Katalog

Agnieszka Jałowicka, 2015-04-28
Grabowiec

Ogólne, Referaty

Wpływ środowiska rodzinnego na niepowodzenia szkolne uczniów.

- n +

Wśród środowisk wychowawczych naturalnych rodzina ma szczególne znaczenie w rozwoju i wychowaniu dzieci w okresie wczesnego dzieciństwa. Stąd wynika konieczność stałej i bliskiej współpracy szkoły z rodzicami. Szkoła
i rodzina stanowią podstawę kształcącą – wychowawczą młodego pokolenia, dlatego też niezbędna jest integracja i jednokierunkowość wpływów wywieranych na dzieci i młodzież. Rodzina daje podstawy wychowania dziecka, wytycza drogę procesowi wychowawczemu i związanemu z nim kształceniu. Stanowi jedną
z głównych , obok szkoły, instytucję wychowawczą. Tak więc zarówno rodzice jak i nauczyciele są odpowiedzialni za realizację wychowania i nauczania.
Dobra znajomość środowiska rodzinnego uczniów jest pierwszym warunkiem efektywności pracy zarówno z dziećmi, jak i współdziałania z ich rodzicami. Dalsze warunki polegają na uświadomieniu sobie celów tej współpracy, problemów, które powinny być przedmiotem wspólnej troski nauczycieli
i rodziców oraz form, jakie powinny przybierać wzajemne ich kontakty. Współpraca szkoły z rodziną ma także szersze znaczenie społeczne jako niezbędny warunek skutecznej działalności tej instytucji. Zadania bowiem, które spełniają rodzice współpracując ze szkołą w wychowaniu dzieci, przyczyniają się do realizacji ogółu funkcji szkoły, warunkujących jej udział w upowszechnianiu oświaty i kultury. Praca nauczyciela jest niezwykle odpowiedzialna. Wymagająca umiejętności stosowania odpowiednich metod, form i środków umożliwiających nauczanie i wychowanie.
Aby skutecznie realizować określone zadania nauczyciel musi znać swoich uczniów, posiadać informacje dotyczące nie tylko cech psychicznych, ale warunków życia i sytuacji rodzinnej. Niezbędna jest także wiedza
o właściwościach zespołu klasowego, nad którym sprawuje pieczę.
Właściwa znajomość powyższych czynników decyduje o postępach uczniów
w nauce, ogranicza występowanie niepowodzeń, które w dobie współczesnej
są dość częstym zjawiskiem. Szczególne zaniepokojenie budzi fakt ich występowania w najniższych klasach szkoły podstawowej, dlatego że przekazywane treści stanowią podstawy warunkujące dalsze kształcenie.
Środowisko rodzinne, w którym wzrasta i rozwija się młody człowiek ma wpływ na powodzenie lub niepowodzenie dziecka w szkole.
Czesław Kupisiewicz „ niepowodzenia szkolne” określa jako „sytuacje,
w których występują wyraźne rozbieżności miedzy wymaganiami wychowawczymi
i dydaktycznymi szkoły, a zachowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania”.
Jedną z przyczyn społecznych niepowodzeń w nauce uczniów są właśnie warunki środowiska rodzinnego.
Czynniki społeczno – środowiskowe mają istotny wpływ na powstanie zaburzeń rozwoju dziecka. Wśród czynników środowiskowych na pierwsze miejsce wysuwa się wpływ nieprawidłowej struktury rodzinnej oraz jej wewnętrznej atmosfery, uzależnionej w pewnej mierze od właściwości psychicznych obojga rodziców. Istnieją różne niekorzystne układy właściwości psychicznych obojga rodziców, którym przypisuje się szczególną moc patogenną w powstawaniu zaburzeń rozwoju dziecka. Na czoło wysuwają się trzy następujące układy:
- despotyczna, agresywna matka – uległy i podporządkowany jej lub też
niezainteresowany sprawami dziecka ojciec (tzw. Ojciec nieobecny);
- lękowo nastawiona, perfekcjonistyczna matka – surowy, rygorystyczny ojciec;
- nadmiernie uczuciowo związana z dzieckiem i nadmiernie opiekuńcza matka – ojciec chłodny uczuciowo lub też ojciec agresywny, groźny.
Właściwości psychiczne obojga rodziców wpływają na rozwój dziecka również za pośrednictwem stosowanych przez nich systemów wychowawczych. Wyróżnia się trzy zasadnicze typy błędnych systemów wychowawczych:
 wychowanie liberalistyczne;
 rygorystyczne;
 niekonsekwentne.
Błędy wychowawcze popełniane przez rodziców bywają często spowodowane niemożnością sprostania zbyt trudnym sytuacjom wychowawczym.
Środowisko patogenne z punktu widzenia rozwoju dziecka to nie tylko rodzina nieharmonijna, o wadliwej strukturze, rodzina rozbita formalnie lub wewnętrznie, w której panują ustawiczne konflikty i napięcia uczuciowe oraz gdzie właściwości psychiczne obojga rodziców tworzą niekorzystny układ, uniemożliwiający prawidłowe wychowanie dziecka. Szkodliwa jest również i taka sytuacja, kiedy otoczenie nie potrafi prawidłowo zareagować na pierwsze objawy odchyleń od normy, a które mogą być spotęgowane przez patologizujące działanie rodziców.
Szczególnego rodzaju sytuacją wychowawczą, która sprzyja powstawaniu nieprawidłowych postaw rodziców oraz błędnych oddziaływań wychowawczych są pierwsze trudności dziecka w nauce oraz pierwsze objawy jego niepowodzeń szkolnych.
Zasadniczą grupę przyczyn trudności i niepowodzeń uczniów w nauce stanowią przyczyny ekonomiczno - społeczne. Wśród nich podkreśla się zazwyczaj negatywny wpływ takich czynników, jak bardzo złe warunki materialne
i mieszkaniowe, rozpad struktury rodziny i zakłócenia jej wewnętrznej atmosfery, niski poziom intelektualny i kulturalny rodziców, niewłaściwa postawa rodziców wobec dziecka, brak zrozumienia i zaspokajania potrzeb dziecka oraz brak zainteresowania jego pracą szkolną.
Niezależnie od reprezentowanego kraju badacze są zgodni co do tego, że „powstawanie niepowodzeń szkolnych powodują zespoły bardzo różnych przyczyn...”, które należy poznać, a następnie szukać środków i metod zaradczych.
Analiza poszczególnych elementów środowiska utwierdziła badaczy w przekonaniu, że bardzo ważne są stosunki emocjonalne między członkami rodziny. Aby dzieci mogły osiągnąć pozytywne wyniki w nauce konieczna jest wzajemna akceptacja, miłość, odpowiedni ład, zainteresowanie dziećmi ze strony rodziców. Badania dowiodły, że ogromnie ważne są postawy rodzicielskie stosowane wobec dzieci. Do czynników decydujących o powodzeniu w nauce należą: sytuacja finansowa rodziny, warunki mieszkaniowe, posiadanie własnego miejsca pracy, bez którego uczniowie nie mogą rozwijać sfery intelektualnej. Życie kulturalne rodziny jest kolejnym czynnikiem wpływającym, na postępy szkolne. Kontakty dziecka z różnymi przedmiotami kultury umożliwiają przyswajanie wiadomości, wyrabiają potrzeby i nawyki kulturalne, które sprzyjają opanowaniu wiedzy. Praca matek poza domem, niekorzystna pozycja dzieci w rodzinie, odbijają się na postępach szkolnych, jeżeli burzą harmonię domowego ogniska. Wyniki dowiodły, że uczniowie pochodzący z rodzin, które nie wykazują zainteresowania postępami szkolnymi swoich dzieci, napotykają na trudności dydaktyczne.
Szeroko rozumiane pojęcie niepowodzeń szkolnych obejmuje wszelkie sytuacje, które charakteryzują się brakiem harmonii między wymaganiami szkoły jako instytucji a postępowaniem ucznia. Wymagania mogą dotyczyć zachowania uczniów, ich emocjonalnego stosunku do określonych rzeczy i zjawisk, a także uzyskiwanych przez nich wyników nauczania. Niezgodność faktycznego zachowania się uczniów z wymogami szkoły w tym zakresie świadczy o istnieniu niepowodzeń wychowawczych. Natomiast rozbieżność między wiadomościami, umiejętnościami i nawykami rzeczywiście opanowanymi przez uczniów,
a materiałem, jaki powinni oni opanować według zaleceń programów w zakresie poszczególnych przedmiotów, świadczy o występowaniu niepowodzeń dydaktycznych.
Wśród przyczyn niepowodzeń szkolnych przynależnych środowisku rodzinnemu najczęściej dają o sobie znać warunki bytowe, kulturowe oraz warunki wychowania.
Złe warunki bytowe wywierają negatywny wpływ na osiągane przez uczniów wyniki. Jest to zarówno wpływ bezpośredni (złe odżywianie), brak miejsca do odrabiania lekcji itp., ale w jeszcze większym stopniu oddziałują one pośrednio poprzez wyzwalanie poczucia odmienności, niższości i pokrzywdzenia.
Większe znaczenie niż warunki bytowe mają dla nauki szkolnej uczniów – warunki kulturowe, w jakich oni wzrastają, wyznaczone przez wykształcenie i zawód rodziców i ich tzw. potrzeby kulturowe.
Do warunków kulturowych zaliczamy m.in. przedmioty kultury materialnej, jak dzieła sztuki, książki, czasopisma i środki techniczne przekazu kultury, jak radio i telewizja, a w szczególności odpowiedniego dozowania informacji.
Poza przedmiotami i środkami przekazu kultury do warunków kulturowych zaliczyć należy także uczestnictwo w imprezach kulturalnych. Znaczącą grupą czynników środowiska rodzinnego są warunki wychowania. Spośród wielu różnych czynników zaliczanych do warunków wychowania najważniejsza staje się więź emocjonalna między członkami rodziny, gdyż silna więź może skompensować wiele innych braków z trudnościami bytowymi włącznie i odwrotnie: brak więzi emocjonalnej odbija się niekorzystnie na rozwoju młodego człowieka zarówno
w sferze emocjonalnej jak też na rozwoju fizycznym. Zakłócenia w prawidłowym funkcjonowaniu tego czynnika powodują często powstawanie niepowodzeń szkolnych.
Duże znaczenie ma także ogólna atmosfera domowa sprzyjająca lub niesprzyjająca pracy ucznia, system wymagań wraz z rodzajem stosowanych nagród i kar, stosunek rodziców do osiągnięć dziecka, a także ich stosunek do szkoły i nauczycieli. Jedną z przyczyn trudności, a w konsekwencji także niepowodzeń szkolnych jest dość często występujące nadmierne krytykowanie przez rodziców szkoły i nauczycieli, prowadzi to w rezultacie do powstawania dysharmonii zarówno w sferze nauczania jak również i wychowania.
Spośród innych czynników wymienić należy takie jak np. praca zawodowa matek
i struktura społeczna rodziny. Czynniki te mogą oddziaływać negatywnie,
w zależności od stopnia, w jakim zakłócają emocjonalny i społeczny rozwój dorastających, co z kolei zależy od innych jeszcze czynników, tworzących wspólnie złożony układ zależności.
Jedną z głównych przyczyn niezgodności występujących na styku szkoła - dom rodzinny, jest niski stosunkowo poziom wiedzy pedagogicznej rodziców a tym samym słaba znajomość podstawowych elementów warunkujących powodzenie
w procesie kształcenia. Do najdotkliwiej odczuwanych błędów w postępowaniu rodziców zaliczyć można ich dążenie do uzyskiwania przez dzieci maksymalnych wyników w pracy szkolnej, przy minimalnym nakładzie pracy z ich strony. Nadopiekuńczość i brak świadomego stawiania wymagań ze strony domu rodzinnego powodują wyzwalanie u dzieci postaw minimalistycznych a tym samym nie sprzyjają osiągnięciu możliwych w warunkach normalnych wyników.
Stąd też jednym z ważnych zadań szkoły jest organizowanie wspólnie
z Radą Rodziców planowej i systematycznej pracy w zakresie pedagogizacji rodziców. Tematyka spotkań powinna obejmować elementy psychologii rozwojowej, pedagogiki ogólnej jak również prawoznawstwa oraz niektórych zagadnień socjologicznych.


Bibliografia
Konopnicki J.: Powodzenia i niepowodzenia szkolne, Warszawa 1966.
Kupisiewicz Cz.: Niepowodzenia dydaktyczne, Warszawa 1969.
Kupisiewicz Cz.: Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1982.
Spionek H.: Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, Warszawa 1970.
Wyświetleń: 316


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.