   • Grupa III przejściowe pozytywne skutki palenia;
   • Grupa IV trwałe pozytywne skutki palenia.
   Uczniowie pracują 10 min.
   • prowadzący zapisuje na tablicy cztery kategorie skutków, a gdy uczniowie skończą pracę - ich odpowiedzi;
   • korzystną stroną ćwiczenia jest zdecydowana większość negatywnych skutków palenia.
6. Konkurs: "Załóż się o swoje płuca" (pytania i odpowiedzi w załączeniu):
   • podział klasy na 3 grupy. Każda grupa wybiera lidera, który będzie odpowiadał na pytania;
   • za każdą błędną odpowiedź grupa otrzymuje żółty ząb palacza. 3 zęby dyskwalifikują z dalszej gry;
   • za poprawną odpowiedź grupa dostaje 10 pkt;
   • wygrywa grupa, która zbierze największą ilość punktów;
   • zwycięzcy otrzymują nagrody: np. cienkopisy, długopisy, notesy.
7. Wpływ reklamy na używanie przez ludzi szkodliwych substancji na przykładzie reklam papierosów:
   • w czasie przerwy prowadzący przyczepia magnesami do tablic kolorowe reklamy papierosów wycięte z czasopism;
   • swobodne i ukierunkowane wypowiedzi uczniów na temat reklam;
   • omówienie ogólnie stosowanych technik reklamy:
   • nazwa: łatwa do zapamiętania lub sugestywnie brzmiąca;
   • piosenki i slogany;
   • sugestia: czujesz, że powinieneś używać dany produkt, ponieważ wszyscy lub większość to robi;
   • poświadczenia: znani lub zwyczajni ludzie, ale atrakcyjnie wyglądający, wykorzystywani są do zachwalania produktu;
   • transfer: ludzie, do chciałbyś być podobny lub z którymi chciałbyś się identyfikować, pokazywani są z reklamowanym produktem;
   • interpretacja: dane statystyczne (np. zawartość nikotyny w papierosach) są tak przedstawiane, że zachęcają do stosowania produktu.
8. Jak odmówić wypalenia papierosa-scenki. Ćwiczenia w asertywnym odmawianiu.
9. Jak rzucić palenie? - na podstawie ulotki Wydziału Zdrowia Urzędu Miejskiego Wrocławia: "Do Wielce Szanownych Palaczy! O pożegnaniu z paleniem". Omówienie jest krótkie, ponieważ problem nałogowego palenia dotyczy zazwyczaj pojedynczych osób w klasie. Z nimi umawiam się na spotkanie, podając dzień i godzinę.
10. Zakończenie:
• krótkie podsumowanie osoby prowadzącej;
• informacje zwrotne od grupy;
• dokańczanie zdania: Mam nadzieję, że te zajęcia...

Uwagi

• ćwiczenia w zależności od potrzeby mogą być przeplatane zabawami podnoszącymi energię lub wyciszającymi;
• w scenariuszu uwzględniono tylko jedną przerwę po konkursie "Załóż się o swoje płuca". Pozostałe przerwy będą w zależności od potrzeb grupy i osoby prowadzącej;
• po zakończeniu programu we wszystkich klasach planuję zorganizowanie konkursu z nagrodami.
  Konkurs odbędzie się w czterech kategoriach:
  
  • plakat: antyreklama papierosów. Format A-3 lub większy, technika dowolna;
  • list do kolegi palacza, w którym postarasz się go przekonać, żeby rzucił palenie papierosów;
  • projekt ulotki zniechęcającej do palenia papierosów, skierowanej do młodzieży;
  • scenariusz lekcji godziny wychowawczej na temat: "Papierosy - twój wróg".

Załączniki

1. "Załóż się o swoje płuca"- konkurs.
2. Ankieta sprawdzająca realizację programu.

"Załóż się o swoje płuca" - konkurs (załącznik nr 1)

• Pytanie: Czy kiedy palisz papierosa, wdychasz ten sam trujący gaz, który znajduje się w spalinach samochodowych? Co to za gaz?
  Odpowiedź: Tlenek węgla. Jest to trujący gaz, który wiąże się z czerwonymi płytkami krwi i zmniejsza zdolność przenoszenia tlenu przez krew.
• P: Ile znanych substancji rakotwórczych zawiera przeciętny papieros? 4? 8? 12? 15? czy 40?
  O: Każdy papieros zawiera 40 różnych substancji rakotwórczych.
• P: Ogólnie wiadomo, że palenie papierosów niekorzystnie wpływa na nasze płuca. Jaki jeszcze ważny organ naszego organizmu niszczy palenie?
  O: Serce. Palenie tytoniu jest jedną z głównych przyczyn chorób serca.
• P: Czy to prawda, że ćwiczenia fizyczne eliminują niekorzystne skutki palenia?
  O: Nieprawda. Ćwiczenia fizyczne nigdy nie wyeliminują skutków palenia.
• P: Jaka jest główna przyczyna pożarów w domach i mieszkaniach?: urządzenia elektryczne, łatwopalne środki chemiczne, papierosy?
  O: Papierosy.
• P: Czy to prawda, że można uzależnić się od palenia papierosów?
  O: Prawda. Można uzależnić się od papierosów zarówno fizycznie jak i psychicznie. Dlatego tak trudno jest zerwać z tym nałogiem.
• P: Podaj tylko jeden przykład dlaczego palenie jest niekorzystne dla kobiet w ciąży?
  O: Istnieje ryzyko wystąpienia niskiej wagi urodzeniowej, poronienia, wcześniactwa, śmierci płodu, śmierci w czasie porodu (około porodu).
• P: Ilu palaczy twierdzi, że chciałoby zerwać z nałogiem? 25, 65, 85 czy 100%?
  O: 85%
• P: Co to jest palenie pasywne?
  O: Palenie pasywne (niezamierzone) to wdychanie dymu wydychanego przez ludzi palących w twoim towarzystwie. Ty sam nie palisz wówczas papierosa.
• P: Czy to prawda, że im więcej wiemy o paleniu, tym mniejsze jest ryzyko, że będziemy palić?
  O: Prawda.
• P: Wymień trzy przyczyny, z powodu których nastolatki decydują się nie palić.
  O: Dym brzydko pachnie, ich koledzy nie palą, ich rodzice nie palą, itd.
• P: Jakie problemy zdrowotne występują u dzieci, których rodzice palą?
  O: Większy wskaźnik zachorowalności na zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, inne choroby układu oddechowego.
• P: Ile papierosów musisz wypalić, aby spowodować zachwianie rytmu dopływu utlenionej krwi do płuc?
  O: Wystarczy jeden papieros, aby spowodować przyspieszony rytm serca, zwiększone ciśnienie krwi i zakłócić rytm dopływu krwi i tlenu do płuc.
• P: Ryzyko wystąpienia zawału serca jest u palacza jest: 2, 3, 4, 5- krotnie większe niż u osób nie palących.
  O: 3-krotnie większe

Ankieta sprawdzająca realizację programu "Dziekuję, nie palę" (załącznik nr 2)

1. Czy film pt. "Palenie tytoniu a fizjologia człowieka" w sposób przekonujący pokazał szkodliwość palenia papierosów?
   W skali od 0 do 5 zaznacz odpowiednią cyfrę.
   • 0
   • 1
   • 2
   • 3
   • 4
   • 5
2. Czy po dzisiejszym spotkaniu łatwiej Ci będzie odmówić wypalenia papierosa, gdy koleżanka lub kolega będzie Cię namawiać?
   1. tak
   2. nie
   3. nie wiem
   4. zależy od okoliczności
3. Czy wynik doświadczenia uzmysłowił Ci, jak szkodliwe dla zdrowia jest wypalenie choćby 1 papierosa?
   1. tak
   2. nie
4. Poznałeś dzisiaj ogólnie stosowane techniki reklamy. Czy będziesz więc krytyczniej oceniać reklamy towarów, a szczególnie tych, które szkodzą zdrowiu?
   1. tak
   2. nie
   3. nie wiem
5. Które z określeń najlepiej opisują dzisiejsze zajęcia?
   1. ciekawe
   2. niezrozumiałe
   3. zniechęcające do palenia papierosów
   4. wzbogacające Twoje informacje o ogólnie stosowanych technikach reklamy
   5. pogłębiające Twoje wiadomości o skutkach palenia papierosów
   6. .................................................................................................................................
6. Uwagi o zajęciach:
   .................................................................................................................................
   .................................................................................................................................
   .................................................................................................................................
   .................................................................................................................................

Opracowanie: mgr Ewa Wachowska
pedagog Gimnazjum nr 9 we Wrocławiu