Katalog Anna Kozimor, 2017-11-03 Wyrzysk Język polski, Scenariusze Imiesłów - nieosobowa forma czasownika.Cele: • uczeń zna nieosobowe formy czasownika, • uczeń potrafi utworzyć imiesłowy od podanego czasownika, • uczeń zna rodzaje imiesłowów przymiotnikowych i przysłówkowych. 1. Część wstępna. Uczniowie wykonują ćwiczenie polegające na przyporządkowaniu form czasownika do określonej kategorii. Zadanie ma na celu przypomnienie, jaką formę może przybrać czasownik: idę, piec, liczyć, zrobiono, wykryto, robić, czekają, staliśmy, upiec, zrobiony, płakać, myśleć, robiąc, idąc, robiący, stojący, stojąc, licząc, zrobiwszy, upiekłszy, czekają, myślący, myśląc, idący, czekający, piekący, piekąc, zrobiony, robiono, liczono, pieczono, liczony, liczący, robiony, iść, płakalibyście, zrobimy, stały, a) OSOBOWA (to taka postać czasownika, która wskazuje na osobę): ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. b) NIEOSOBOWA: BEZOKOLICZNIK: ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. FORMA ZAKOŃCZONA NA –no, – to (służy tworzeniu zdań bezpodmiotowych): ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. POZOSTAŁE: ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. ……………………….. 2. Zasygnalizowanie uczniom, że istnieje jeszcze jedna nieosobowa forma czasownika – IMIESŁÓW – to wszystkie przykłady, które zostały zaklasyfikowane do kategorii POZOSTAŁE. Istnieją dwa rodzaje imiesłowów: przymiotnikowy i przysłówkowy. 3. Zapisanie na tablicy wyrazów w trzech kolumnach: 1) wracał biegała czekają zrobi 2) miła wesoła chude ciekawe 3) biegnący wracający czekający zrobiony Uczniowie odpowiadają, jaką część mowy reprezentują wyrazy w kolumnach i na co wskazują. (wyrazy z pierwszej kolumny to czasowniki, wskazują na czynność; wyrazy z drugiej kolumny to przymiotniki, wskazują na cechę; wyrazy w trzeciej kolumny to imiesłowy przymiotnikowe, wskazują na czynność i cechę). Wniosek: imiesłowy przymiotnikowe tworzy się od czasowników, są ich formami nieosobowymi, ale jednocześnie odpowiadają na te same pytania, co przymiotniki i odmieniają się jak one przez przypadki, liczby i rodzaje. Tę grupę imiesłowów nazywamy przymiotnikowymi. Dzielą się one na dwie kategorie: czynne (wskazują na sprawcę czynności) i bierne (informują o podleganiu czynności). Ćwiczenie: Utwórz imiesłów przymiotnikowy i określ jego rodzaj (czynny czy bierny): Człowiek, który śpiewa - …………………… (………………..) Piosenka, którą ktoś śpiewa - …………………… (………………..) Dziecko, które maluje - …………………… (………………..) Obraz, który ktoś maluje - …………………… (………………..) Zbrodnia, którą ktoś wykrył - …………………… (………………..) Imiesłowy przymiotnikowe czynne zakończone są na : - ący, -ąca, -ące. Tworzone są od czasowników NIEDOKONANYCH , oznaczają wykonywanie czynności np. biegnące dziecko. Imiesłowy przymiotnikowe bierne zakończone są na: - ny, -na, -ne, -ony, -ty, -ta, -te. Tworzone są od czasowników PRZECHODNICH, nazywają cechy, które określają uleganie jakiejś czynności np. remontowany most. Imiesłowy przymiotnikowe czynne i bierne są ODMIENNE. 4. Oprócz imiesłowów przymiotnikowych istnieją również imiesłowy przysłówkowe. Są one podobnie jak przysłówek NIEODMIENNE. Dzielą się na dwa rodzaje: współczesne i uprzednie. Imiesłowy przysłówkowe współczesne zakończone są na: -ąc i tworzone od czasowników NIEDOKONANYCH. Stosujemy je wtedy, gdy mówimy o czynnościach równoczesnych, np. Idę i śpiewam. Idę, śpiewając. Imiesłowy przysłówkowe uprzednie zakończone są na –łszy (jeśli temat kończy spółgłoska) lub –wszy (jeśli temat kończy samogłoska) i tworzone od czasowników DOKONANYCH. Stosujemy je wtedy, gdy mówimy o czynnościach następujących po sobie, np. Wyprałam i powiesiłam. Wyprawszy, powiesiłam. Ćwiczenia: Wstaw odpowiednie końcówki imiesłowu przysłówkowego: Pozostawi…… bliskich i osiad……. na wsi Stasia zaczęła uczyć wiejskie dzieci. Nie dojad…... Obiadu i nie wypi…… kompotu, Jacek pobiegł na podwórko. Piotr, uleg…... naciskowi środowiska i zniechęci…… się do ludzi, porzucił młodzieńcze ideały. Odetchną…… i otar…… pot z czoła, Radek wsiadł do bryczki. Usłysza……. skazujący wyrok, Joanna nie załamała się. Określ aspekt czasownika, sprawdź, czy tworzy stronę bierną i utwórz wszystkie możliwe imiesłowy. rozwijać rozwinąć wzbogacić wzbogacać zachwycić zachwycać wzruszyć wzruszać nagrodzić nagradzać wywołać wywoływać uznawać uznać nakręcać nakręcić Wskazówka: • czasowniki niedokonane wskazują na czynność, która trwa, trwała w przeszłości lub będzie trwać w przyszłości (mają czas przyszły złożony np. będę pisać); • czasowniki dokonane wskazują na czynność, która zakończyła się w przeszłości lub będzie trwać w przyszłości (mają czas przyszły prosty np. napiszę) Wyświetleń: 0
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |