Temat: Z frazeologią za pan brat – ćwiczenia językowe.

Cel główny: Uczeń wie, co to jest frazeologizm; zdaje sobie sprawę z bogactwa i różnorodności języka ojczystego, świadomie i umiejętnie bogaci własną wypowiedź poznanymi frazeologizmami.

Cele operacyjne: Uczeń:
- potrafi wysłuchać tekstu ze zrozumieniem i odnaleźć frazeologizm;
- rozróżnia rodzaje związków frazeologicznych;
- znać i rozumieć pojęcia: frazeologia, związek frazeologiczny, zwrot, wyrażenie, fraza
- znać źródła frazeologizmów
- zna znaczenie frazeologizmu, świadomie i poprawnie go stosuje;
- zwraca uwagę na poprawność gramatyczną używanych związków, dba o kulturę języka ojczystego;
- umiejętnie korzysta ze słownika frazeologicznego
- ma świadomość bogactwa i różnorodności frazeologizmów występujących w języku polskim

Metody, techniki: podawcza, praktycznego działania

Formy pracy: zbiorowa, jednostkowa
Przebieg lekcji:

Nauczyciel przedstawia uczniom aforyzmy z „Myśli nieuczesanych” Stanisława Jerzego Leca, w których uczniowie doszukują się związków frazeologicznych.

1. Kto nabiera wody w usta, niech nią przynajmniej nikogo potem nie opluwa.
2. Gniewni są Prometeusze.
- Czy macie coś na wątrobie? – zapytałem.
- Sępa – panowie poeci – sępa! – odpowiedzieli.
3. Głowa do góry! – rzekł kat zarzucając stryczek.
4. Sumienie miał czyste. Nieużywane.
5. Umysł miał otwarty, niestety na przestrzał.




Zadanie uczniów polega na wypisaniu w zeszytach frazeologizmów spośród wypisanych na tablicy myśli Leca i wyjaśnieniu ich znaczenia.


• nabierać wody w usta - [ nie chcieć się wypowiedzieć,
uparcie milczeć]
• mieć coś na wątrobie - [ mieć żal do kogoś o coś,
złościć się o coś,
irytować się czymś]
• podnosić głowę do góry - [myśleć optymistycznie,
nie załamywać się trudnościami]
• mieć czyste sumienie - [kierować się zasadami etyki,
postępować uczciwie]
• mieć otwarty umysł - [być żądnym wiedzy,
chłonąć nowe wiadomości]



Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się skąd mogą pochodzić dane grupy frazeologizmów
I.
wdowi grosz;
przenieś się na łono Abrahama;
zakazany owoc;
chodzić od Annasza do Kajfasza
II.
tajnia Augiasza;
syzyfowa praca;
pyrrusowe zwycięstwo;
przekroczyć Rubikon.
III;
robić wielkie oczy - dziwić się;
patrzeć spode łba - niechętnie;
położyć uszy po sobie - ulec, zgodzić się pokornie na co, przestraszywszy się kogo;
wyciągnąć nogi - umrzeć.
cienko prząść - żyć w biedzie, być w krytycznym położeniu;

Dopowiedzenie nauczyciela: Do stałych związków frazeologicznych należą również przysłowia, sentencje itp., np. Baba z wozu, koniom lżej, Niedaleko pada jabłko od jabłoni.
Wyjaśnienie uczniom co oznaczają związki frazeologiczne. Przedstawienie podziału ze względu na formę i występujące w nich części mowy (zwroty, wyrażenia frazy).
(rozdanie kartek z krótką informacją do wklejenia w zeszycie)
Nauczyciel wybiera ucznia, który ma za zadanie przedstawić za pomocą rysunku dany związek frazeologiczny. Jeśli narysuje właściwie i klasa odgadnie o jaki frazeologizm chodzi – otrzymuje punkty za aktywność. Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Każda z grup, która odgadła hasło, również trzymuje punkt.
szkalować kogoś]
• milczeć jak grób - [uporczywie nic nie mówić]
• typ spod ciemnej gwiazdy - [człowiek bez żadnej etyki,
podły, zdolny do wszystkiego]
• walić głową w mur - [próbować daremnie pokonać niezwalczone przeszkody,
bez nadziei zwycięstwa]
• utopić kogoś w łyżce wody - [nienawidzić kogoś,
życzyć mu jak najgorzej].

Kolejna ćwiczenie ma za zadanie utrwalenie wiedzy poprzez rozwijanie fantazji i wrażliwości językowej. Nauczyciel przydziela osobie, która odgadła ostatni frazeologizm z poprzedniego ćwiczenia dwa związki frazeologiczne. Spośród nich uczeń wybiera ten, który jego zdaniem łatwiej będzie przedstawić za pomocą żywych obrazów, w postaci króciutkiej scenki. Klasa odgaduje o jaki związek wyrazowy chodzi, próbuje wyjaśnić jego znaczenie.
Podobnie jak w poprzednim ćwiczeniu premiowani są aktorzy oraz grupy odgadujące, które następnie wcielają się w rolę.

1.
• czuć się jak ryba w wodzie -[czuć się bardzo dobrze, swobodnie]
• trzymać rękę na pulsie - [śledzić rozwój czegoś, czuwać nad czymś,
być w czymś wszechstronnie zorientowanym na bieżąco]

2.
• siedzieć jak mysz pod miotłą -[starać się nie zwracać na siebie uwagi w obawie
przed złymi konsekwencjami]
• leżeć do góry brzuchem - [nic nie robić, nie pracować, leniuchować]
3.
• kupować kota w worku - [nabywać coś bez przyjrzenia się temu]
• zjeść konia z kopytami - [móc zjeść bardzo dużo, być bardzo głodnym]
4.
• szukać igły w stogu siana - [szukać czegoś na próżno, z małym
prawdopodobieństwem znalezienia]
• wziąć nogi za pas - [uciec w popłochu]
5.
• wiercić komuś dziurę w brzuchu - [uporczywie domagać się czegoś od kogoś, zanudzać]
• kopać pod kimś dołki - [działać podstępnie, potajemnie na czyjąś niekorzyść].

Uczniowie pracują w parach. Nauczyciel rozdaje koperty z przygotowanymi związkami frazeologicznymi. Zadaniem grup jest wyjaśnienie znaczenia frazeologizmów i podział ze względu na ich pochodzenie lub budowę (zależnie od grupy). Każdy może z korzystać ze słownika frazeologicznego.
Praca uczniów zostanie oceniona po sprawdzeniu kart pracy. Uzyskane oceny będą uzależnione od poprawności wykonanych zadań.

6. Podsumowanie: Jakie są funkcje związków frazeologicznych?

 wzmacniają obrazowość wypowiedzi, zwiększają jej nacechowanie emocjonalne
 abstrakcyjne pojęcia tłumaczą na to, co widzialne i dotykalne, wzmacniają obrazowość, plastyczność, sugestywność i ekspresywność wypowiedzi;
 stanowią odbicie wspólnej tradycji kultury narodów europejskich;
 to najbardziej rodzimy zasób słownictwa, odporny na zmiany, przekazywany z pokolenia na pokolenie, odwołujący się do przeszłości.

Wyświetleń: 0