Inspiracje ludowe w plastyce

Twórczość ludowa już w początkach XIX wieku fascynowała artystów różnych dyscyplin. Wątki ludowe odszukać można np. w muzyce, poezji, literaturze. Natomiast wpływ plastycznej kultury chłopów na życie ludzi w tym okresie prawie nie istniał. Szukano inspiracji nie na polskiej wsi, ale pośród zabytków reprezentujących style różnych epok.

Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero pod koniec minionego stulecia. Poszukując ludowych wątków zaczęto podejmować prace nad własnym wyrazem plastycznym; zarówno w architekturze, jak i w przedmiotach służących człowiekowi w jego codziennym życiu.

Na fasadach budynków, na sprzętach, meblach, tkaninach w miejsce historycznych ornamentów, pojawiać się zaczęły formy ze świata przyrody, zwłaszcza takie jak: bluszcze, irysy, nenufary, żabki, jaszczurki, pnącza. Opadające liście służyły inspiracjom nie jednemu z architektów i plastyków, projektujących ozdobne przedmioty, wnętrza i fasady budynków. Do dziś można spotkać stare popielniczki, wazony, lampy itp. zdobione stylizowanymi owadami i roślinami. Przechodząc ulicami, najczęściej na rynkach starych miast, można dotąd jeszcze oglądać domy, gdzie kraty, balustrady balkonów ozdobione są liśćmi kasztanów, kwiatami nenufarów itp.

Kontakty młodych poetów, malarzy z mieszkańcami podkarpackich wiosek, pogłębiło zainteresowanie pięknem ludowej kultury. Kontakty z Podhalem poszerzone zostały "odkryciem" Zakopanego przez doktora Chałubińskiego i jego przyjaciół.

Stanisław Witkiewicz już w 1886 r. podjął eksperyment tworzenia nowych form architektonicznych w oparciu o umiejętności góralskie w zakresie obróbki budulca. Do dziś można oglądać te zabytki jak np. willę "Pod Jedlami" na Kozińcu w Zakopanym. [1]

W twórczości plastycznej chłopów wyczuwano ogromną siłę wyrazu. Wielu plastyków i architektów zafascynowała autentyczność i rodzimość chłopskiej ekspresji. Usiłowali oni spożytkować inspirację płynącą z ludowego dorobku.

Najwybitniejszym malarzem polskiego romantyzmu był Piotr Michałowski. Jego twórczość zawiera pierwiastki sztuki ludowej. Jednym z cykli tematycznych jego obrazów był "Jeździec na koniu". Stworzył on samodzielny portret tego zwierzęcia.



Szkice koni i jeźdźców

Drugą część twórczości zajmują portrety, wśród których wyróżniają się portrety ludzi prostych, Żydów i chłopów. Najbardziej znanym obrazem Michałowskiego jest "Portret chłopa w kapeluszu i Seńko". [2]


Portret chłopa w kapeluszu i Seńko

Działalność ludowych artystów niekiedy była niedostatecznie doceniana przez zawodowych plastyków, zwłaszcza przez konserwatystów. Korzystanie z wartości zawartych w doświadczeniach ludowych ulegały przeobrażeniom. W 1901 r. powstało w Krakowie stowarzyszenie Polska Sztuka Stosowana. Plastycy zaczęli rozumieć walory sztuki ludowej, zwłaszcza łączący pomysł plastyczny z technicznym sposobem realizacji. Zaczęto doceniać piękno starych budynków mieszkalnych i gospodarskich, przedmiotów plecionych z wikliny, starych bram, parkanów, wozów, rzeźbionych uli i koszy.

Powiązanie inwencji ludowej z procesami przemysłowymi stanowiło ważny element podejmowanych doświadczeń. Zastanawiano się, czy jest możliwe połączenia pracy twórców ludowych z plastykami zawodowymi i kształtowanie nowego rodzimego wyrazu otaczających nas przedmiotów. Prawie każdy wzór projektowanego materiału był rezultatem powiązania inwencji plastycznej z wzornictwem ludowym. Najbardziej płodny plastyk, nie stworzyłby sam takiej ilości bardzo różnorodnych projektów materiału. Z drugiej strony bez współpracy doświadczonego fachowca, o wysokiej wiedzy plastycznej i talencie, większość koncepcji twórców ludowych nie rozwinęłaby się samodzielnie we wzory dobre i sprawdzone kolorystycznie.

Przypisy:
1. Por. W. Telakowska, W kręgu chłopskiej kultury, NK Warszawa 1970, s. 15
2. Por. B. Osińska, Sztuka i czas, WSP, Warszawa 1986, s. 65

Opracowanie: Alicja Rosielewska

Wyświetleń: 2536