Media pełnią ważną rolę w poznawaniu rzeczywistości, kształtowaniu postaw i emocjonalnego stosunku do rzeczywistości oraz spełniają rolę komunikacyjną. Choć nowoczesne media: internet, telewizja, pełnią ogromną rolę w szybkim przekazywaniu informacji i mają dużo większe możliwości poznawcze niż czasopisma, to jednak pomimo wielu pozytywnych cech niosą ze sobą również zagrożenia: przekaz niemoralnych i nieetycznych treści, uzależnienie, agresja, itp.
Czasopismo nie jest to medium najnowocześniejsze, jednakże w dobie komputerów i telewizji nie straciło ono na swojej wartości i aktualności. W dalszym ciągu jest źródłem bogatej wiedzy i doznań estetycznych. Można również zauważyć rozwój czasopism. Szeroki wybór gatunków, tematyki, dostosowanie do zainteresowań i potrzeb czytelników.
Jednym z gatunków czasopism są czasopisma dla dzieci w wieku przedszkolnym. Przekazują one informacje inaczej niż tak popularne media, jak: telewizja, radio czy komputer. Dzięki swojej specyfice oddziałują na przedszkolaka w sposób szerszy, różniąc się od wymienionych poprzednio zakresem zaangażowania intelektualnego i sposobem kontaktu na drodze nadawca – odbiorca. Podczas oglądania telewizji dziecko staje się najczęściej biernym odbiorcą. Nie musi angażować swojej wyobraźni i zazwyczaj ogranicza się do obserwacji rzeczywistości przedstawionej w programie. Inaczej przedstawia się odbiór treści zawartych w czasopiśmie. Dziecko może samo wybierać interesujące go tematy, ma możliwość działania poprzez rozwiązywanie zawartych w czasopiśmie zadań dostosowanych do jego możliwości. Istotny jest również bezpośredni kontakt ze słowem pisanym i ilustracją.
W czasopismach dla dzieci przedszkolnych, nie umiejących jeszcze czytać, dominuje obrazek, ilustracja lub konturowy rysunek do kolorowania. Teksty wierszyków i opowiadań są krótkie i przejrzyste, tak aby po odczytaniu przez dorosłych można było je zapamiętać i opowiedzieć. Pisma te są często uzupełniane wkładką do wycinania oraz wkładkami informacyjnymi dla rodziców i opiekunów.
W życiu dziecka proces kształcenia i wychowania polega na wspomaganiu jego rozwoju i samorozwoju poprzez dostarczanie mu bodźców emocjonalnych, nowych instrumentów poznania i oferty informacyjnej, przez pobudzanie wyobraźni, dostarczanie mu interesujących przeżyć oraz udzielanie odpowiedzi na nurtujące je pytania. Współczesne czasopisma dziecięce osiągają ten cel dzięki swoim walorom, bogatej zawartości, pięknej szacie graficznej. Dostarczają one użytkownikowi bogatej oferty słowa drukowanego oraz dają mu możliwość kształtowania zainteresowań i zaspokojenia potrzeb twórczych, a przede wszystkim dostarczają rozrywki oraz całego bogactwa wiedzy o świecie.
Czasopisma sprzyjają kształtowaniu pojęć logicznych, wzbogacają wiedzę o świecie, rozbudzają zainteresowania, rozwijają ogólną sprawność intelektualną, kształtują postawy społeczno-moralne, dostarczają materiału i pomysłów do zabaw.
Oddziaływania edukacyjne czasopism odbywają się, zatem na płaszczyźnie poznawczej, społecznej, emocjonalnej i estetycznej.
Na poziomie poznawczym pojawiają się w czasopismach w formie określonych prezentacji, które umożliwiają doskonalenie takich funkcji poznawczych, jak: pamięć, spostrzeganie, skupienie uwagi, myślenie logiczne i twórcze.
W czasopismach dostępnych na rynku wydawniczym dziecko może natrafić na liczne formy kształtowania pamięci. Przedszkolak, ucząc się przez powtarzanie różnych rymowanek, tekstów wierszowanych czy obserwując obrazki, potrafi odtworzyć je później z pamięci. Dokonuje skojarzeń tematycznych, zdobywa wiedzę potrzebną do organizowania materiału do nauki. Poznaje otaczający świat za pomocą dostosowanych do własnego poziomu sposobu przekazu. W rozwoju pamięci bardzo ważne jest wielozmysłowe (polisensoryczne) odbieranie danego tematu. Podczas wspólnej lektury z dorosłym są zaangażowane takie zmysły przedszkolaka, jak: wzrok, słuch, dotyk. Dziecko może odtworzyć, wspólnie z dorosłym, opisywana sytuację z postaciami, przedmiotami i tłem, bo w czasopismach dziecięcych istnieje możliwość wycinania obrazków. W zależności od ilości czasu, jaki dziecko poświęci na kontakt z lekturą i im więcej szczegółów z tym związanych będzie miało wokół siebie, tym lepiej będzie pamiętało treść przekazu.
Spostrzeganie kształtowane jest poprzez zadania, w których dziecko ma odnaleźć różnice w przedstawionych obrazkach, dokończyć rysowanie jakiegoś kształtu itp. Ze względu na możliwość obserwacji i samodzielnego wykonania polecenia dziecko dostrzega szczegóły, widzi różnego typu powiązania poszczególnych elementów graficznych. Uczy się rozmieszczania przedmiotów w różnych proporcjach, rozpoznawania ich liczby oraz umiejscowienia całości na płaszczyźnie.
W kontakcie z prasą dziecięcą młody odbiorca uzyskuje rodzaj ćwiczeń dostosowany do jego możliwości skupienia uwagi na danym przedmiocie. Poszczególne partie materiału są dostosowywane do możliwości rozwojowych dzieci. Podczas pracy z czasopismem kształtowane są dodatkowo inne cechy uwagi. Pewien rodzaj tekstów oraz ćwiczeń wymaga jej podzielności oraz przerzutności.
Ćwiczenia sprawności intelektualnej w formie rozwiązywania zagadek, opisywania treści obrazków, segregowania pojęć, zbiorów czy czynności to główne formy rozwijania i przygotowania dziecka do przyszłej aktywności szkolnej. Dokonuje się tutaj doskonalenie operacji myślowych, dzięki którym dziecko zaczyna porządkować otaczającą rzeczywistość.
W kontakcie z czasopismem dziecko ma możliwość rozwijania swojej kreatywności, tworzenia nowych pomysłów i ich wdrażania. Może na przykład dokończyć przedstawioną historyjkę lub znaleźć nietypowe zastosowania dla różnych przedmiotów itp. Rozwijanie twórczości służy przede wszystkim stymulowaniu płynności, giętkości i oryginalności myślenia.
Czasopisma dziecięce dostarczane dzieciom w okresie przedszkolnym mają duże znaczenie w budzeniu zainteresowań czytelniczych. Dzięki różnorodności stosunkowo krótkich i zwartych tekstów, dzięki różnorodnym formom przekazu treści, dużej zmienności tych form, elastycznemu manipulowaniu ilustracjami, mają potencjalnie większy zasięg i siłę oddziaływania na czytelnika.
Już w okresie przedszkolnym i w pierwszych latach szkolnych można mówić o próbie zaszczepienia dziecku nawyku stałego kontaktu z pismem, co w przyszłości może doprowadzić do tradycji stałego kontaktu z prasą. Dziecko wychowane w atmosferze zrozumienia dla roli prasy z pewnością wertując w przyszłości podręczniki i encyklopedie, zagłębiając się z upodobaniem w powieściach i opowiadaniach nie zapomni o tym niezwykle ważnym nośniku wiedzy o świecie.
Jednym z ważniejszych problemów wychowawczych jest kształcenie cech społecznych dziecka. Czasopismo może w tym pomóc poprzez ukazywanie przykładów, obrazów, właściwego współdziałania z otoczeniem, likwidowania konfliktów, umiejętnego roztaczania opieki nad słabszymi, chętnego podporządkowania się prawu panującemu w zespole. Ukazujące się w czasopismach apele do czytelników, dotyczące np. dokarmiania ptaków, pomocy słabszym itp., oddziaływają na uczucia społeczne dziecka, uwrażliwiają na krzywdę innych oraz na problemy natury społecznej.
Treści o tematyce przyrodniczej zawarte w czasopismach dziecięcych wywierają duży wpływ na stosunek młodego czytelnika do przyrody, budzą zainteresowanie otoczeniem, zachęcają do obserwacji oraz roztaczania opieki nad zwierzętami i roślinami.
W czasopismach można znaleźć tematy dotyczące najbliższego kontekstu społecznego, w którym dziecko żyje. Zasięg problemowy opowiadań, historyjek i innych form przekazu dla najmłodszych oscyluje wokół rodziców, rodzeństwa, dziadków, sąsiadów, rówieśników z podwórka czy przedszkola oraz nauczycieli. Na tym tle kształtują się normy współżycia z innymi, poczucia odpowiedzialności i obowiązkowości. Wizerunek przedstawionych postaci, czyli to, jaki bohater dominuje w prasie dla dzieci, jaki rodzaj relacji i interakcji zachodzi między nim a środowiskiem, ma znaczenie w rozwoju społecznym. Prezentowanie określonego oblicza idola dziecięcego może Stanowić pomoc w kształtowaniu, identyfikacji, modelowaniu i internalizacji pewnych zasad i norm społecznie akceptowanych.
Dziecko w wieku przedszkolnym odbiera informacje przekazywane głównie za pośrednictwem ilustracji. W czasopismach dla najmłodszych ilustracje pełnią eksponowana rolę tworząc wraz z tekstem integralną całość. Oprócz ważnej roli, jaką pełnią w rozwoju poznawczym, spełniają również swoją funkcję w budzeniu przeżyć estetycznych, w wywieraniu wpływu na wyobraźnię. Ilustracja jest również bodźcem wyzwalającym ekspresję słowną dziecka, uściśla wiadomości o otoczeniu i pozwala poznać rzeczy, z którymi nie mogą się zetknąć bezpośrednio.
Korzystając z propozycji zamieszczonych w pismach dla najmłodszych, wychowankowie mają sposobność do rozwijania zdolności manualnych i stałego podnoszenia sprawności graficznej. W czasopismach o charakterze edukacyjnym wykorzystuje się naturalną skłonność przedszkolaków do aktywności plastycznej. Liczne malowanki, wyklejanki, niedokończone rysunki oraz możliwość wycinania i tworzenia prac przestrzennych sprzyjają uczeniu się posługiwania przyborami szkolnymi. Dziecko ćwiczy prawidłowy uchwyt kredki czy nożyczek, posługuje się pędzlem, farbami i innymi przyborami, służącymi działalności artystycznej. W kontakcie z czasopismem nie ogranicza się do roli biernego słuchacza ani widza, lecz staje się aktywnym projektantem w komponowaniu przestrzeni, koloru i kształtu. Jest to dodatkowa zaleta czasopisma jako formy edukacyjnej, gdyż dziecko może samodzielnie lub przy pomocy dorosłego działać, a więc zaspokajać naturalną potrzebę aktywności.
Wykorzystanie czasopism spełnia również ważną rolę w przygotowaniu dzieci do umiejętnego organizowania czasu wolnego. Mówiąc o walorach edukacyjnych czasopism nie należy zapominać o tym, że czasopismo powinno spełniać w rękach dziecka tę samą rolę, co w rękach dorosłego: ma być źródłem pożytecznej rozrywki, odpoczynku i relaksu.
Czasopisma dla dzieci mogą więc stanowić źródło poznania rzeczywistości i świata, mogą wpływać na rozwój poznawczy, społeczny i emocjonalny dziecka, jeżeli będą wykorzystywane przez nauczycieli w sposób poprawny metodycznie, jeżeli ich wykorzystanie służyć będzie do kształtowania zainteresowań dzieci i jeżeli będą one inspiracją dla podstawowej działalności dziecka, jaką jest zabawa.

Opracowała mgr Katarzyna Spór
Nauczyciel w Filii Przedszkola Publicznego nr 77
W Szczecinie

Literatura
Bugara M. Edukacyjny charakter prasy dziecięcej „Edukacja i Dialog” 4/2001
Konopnicka I., Czasopisma dziecięce w kształceniu wczesnoszkolnym
Papuzińska J. Wychowawcza rola prasy dziecięcej
Tokarz A. Czasopisma dla dzieci „Edukacja Dialog” 3/2006
Wilczkowa M. Wspólnie odkrywamy świat
Żebrowska D. Wychowawcza rola prasy dziecięcej „Edukacja i Dialog” 7/1997

Wyświetleń: 4236