Katalog

Magdalena Urbańska, 2018-05-22
Poznań

Pedagogika, Referaty

Konstruktywizm w edukacji małych dzieci

- n +

KONSTRUKTYWIZM W EDUKACJI MAŁYCH DZIECI

Pytaj i zastanawiaj się, planuj i przewiduj, działaj i obserwuj, przedstaw wyniki badań i pomyśl o tym, czego się nauczyłeś [program Scence Start]

Konstruktywizm stanowi nurt koncepcji i twierdzeń wyjaśniających sposób uczenia się człowieka, poznawania świata i tworzenia wiedzy o nim. Zakłada się w nim, że człowiek uczy się w interakcji z otoczeniem, konstruuje własną wiedzę, wykorzystując wiedzę już posiadaną; nie rejestruje informacji płynących z zewnątrz, lecz buduje struktury wiedzy z dostępnych informacji.
Konstruktywistyczna natura rozwoju poznawczego dziecka wg. J. Piageta zakłada, że proces poznawania świata przez dziecko opiera się na interakcji między dzieckiem a światem zewnętrznym. Aby mogło ono poznać przedmioty, musi na nie oddziaływać, a więc dokonywać przekształceń. Wchodząc w interakcje ze światem zewnętrznym, aktywnie eksplorując otoczenie, dziecko konstruuje schematy umysłowe, czyli struktury poznawcze organizujące zdarzenia, spostrzegane i klasyfikowane na podstawie ich ogólnych cech. Odzwierciedlają one sposób rozumienia świata i poziom wiedzy dziecka o świecie. Budulcem służącym do konstruowania tych schematów jest stale gromadzone przez dziecko doświadczenie.
W trakcie aktywnego doświadczania świata dochodzi do ciągłej konfrontacji dotychczas zbudowanych przez dziecko struktur poznawczych z nowymi sytuacjami, zdarzeniami, obiektami. Powstający w efekcie tej konfrontacji konflikt poznawczy wzbudza w dziecku dążenie do osiągnięcia równowagi. Dziecko doświadczając czegoś nowego lub poznanego wcześniej, próbuje to zasymilować (włączyć) do istniejącego schematu. Jeśli się to udaje, wtedy na jakiś czas zostaje osiągnięta równowago związana z tym bodźcem. Jeśli się to nie udaje, to dziecko usiłuje dokonać akomodacji, co oznacza, że próbuje zmodyfikować istniejący schemat lub utworzyć nowy.
Dziecko aktywnie doświadczając, wchodząc w interakcje ze światem konstruuje 3 rodzaje wiedzy - fizyczną, logiczno - matematyczną i społeczną. Konstruowanie wiedzy fizycznej wymaga działania na przedmiotach. Pozwalają one dziecku na odkrycie wiedzy o przedmiotach, przedmiotach doświadczeniach z przedmiotami i zdarzeniami. Wiedza logiczno - matematyczna może być budowana w trakcie manipulowania przez dziecko przedmiotami. Jednakże w przeciwieństwie do wiedzy fizycznej, wiedzę logiczno - matematyczną dziecko wymyśla, ponieważ nie tkwi nas w przedmiotach, lecz jest zbudowana na podstawie czynności na przedmiotach, które pośredniczą w konstruowaniu wiedzy. Wiedza społeczna natomiast jest konstruowana przez dzieci w trakcie i na podstawie interakcji społecznych, współdziałania z innymi ludźmi, nie można jej bowiem wyprowadzić z działania na przedmiotach. Pracując w grupie dziecko ma możliwość zetknięcia się z różnymi punktami widzenia, co stanowi okazje do zaburzenia równowagi poznawczej u poszczególnych osób.
L. S Wygotski, podobnie jak J. Piaget podkreśla konstruktywistyczna naturę rozwoju poznawczego. W przeciwieństwie do J. Piageta, nie wierzył, że dzieci mogą poznawać świat samodzielnie, na własną rękę. Źródła rozwoju poznawczego tkwią we wzajemnych interakcjach z osobami posiadającymi większą wiedzę i bardziej kompetentnymi (dorosłymi lub rówieśnikami), którzy strukturalizują proces uczenia się tak, by dziecko mogło rozwiązać zadania, znajdujące się poza obszarem aktualnego rozwoju. Kluczowym czynnikiem rozwoju jest w ujęciu L.S. Wygotskiego wysoki stopień bezpośredniego zaangażowania osoby dorosłej i jej przewodnictwa w procesie konstruowania wiedzy.
W ujęciu J.S. Bruneta, dziecko konstruuje swój obraz świata, tworząc w umyśle kolejne reprezentacje. Są nimi- reprezentacja enaktywna, ujmująca zdarzenia w kategoriach czynności, działań, które do nich prowadzą; reprezentacja ikoniczna, która stanowi obrazowy odpowiednik rzeczy i zdarzeń; reprezentacja symboliczna, posługująca się językiem i oddająca doświadczenia dziecka poprzez pojęcia. W trakcie rozwoju dziecko przekłada jeden sposób reprezentowania świata na inny oraz rozwiązuje konflikty i sprzeczności „ między tym ,jak się coś robi, jak to wygląda i tym, jak się to mówi.” System reprezentacji świata tworzony przez dziecko stanowi układ odniesienia w procesie budowania wiedzy o świecie. Dokonuje się on w środowisku społecznym, wśród ludzi, w trakcie interakcji, w jakie z nimi wchodzi. Zatem wiedza o rzeczywistości nie jest obrazem przekazywanym do umysłu ucznia, ale zawsze jest przez dziecko na nowo tworzona poprzez interpretację i negocjowanie z innymi znaczenia zdobywanych informacji.

Proces edukacyjny oparty na konstruktywistycznej naturze rozwoju poznawczego dziecka wymaga uwzględnienia ogólnych zasad postępowania pedagogicznego. Kluczową zasadą jest tworzenie sytuacji edukacyjnych, które stanowią wyzwanie dla aktualnego poziomu dzieci, dla wytworzonego przez nie w dotychczasowym doświadczeniu obrazu świata, które jednocześnie znajdują się w zasięgu ich możliwości. Sposobem, który można wykorzystać do wzbudzania konfliktu poznawczego jest krytyczne badanie. Jest to metoda indagowania dzieci, prowadząca do produktywnego konfliktu poznawczego i braku równowagi. Można tu wyróżnić dwa typy sytuacji edukacyjnych, biorąc pod uwagę stopień ich strukturalizowania przez nauczyciela:
1. organizowanie środowiska edukacyjnego tak, by dzieci mogły gromadzić doświadczenie niezbędne do rekonstruowania struktur poznawczych w trakcie działania podejmowanego z własnej inicjatywy. Nauczyciel jest obserwatorem, który zmierza do określenia poziomu myślenia poszczególnych dzieci, bada sposób dziecięcego rozumowania, zasób ich pojęć, sposób postrzegania i rozumienia świata. Znajomość dzieci pozwala mu na włączanie się do działań dzieci w takich momentach, które można wykorzystać do podsycania aktywności poszczególnych dzieci, do nadania jej jeszcze bardziej rozwijającego charakteru.
2. organizowanie przez nauczyciela sytuacji o bardziej, ustrukturalizowanym charakterze. Nauczyciel wysteruje jako inicjator działań dziecięcych, dokładniej planuje sytuacje edukacyjne. Częściej występuje w charakterze bardziej kompetentnego dorosłego. Treść i forma proponowanych działań nawiązuje do autentycznych zainteresowań dziecięcych, wywołuje silne zaangażowanie poznawcze i stanowi wyzwanie dla aktualnego poziomu rozwoju.
Ważne jest, by dziecko mogło prowadzić działania badawcze zarówno samodzielnie, jak i we współpracy z innymi, tj. z nauczycielem i w małych zespołach z rówieśnikami. Wspólne z innymi poznawanie świata tworzy sposobność do porównywania, do wymiany punktów widzenia, poznawania różnych sposobów poznawania świata, różnego interpretowania tych samych zjawisk i problemów. Interakcje społeczne mogą bowiem w pewnych sytuacjach stawać się źródłem stanów nierównowagi poznawczej u dziecka. Można tu mówić o potrzebie stosowania hipotetycznego trybu nauczania (wg. J. Brunera), w którym pozwala się dziecku na samodzielne myślenie, poszukiwanie, wychodzenie poza dostarczone informacje - przekształcanie ich, sprawdzanie, dyskutowanie, stawianie hipotez, tworzenie własnych pomysłów i konfrontowanie ich z posiadaną wiedzą, a także daje możliwość pozostawania dziecka w relacji współdziałania, uczestniczenia w aktywnym dialogu z nauczycielem, a także podtrzymuje interakcje pomiędzy dziećmi.
Dzieci należy angażować w proces dogłębnego analizowania i rozwiązywania problemów należących do różnych dziedzin nauki, życia i funkcjonowania człowieka, umożliwiający im posługiwanie się różnymi sposobami porządkowania doświadczeń i konstruowaniu obrazu świata. Dzieci potrafią rozwiązywać problemy, stawiać hipotezy i sprawdzać je nie tylko w dziedzinie nauk przyrodniczych. Interesują się także sprawami społecznymi i problemami natury filozoficznej.

PODSUMOWANIE:

Uwzględnienie w procesie edukacyjnym poniższych zasad konstruktywistycznego modelu kształcenia pozwoli,mu nadać charakter edukacji aktywnej, umożliwiającej dzieciom gromadzenie aktywnego doświadczenia, czyli takiego, który uruchamia proces asymilacji i akomodacji, prowadząc do zmiany poznawczej, do rozwoju:
tworzenie sytuacji edukacyjnych stanowiących wyzwanie dla wytworzonego przez dzieci obrazu świata, dla aktualnego poziomu rozwoju; wyzwaniem dla dzieci będzie wszystko to, co wywołuje w nich konflikt poznawczy;
sprzyjanie aktualizowaniu, poszerzaniu i rekonstrukcji przez dzieci posiadanych zasobów wiedzy potocznej, konfrontowanie własnych teorii odnoszących się do różnych obszarów rzeczywistości z wiedzą, teoriami innych uczestników sytuacji edukacyjnych;
umożliwianie dzieciom angażowanie się w proces analizowania i rozwiązywania ważnych problemów mieszczących się w różnych dziedzinach nauki, życia i funkcjonowania człowieka;
tworzenie okazji do podejmowania przez dzieci działań badawczych, poszukujących nie tylko indywidualnie, ale i w małych zespołach:
występowanie nauczyciela w roli współuczestnika działań dziecięcych; obserwujący dzieci, prowadząc z nimi rozmowy, dyskutując, poznaje ich sposób myślenia i rozumowania, zasób wiedzy i umiejętności; dzięki temu może zaplanować takie sytuacje, które stanowią wyzwanie dla aktualnego poziomu dzieci;
tworzenie w grupie dziecięcej atmosfery współpracy, która jest wynikiem stanowienia egalitarnych stosunków opartych na współdziałaniu nauczyciela z dziećmi






Literatura:
Opracowane na podstawie art. „Konstruktywizm w edukacji małych dzieci” M. Kowalik- Olbińskiej, Wychowanie w Przedszkolu nr. 10/2006
Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.