Katalog

Ryszard Konarski
Edukacja regionalna, Artykuły

Dąbie i okolice - "Moja mała ojczyzna"

- n +

Dąbie i okolice - "Moja mała ojczyzna"

Sytuacja społeczno-polityczna sprzyja promowaniu "małej ojczyzny". Teraz, gdy nasz kraj zmierza do Unii Europejskiej, zobowiązani jesteśmy dobrze znać historie, tradycje i osiągnięcia regionu. Aby łączyć się z innymi na zasadzie partnerstwa i bezpieczeństwa trzeba wiedzieć o swoich wartościach i umieć się z nimi dzielić.

Młodzież i dzieci powinny umieć dostrzegać dynamikę zmian zachodzących w regionie, powinny znać wkład regionu w dzieje narodu, umieć przedstawić sylwetki wybitnych mieszkańców, znać lokalne legendy, zwyczaje, święta, umieć czerpać z dorobku kulturowego dziadów i ojców. Aby nauczyć miłości do lokalnej kultury, samemu trzeba tę kulturę znać, kochać i w niej uczestniczyć. Uczuciowe zaangażowanie nauczyciela wyzwala u uczniów różnorodne pomysły pozwalające w maksymalnym stopniu wykorzystać w pracy szkolnej bogactwo regionu lub historii lokalnej. Historia ta, bowiem stwarza olbrzymie możliwości zerwania z werbalizmem, ułatwia kształtowanie emocjonalnego stosunku do przeszłości, przyczynia się do pogłębiania patriotyzmu i odgrywa ważna rolę w wychowaniu estetycznym. Materiały dotyczące zagadnień gospodarczo - społecznych i kulturowych własnego regionu mogą ułatwić uczniom zrozumienie sensu omawianych zagadnień nie tylko swojej gminy, powiatu, ale i całej Polski.

Na przestrzeni dziejów wizerunek miasta Dąbia ulegał zmianom. Szczególne znaczenie dla zagospodarowania oraz rozwoju przestrzennego i ludnościowego miały przemiany gospodarcze.

Warunki naturalne w rejonie Dąbia sprzyjały osadnictwu. Ślady najstarszego pobytu ludzi z epoki mezolitu (około 8-4,9 tys. l.p.n.e.) znajdują się w okolicy wsi Cichmiana. Najstarsza wzmianka o istnieniu miejscowości Dąbie pochodzi z 1232 roku. Było ono wówczas przejściowo własnością Klasztoru Norbertanek w Strzelnie. Prawa miejskie po raz pierwszy zostały nadane Dąbiu przed 1393 rokiem, gdyż w dokumentach poborowych z tego roku osada wymieniona została już jako miasto królewskie. W 1423 roku Dąbie było lokowane na prawie niemieckim przywilejem Władysława Jagiełły. Jednocześnie z nadaniem praw miejskich nadano miastu herb przedstawiający kielich otoczony dwiema różami. W tym czasie Dąbie stanowiło własność królewską. Było wówczas niewielkie, o czym świadczy fakt, że na wojnę polsko - krzyżacką w 1459 roku wysłano zaledwie jednego piechura. Przywileje miasta były poszerzone m.in. o ilość organizowanych jarmarków, lecz mimo to miasto pozostało małym ośrodkiem osadniczym. W 1578 roku miasteczko liczyło zaledwie 200 mieszkańców. Sytuacja gospodarcza pogorszyła się jeszcze w wyniku najazdu szwedzkiego. Po II rozbiorze Polski Dąbie przejęły władze pruskie, a napływ ludności niemieckiej spowodował, że liczba mieszkańców zaczęła szybko wzrastać. Od 1807 roku Dąbie znalazło się w granicach Księstwa Warszawskiego, a w rezultacie postanowień traktatu wiedeńskiego z 1815 roku weszło w skład Królestwa Polskiego. Okres ten był niezwykle pomyślnym dla rozwoju miasta, gdyż podjęto wówczas prace nad jego regulacją (1824 rok) oraz przebudową gospodarki. W tym czasie władze Królestwa podjęły akcję uprzemysławiania poprzez wytypowanie na ziemi kolskiej trzech ośrodków przemysłu włókienniczego, tj. Koło, Babiak i Dąbie. Rozwijały się one w sąsiedztwie łódzkiego okręgu przemysłowego. W tym czasie profesją włókienniczą zajmowało się prawie 40% mieszkańców miasta. Funkcjonowały zakłady rzemieślnicze obsługujące fabryki. Lata 1815 - 1830 w dziejach Dąbia należy uznać za czas najbardziej dynamicznego rozwoju miasta. W tym czasie wzrosła liczba ludności (z 1000 do 2000 osób), a w związku z rozwojem włókiennictwa poprawiły się warunki egzystencji. Pod koniec XIX wieku w mieście była ekspozycja pocztowa, stacja telegraficzna, apteka, 6 szkół w mieście i 3 na wsiach.

W czasie I wojny światowej w okolicach Dąbia doszło do krwawych i wyniszczających walk, zostało zniszczonych wiele domów i zabudowań gospodarczych. W okresie międzywojennym życie gospodarcze obrazowało ogólny stan gospodarki kryzysów II Rzeczpospolitej.

Wielką tragedię czasów II wojny światowej było zamordowanie w pobliskim Chełmnie 1161 obywateli Dąbia, głównie pochodzenia żydowskiego.

W gminie Dąbie znajdują się obiekty kultury materialnej, które są świadectwem przeszłości obszaru oraz obóz zagłady w Chełmnie z czasów II wojny światowej. W mieście warto zobaczyć najstarszy zabytek Dąbia, którym jest kościół ewangelicko - augsburski. Obiekt wzniesiono w 1806 roku, a w 1905 roku przebudowano w stylu gotyckim. Z początku XIX wieku pochodzi również kościół parafialny pod wezwaniem Św. Mikołaja według projektu Hilarego Szpilowskiego, który wybudowano na zrębach poprzedniej barokowej świątyni z XVII wieku. Elewacja zachodnia i szczyt współczesnego kościoła posiadają charakter barokowy, ale można odnaleźć w nim także elementy gotyckie (okna). W głównym ołtarzu znajduje się zabytkowy obraz "Opłakiwanie" z 1735 roku, przywieziony do Dąbia w 1948 roku, kiedy odnawiano kościół. We wnętrzu znajdują się dwa rokokowe konfesjonały, monstrancja z 1768 roku i tablica nagrobkowa proboszcza Adama Wężyka z 1817 roku. W 1814 roku zbudowano ratusz składający się z piętrowego budynku głównego na planie kwadratu i dwu parterowych, wolnostojących bocznych oficyn ozdobionych attyką. Wejście do ratusza jest ujęte w portyk, który dźwiga balkon. Korpus główny ratusza jest dwukondygnacyjny. Dach ma wystawkę od frontu i cylindryczną wieżyczkę w formie latarni zwieńczonej kopułką. W ścianie ratusza od strony podwórza znajdują się kule armatnie - pamiątka bitwy stoczonej podczas I wojny światowej. Obecnie budynek jest siedzibą Urzędu Miasta i Gminy Dąbie.

W południowo - zachodniej części miasta mieści się dawna synagoga żydowska z końca XIX wieku, która była czynna do 1939 roku. Żydzi stanowili wówczas prawie 30% ogółu mieszkańców.

We wschodniej części miasta znajduje się budynek dawnego kościoła baptystów z początku XX wieku. Zachowało się w mieście kilka domów o cechach klasycystycznych, o wejściach ujętych w kolumny i z naczółkowymi dachami. Budynki te powstały na początku XIX wieku, tj. w okresie rozwoju włókiennictwa w mieście. Były one własnością mieszkańców, którzy zajmowali się profesją włókienniczą. We wsi Chełmno zlokalizowany jest zespół kościoła parafialnego pod wezwaniem Narodzenia NMP, w skład, którego wchodzą murowany kościół z 1875 roku oraz plebania z 1938 roku. Na terenie gminy znajdują się dwa zabytkowe zespoły architektoniczno - parkowe: zespół pałacowo - parkowy we wsi Karszew, oraz zespół dworsko - pałacowy w Lisicach.

Do miejsc świadczących o przeszłości należy były obóz zagłady
w Chełmnie z okresu II wojny światowej, który znajduje się przy drodze z Dąbia do Koła. Obóz był ośrodkiem masowej eksterminacji żydowskiej z obszaru hitlerowskiego "Kraju Warty". Zamordowano tam ponad 360 tys. ludzi, głównie Żydów - obywateli polskich, także Żydów z zagranicy, Cyganów, Polaków oraz kilkadziesiąt dzieci z czeskiej wsi Lidice. Obóz funkcjonował od grudnia 1941 roku do kwietnia 1943 roku i przez kilka tygodni 1944 roku. Ofiary mordowano poprzez gazowanie w samochodach - komorach, a od 1942 roku zwłoki palono w piecach krematoryjnych specjalnie tu zbudowanych. Po wojnie na skraju lasów rzuchowskich oznaczono zbiorowe mogiły. W 1964 roku odsłonięto monumentalny pomnik w kształcie potężnego bloku, na którym widnieje napis "Pamiętamy". Pomnik oddaje tragedię ludzką, która rozegrała się w czasie wojny. Na miejscu byłego obozu zachowały się ślady po piecach krematoryjnych. Na obszarze pochówku zwłok powstało muzeum. Placówka cieszy się dużym zainteresowaniem turystów. Rocznie zwiedza ją około 30 tys. ludzi. Rozważa się powołanie w niedługim czasie drugiego muzeum w Chełmnie, gdzie dokonano większości zbrodni. Projektem zainteresowani się przedstawiciele organizacji żydowskich z Niemiec. Świadectwem przeszłości jest również układ urbanistyczny miasta Dąbia, który obrazuje jego rozwój przestrzenny oraz cmentarze, które podlegają ochronie konserwatorski.

W jednoczącej się Europie małe ojczyzny muszą mieć tożsamość i głęboką wiedzę o swej przeszłości. Każda, nawet pozornie mało ważna informacja, dotycząca ludzi mających udział w rozwoju i losach swego miasta, jest godna odnotowania. Dla wielu mieszkańców Dąbie jest ziemią ojców i dziadów. To oni są dziedzicami i strażnikami dorobku pokoleń tego uroczego nadnerzeńskiego miasta, strzegącego wschodniej granicy Wielkopolski.

Opracowanie: Ryszard Konarski

Wyświetleń: 856


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.