Katalog

Bożena Żołnierkiewicz - Feliks
Lekcja wychowawcza, Ankiety

Uwagi o dojrzewaniu młodzieży gimnazjalnej

- n +

Uwagi o dojrzewaniu młodzieży gimnazjalnej

Do wykorzystania na zebraniach z Rodzicami i godzinach wychowawczych.

Człowiek istnieje jako kobieta lub mężczyzna, jest, więc istota płciową.
Płciowość ma istotny wpływ na sposób życia począwszy od biologicznego funkcjonowania organizmu poprzez sposób ubierania się aż do pełnienia ról społecznych - wszystko ma związek z płciowością.

Zasadniczy proces kształtowania się organów płciowych dokonuje się przed upływem pierwszych trzech miesięcy życia płodu. Również organy płciowe rozwijają się wraz z całym organizmem. Istotne zmiany rozwoju seksualnego zachodzą jednak dopiero w okresie pokwitania.

PRZEMIANY OKRESU POKWITANIA.

W wieku młodzieńczym rozpoczyna się przyspieszony rozwój seksualny. U zdrowej osoby pokwitanie uwarunkowane jest klimatem, rasą i czynnikami cywilizacyjnymi i rozpoczyna się wzrostem aktywności hormonalnej gonad. Wskutek dojrzewania ośrodków neurohormonalnych mózgu, głównego układu podmózgowo - przysadkowego.

W naszej szerokości geograficznej okres dojrzewania chłopców trwa od 11 - 17 a dziewczynek od 10 -16 roku życia. Gonadotropiny produkowane przez przysadkę mózgową regulują wydzielanie hormonów przez gonady - gruczoły płciowe.

U chłopców następuje rozwój jąder, które produkują hormony płciowe męskie, wśród nich najważniejszy testosteron. U dziewcząt jajniki zaczynają produkować coraz to więcej estrogenów głównie estradiolu.

Hormony płciowe prowadzą do biologicznego dojrzewania, którego objawami są u dziewcząt miesiączka a u chłopców produkcja plemników, erekcja i ejakulacja.

Towarzyszą temu zmiany w budowie ciała, pojawienie się owłosienia charakterystycznego dla danej płci.

Rola hormonów w organizmie nie została jeszcze w pełni poznana. W okresie dojrzewania podwzgórze dostaje się do jednego z hormonów i utrwala się kierunek popędu seksualnego - co wcale nie świadczy, że ukierunkowanie seksualne uwarunkowane jest wyłącznie hormonalne.

Poziom hormonów wpływa na siłę popędu nie zaś na jego ukierunkowanie.

Najwyższy poziom hormonów organizm osiąga po 20 roku życia, po czym obniża się do 50 lat. U kobiet obniża się gwałtownie w okresie przekwitania u mężczyzn obniża się stopniowo.
Dojrzewanie obejmuje sferę somatyczną, psychiczną i duchową.

Okres dojrzewania zachodzi w okresie przed i pokwitaniowym.

Pomiędzy dojrzewaniem chłopców i dziewcząt zachodzą znaczne różnice.

U dziewcząt rozpoczyna się wcześniej, przebiega wolniej i dłużej.

U chłopców rozpoczyna się później, przebiega szybciej i w sposób bardziej intensywny a nawet burzliwy.

DOJRZEWANIE DZIEWCZĄT

Dojrzewanie dziewcząt można podzielić na 3 fazy
- przedpokwitaniową
- pokwitaniową
- młodzieńczą

Przedpokwitaniowa
(10 - 12 lat) - zmiany biologiczne, rozwój piersi, pojawia się owłosienie łonowe, zmiany proporcji ciała (skok pokwitaniowy) sylwetka podlotka

Pokwitaniowa
(12 - 14 lat) - rozwój piersi, owłosienie pachowe, miesiączka, ustabilizowanie się cykli owulacyjnych, przyrost wagi, zgrubienie rysów twarzy, sylwetka kobieca, trądzik

Młodzieńcza
(14 - 16 lat) - pełny rozwój piersi oraz owłosienia łonowego i pachowego, regularna miesiączka, wygląd kobiety, wysubtelnienie rysów

Proces dojrzewania przebiega indywidualnie.

DOJRZEWANIE CHŁOPCÓW.

Okres pełnego dojrzewania seksualnego obejmuje czas 11 17 rok.

W wieku 12 - 13 lat skok pokwitaniowy, który poprzedza pierwszą polucje o ½ do 1 roku.

W naszym kraju pierwsza polucja pojawia się u chłopców najczęściej między 13 - 14 rokiem. Zachodzą wtedy zmiany w układzie hormonalnym. Okres skoku pokwitaniowego i dojrzewania obecnie jest przyspieszony ze względu na czynniki biologiczne i cywilizacyjne.

Okres rozwoju seksualnego chłopca można podzielić na fazy przedpokwitaniową i pokwitaniową, przy czym za moment oddzielający te fazy uważa się wystąpienie pierwszego nocnego wytrysku (polucja). Okres rozwojowy kończy faza młodzieńcza.

Faza przedpokwitaniowa
(11 - 13 lat) - powiększenie jąder, pojawienie się owłosienia łonowego, przyspieszony wzrost ciała, zmiana jego proporcji (skok pokwitaniowy), sylwetka wyrostka

Faza pokwitaniowa
(13 - 15 lat) dalszy rozwój narządów płciowych, owłosienia łonowego, pojawia się owłosienie pachowe, mutacja głosu, długie kończyny, występuje zgrubienie rysów, trądzik

Wydaje mi się, że moje ręce stały się niemiłosiernie długie. Także od odległość głowy od czubków palców nóg jakby znacznie się wydłużyła. Chyba teraz rozumiem, co przeżyła Alicja z krainy czarów, gdy miała poczucie, że rozsuwa się jak teleskop. Też mam ochotę wrzeszczeć patrząc z góry "żegnajcie moje nóżki"

Faza młodzieńcza (15 - 17 lat) kończy się osiągnięciem pełnej dojrzałości narządów płciowych, owłosienia łonowego i pachowego, ma męski głos, pojawia się owłosienie na twarzy i innych częściach ciała, dalszy wolny wzrost.

Charakterystyczna cechą dojrzewania chłopców w początkowej fazie jest brak koordynacji poszczególnych sfer, (tzn. somy i psyche). Przy czym sfera seksualna i emocjonalna zdają się wyraźnie dominować.

Między 17 - 25 rokiem dominanta podkorowa - odczuciowa powinna przekształcić się w korową - świadomą.

SKOK POKWITANIOWY

Zasadnicze zmiany w budowie i czynnościach ciała, które stanowią biologiczną granicę oddzielającą dzieciństwo od młodości przejawiają się w tzw. skoku pokwitaniowym. Czas występowania skoku pokwitaniowego jest różny u dziewcząt i chłopców, ale też wśród osób nieraz tej samej płci.

U chłopców
przeciętnie w wieku 12 ½ - 15 lat i powoduje przyrost wysokości ciała o około 20 cm (10 - 30 cm) towarzyszy temu wzrost ciężaru o około 20 kg (7 - 30 kg). Największą szybkość wzrastania wynosi około 10 cm rocznie i przypada na 14 rok, ale może tez występować między 12 a 17 rokiem życia.

U dziewcząt
rozpoczyna się około 2 lata wcześniej (10 ½ do 13 roku życia) trwa krócej, jest mniej nasilony a szczytowa szybkość wzrastania wysokości ciała dziewcząt i chłopców jest zbliżona, dopiero skok pokwitaniowy ją różnicuje.

W skoku bierze udział każdy mięśniowy i kostny wymiar ciała. Nawet głowa, która od kilku lat po urodzeniu nie rosła, u dorastających nieco się powiększa.

Rozrasta się serce oraz narządy jamy brzusznej (wątroba, nerki żołądek, jelita) wyraźnie powiększają się narządy rozrodcze i wzrasta siła mięśniowa.

Zmienia się wygląd twarzy, uzyskując inne proporcje, u chłopców pojawia się zarost. Wskutek wzrostu łuków brwiowych i zatok czołowych wysuwa się ku przodowi część twarzowa czaszki.

Największe zmiany widoczne są w obrębie żuchwy, która u dzieci cofnięta jest ku tyłowi w wyniku skoku u chłopców w tej części ciała bardzo widoczne zmiany szczęka staje się dłuższa, grubsza i nieco bardziej wysunięta ku przodowi, broda staje się silniej zarysowana a profil wyraźniejszy. Szybciej rośnie nos - wysuwa się do przodu.

U chłopców widoczny jest wzrost krtani - kość grdykowa obniża się (przed dojrzewaniem jest na wysokości żuchwy) - powoduje to obniżenie głosu - mutację.

Istnieje regularna kolejność, w jakiej zwiększają się wymiary ciała.

Najpierw rosną i osiągają swój szczyt nogi, następnie szerokość bioder i klatki piersiowej. Po kilku miesiącach rozwija się szerokość ramion a jako ostatnie z wymiarów kostnych ustalają się długość tułowia i głębokość klatki piersiowej. Określona kolejność występuje też we wzroście nóg: najpierw rośnie stopa a po około ½ roku kość podudzia i uda. Długość nóg jest pierwszym ze wszystkich wymiarów szkieletowych (oprócz głowy), który przestaje wzrastać. Podobna zależność występuje we wzroście ręki: dłoń - przedramię - ramię.

Na wysokość każdej osoby składa się długość jej nóg i tułowia - ich wzrastanie dzieli okres 1 roku.

Prawdopodobnie tylko mózgowie nie jest objęte procesem wzrostu - zachodzą w nim zmiany strukturalne.

Gałki oczne - następują zmiany długości oka - powód występowania w tym wieku krótkowzroczności.

Tkanka tłuszczowa - u chłopców tkanka tłuszczowa zwiększa się na rok przed skokiem - w okresie rozwoju wysokości zanika, ponownie wzrastając (okolice kończyn górnych i dolnych, mniej na tułowiu0 w momencie zakończenia skoku pokwitaniowego.

U dziewcząt jest inaczej - począwszy od urodzenia maja one nieco więcej tkanki tłuszczowej podskórnej. Od około 6 roku życia grubość warstwy tkanki tłuszczowej zwiększa się u nich równomiernie, zarówno na kończynach jak i na tułowiu.

Wzrastanie nie ustaje całkowicie z końcem dorastania - najczęściej po 18 roku życia jest już niewielkie.

ZMIANY W NARZĄDACH PŁCIOWYCH.

Wzrastanie obejmuje też narządy płciowe (u dziewcząt macica i jajniki) wzrastają niedostrzegalnie, u chłopców wyraźny jest rozwój prącia i jąder (przeciętnie 13 - 15 lat0.

Różnic w wieku są bardzo duże, - gdy jedni kończą skok inni dopiero mogą zaczynać.

Mniej zmienna niż czas jest kolejność występowania przeobrażeń.

Pierwszym objawem pokwitania u chłopców jest przyspieszone wzrastanie jąder i moszny. Rozwój owłosienia postępuje powoli, zwiększa się wraz z pojawieniem ogólnego skoku pokwitaniowego.

Zarówno u chłopców jak i u dziewcząt stopniowo, przeciętnie 4 lata rozwija się owłosienie łonowe później pachowe. Wraz z nim wzmożone wydzielanie potu o charakterystycznym zapachu. U chłopców pojawia się zarost - najpierw w katach ust (górnej wargi) rozprzestrzeniając się dośrodkowo. Potem na górnej części policzków i pod dolną wargą - rozchodząc się wzdłuż brody. Pozostałe owłosienie rozwija się dłuższy czas po pokwitaniu.

Szczytowym objawem dojrzewania jest wydzielanie płynu nasiennego (polucje). Pierwszy wytrysk nasienia przypada na okres około 1 roku od przyspieszonego wzrostu prącia (około 15 lat).

U dziewcząt pierwszy objawem dojrzewania jest pojawienie się pączka piersiowego a objawem najbardziej znaczącym - pierwsza miesiączka.

Miesiączka występuje niezmiennie po momencie, w którym szybkość wzrastania ciała osiąga swój szczyt. Nie świadczy o osiągnięciu pełnej dojrzałości gdyż pierwsze cykle są bezowulacyjne. Dopiero po około roku następuje pełna dojrzałość rozrodcza.

Ogólna postawa wobec dojrzewania była u dziewcząt ambiwalentna -zazwyczaj cieszą się ze stania się kobietą (pilnie to obserwują) a zarazem odczuwają z tego powodu skrępowanie.

Gdy zmiany są niezgodne z oczekiwaniami (nadmierny przyrost wagi lub duże stopy) dziewczęta przeżywają rozczarowanie, nie akceptują swego wizerunku. Powoduje to krótkotrwałe wystąpienie infantylizmu - świadczy o trudności pożegnania się z dzieciństwem (zasypia z lalka, jest przymilna, ubiera się w dziecięce sukienki).Może wystąpić też kompleks Diany - dziewczyna nie chce być kobietą, ubiera się jak chłopiec - jest to zwykle reakcja na trudy bycia kobietą (złe samopoczucie, ograniczenie aktywności sportowej, więcej zabiegów higienicznych).

Szybko dziewczyna dostrzega uroki stawania się kobietą - doznaje adoracji odczuwa wpływ na zachowanie się chłopców, zaczynają interesować się fryzura i strojami.

Badania ciśnienia krwi wykazały, że istnieje związek z jego wysokością i atrakcyjnością fizyczną. Mało atrakcyjne maja ciśnienie wyższe (125/80) niż atrakcyjne (110/75) co wskazuje na wzmożoną emocjonalność pierwszych. Nie ma tych różnic u chłopców i u osób dorosłych.

U chłopców dojrzewanie przebiega pod każdym względem bardziej burzliwie.

Martwią ich wypryski, załamujący się głos, potliwość dłoni także "dziwne" objawy jak np. ginekomastia - obrzmienie sutków (często tylko jednej).

Chłopcy mają również okres niezręczności ruchowej (obijają się o meble, rozlewają płyny) wynika to z braku przyzwyczajenia do nowych wymiarów ciała i zwiększonej pobudliwości wyrażającej się drżeniem rąk.

Chłopcy mają dużo powodów do akceptacji siebie. Cieszą ich: wzrost i przyrost siły mięśni.

WPŁYW ŚRODOWISKA.

Również czynniki środowiskowe odgrywają istotną rolę w dojrzewaniu - odżywianie, choroby, stresy.

Dziewczyny wykazują mniejszą skłonność do ulegania niekorzystnym warunkom
- są silniejsze biologicznie
- są silniej ukierunkowane biologicznie (2 chromosomy X)

Badania prowadzone w Hiroszimie - 5 lat po wybuchu dziewczyny były mniej opóźnione we wzrastaniu niż chłopcy.

Również badania w sierocińcach to potwierdzają. Także w domu rodzinnym, złe warunki wywierają większy niekorzystny wpływ na chłopców, również choroby są bardziej niebezpieczne dla chłopców.

Tak, więc chłopcy jako bardziej chwiejni psychicznie wymagają większej troskliwości i lepszych warunków zarówno wychowawczych jak i bytowych.

UWAGI KOŃCOWE

Zmiany zachodzące w organizmie dorastającej młodzieży, nie zawsze przez nią rozumiane i do końca akceptowane, wywołują często zaniepokojenie i stres. Okres ten wymaga szczególnej opieki, zainteresowania i zrozumienia ze strony zarówno Rodziców jak i nauczycieli. Tematy związane z dojrzewaniem są zbyt rzadko poruszane zarówno w domu jak i w szkole. Przedstawione wyżej uwagi mogą być pomocne tak Rodzicom jak i pedagogom nie będącymi biologami.
 

Opracowanie: mgr Bożena Żołnierkiewicz - Feliks
Zespół Szkół nr 2
w Gruszowie

Wyświetleń: 3520


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.