Katalog

Anna Kozimor, 2017-11-03
Wyrzysk

Język polski, Scenariusze

Imiesłów - nieosobowa forma czasownika.

- n +


Cele:
• uczeń zna nieosobowe formy czasownika,
• uczeń potrafi utworzyć imiesłowy od podanego czasownika,
• uczeń zna rodzaje imiesłowów przymiotnikowych i przysłówkowych.

1. Część wstępna. Uczniowie wykonują ćwiczenie polegające na przyporządkowaniu form czasownika do określonej kategorii. Zadanie ma na celu przypomnienie, jaką formę może przybrać czasownik:
idę, piec, liczyć, zrobiono, wykryto, robić, czekają, staliśmy, upiec, zrobiony, płakać, myśleć, robiąc, idąc, robiący, stojący, stojąc, licząc, zrobiwszy, upiekłszy, czekają, myślący, myśląc, idący, czekający, piekący, piekąc, zrobiony, robiono, liczono, pieczono, liczony, liczący, robiony, iść, płakalibyście, zrobimy, stały,
a) OSOBOWA (to taka postać czasownika, która wskazuje na osobę):
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
b) NIEOSOBOWA:
 BEZOKOLICZNIK:
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
 FORMA ZAKOŃCZONA NA –no, – to (służy tworzeniu zdań bezpodmiotowych):
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..

 POZOSTAŁE:
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..
………………………..

2. Zasygnalizowanie uczniom, że istnieje jeszcze jedna nieosobowa forma czasownika – IMIESŁÓW – to wszystkie przykłady, które zostały zaklasyfikowane do kategorii POZOSTAŁE. Istnieją dwa rodzaje imiesłowów: przymiotnikowy i przysłówkowy.
3. Zapisanie na tablicy wyrazów w trzech kolumnach:
1) wracał
biegała
czekają
zrobi
2) miła
wesoła
chude
ciekawe
3) biegnący
wracający
czekający
zrobiony
Uczniowie odpowiadają, jaką część mowy reprezentują wyrazy w kolumnach i na co wskazują. (wyrazy z pierwszej kolumny to czasowniki, wskazują na czynność; wyrazy z drugiej kolumny to przymiotniki, wskazują na cechę; wyrazy w trzeciej kolumny to imiesłowy przymiotnikowe, wskazują na czynność i cechę).
Wniosek: imiesłowy przymiotnikowe tworzy się od czasowników, są ich formami nieosobowymi, ale jednocześnie odpowiadają na te same pytania, co przymiotniki i odmieniają się jak one przez przypadki, liczby i rodzaje. Tę grupę imiesłowów nazywamy przymiotnikowymi.
Dzielą się one na dwie kategorie: czynne (wskazują na sprawcę czynności) i bierne (informują o podleganiu czynności).
Ćwiczenie: Utwórz imiesłów przymiotnikowy i określ jego rodzaj (czynny czy bierny):
 Człowiek, który śpiewa - …………………… (………………..)
 Piosenka, którą ktoś śpiewa - …………………… (………………..)
 Dziecko, które maluje - …………………… (………………..)
 Obraz, który ktoś maluje - …………………… (………………..)
 Zbrodnia, którą ktoś wykrył - …………………… (………………..)
Imiesłowy przymiotnikowe czynne zakończone są na : - ący, -ąca, -ące. Tworzone są od czasowników NIEDOKONANYCH , oznaczają wykonywanie czynności np. biegnące dziecko.
Imiesłowy przymiotnikowe bierne zakończone są na: - ny, -na, -ne, -ony, -ty, -ta, -te. Tworzone są od czasowników PRZECHODNICH, nazywają cechy, które określają uleganie jakiejś czynności np. remontowany most.
Imiesłowy przymiotnikowe czynne i bierne są ODMIENNE.
4. Oprócz imiesłowów przymiotnikowych istnieją również imiesłowy przysłówkowe. Są one podobnie jak przysłówek NIEODMIENNE. Dzielą się na dwa rodzaje: współczesne i uprzednie.
Imiesłowy przysłówkowe współczesne zakończone są na: -ąc i tworzone od czasowników NIEDOKONANYCH. Stosujemy je wtedy, gdy mówimy o czynnościach równoczesnych, np. Idę i śpiewam. Idę, śpiewając.
Imiesłowy przysłówkowe uprzednie zakończone są na –łszy (jeśli temat kończy spółgłoska) lub –wszy (jeśli temat kończy samogłoska) i tworzone od czasowników DOKONANYCH. Stosujemy je wtedy, gdy mówimy o czynnościach następujących po sobie, np. Wyprałam i powiesiłam. Wyprawszy, powiesiłam.
Ćwiczenia:
Wstaw odpowiednie końcówki imiesłowu przysłówkowego:
 Pozostawi…… bliskich i osiad……. na wsi Stasia zaczęła uczyć wiejskie dzieci.
 Nie dojad…... Obiadu i nie wypi…… kompotu, Jacek pobiegł na podwórko.
 Piotr, uleg…... naciskowi środowiska i zniechęci…… się do ludzi, porzucił młodzieńcze ideały.
 Odetchną…… i otar…… pot z czoła, Radek wsiadł do bryczki.
 Usłysza……. skazujący wyrok, Joanna nie załamała się.
Określ aspekt czasownika, sprawdź, czy tworzy stronę bierną i utwórz wszystkie możliwe imiesłowy.
 rozwijać
 rozwinąć
 wzbogacić
 wzbogacać
 zachwycić
 zachwycać
 wzruszyć
 wzruszać
 nagrodzić
 nagradzać
 wywołać
 wywoływać
 uznawać
 uznać
 nakręcać
 nakręcić
Wskazówka:
• czasowniki niedokonane wskazują na czynność, która trwa, trwała w przeszłości lub będzie trwać w przyszłości (mają czas przyszły złożony np. będę pisać);
• czasowniki dokonane wskazują na czynność, która zakończyła się w przeszłości lub będzie trwać w przyszłości (mają czas przyszły prosty np. napiszę)



Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.