Zaburzenia funkcji percepcyjno - motorycznych

Zaburzenia percepcji wzrokowej
Istotne znaczenie w procesie nabywania umiejętności pisania i czytania ma analizator wzrokowy.

Zaburzenia percepcji wzrokowej mogą być spowodowane:
- nieprawidłową budową gałek ocznych,
- zaburzeniami spostrzegania wzrokowego - defektem korowej części analizatora wzrokowego, czyli jest złe odzwierciedlenie w świadomości cech postrzeganych przedmiotów i ich znaczenie.
Dziecko z zaburzoną percepcją wzrokową przejawia trudności w:
- rozpoznawaniu przedmiotów na obrazku i rozumieniu przedstawionej treści,
- odwzorowywaniu prostych figur, nauce geometrii i geografii,
- rysowaniu, często są to prace "ubogie" w szczegóły,
- zapamiętywaniu kształtu liter - myli:
* litery różniące się drobnymi elementami graficznymi, jak: a-o, m-n, l-ł, l-f, l-t, e-c, h-k, u-w,
* litery o kształcie zbliżonym, a o różnym położeniu w stosunku do osi pionowej, np.: p-g, d-b lub osi poziomej, np.: u-n, b-p, d-g,
- zapamiętywaniu zasad ortograficznych,
- przepisywaniu, pisaniu z pamięci (mają słabą pamięć wzrokową)
- rozplanowaniu graficznym wyrazów na stronie,
- czytaniu:
* odwraca kolejność liter w wyrazach np. do-od,
* myli litery o podobnym wyglądzie, szybko się męczy
* ma kłopot z rozpoznaniem liter oraz wzrokowym wyróżnieniem większej całości ( sylaby, wyrazu), długo jest na etapie literowania,
* przekręca końcówki, zgaduje, gubi się w tekście, nie rozumie treści.
- słabo uczy się języków obcych.

Zaburzenia percepcji słuchowej.
Jednym z warunków opanowania umiejętności czytania i pisania jest sprawne funkcjonowanie analizatora słuchowego. Jego budowę obejmuje:
- receptor bodźców - ucho,
- drogę doprowadzającą bodźce - nerwy słuchowe,
- część korowa, odbierającą i podającą przeróbce podniety słuchowe.
Umiejętność różnicowania dźwięków mowy ludzkiej określa się mianem słuchu fonematycznego. Analiza i synteza słuchowa polega na odebraniu bodźca, rozłożeniu go na elementy i złożeniu w całość dźwiękową. Poziom tych procesów doskonali się w trakcie rozwoju językowego dziecka. Zaburzeń percepcji słuchowej nie należy mylić z niedosłuchem obwodowym. Dzieci niedosłyszące źle odbierają dźwięki odległe, ale gdy je słyszą prawidłowo analizują i syntezują. Dzieci z zaburzonym słuchem fonematycznym dobrze słyszą słowa, lecz w ciągu mownym nie potrafią różnicować pojedynczych dźwięków lub złożyć ich w całość. Przejawem zaburzenia tych procesów jest opóźniony rozwój mowy czy jej zaburzenia.
Dziecko z zaburzoną percepcją słuchową przejawia trudności w:
- rozumieniu bardziej skomplikowanych poleceń słownych,
- zapamiętywaniu, powtórzeniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań,
- dokonywaniu syntezy wyrazów,
- pisaniu ze słuchu dłuższych wyrazów (zniekształca wyrazy),
- pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami,
- różnicowaniu j-i oraz odróżnianiu samogłosek nosowych ą-ę od "om-on"
- zamianie dźwięcznych głosek na bezdźwięczne, syczących na szumiące,
- nauce języków obcych
- nauce wierszy, tabliczki mnożenia, zapamiętywaniu ciągów słownych (dni tygodni, nazw miesięcy).

Zaburzenia rozwoju ruchowego.
Rozwój ruchowy zsynchronizowany jest ściśle z rozwojem psychicznym, toteż często dzieci z opóźnionym rozwojem psychicznym wykazują deficyty ruchowe. Rozwój ruchowy może przebiegać wolniej u całkiem zdrowych dzieci.
Ogół trudności związanych z opóźnionym rozwojem ruchowym można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
- niezręczność całego ciała,
- niezręczność manualną.

W pierwszym przypadku obserwuje się niechęć do czynności i zabaw ruchowych. Dzieci takie wykazują niesprawność ruchów całego ciała. Nadmierna męczliwość jest powodem słabej kondycji fizycznej. Dzieci te w przypadku bardziej nasilonych zaburzeń powinny być poddane terapii ruchowej.
W przypadku niezręczności manualnej utrzymuje się:
- nadmierne, bądź za małe napięcie mięśniowe (mała precyzja), kurczowe trzymanie ołówka, silne przyciskanie, częste współruchy,
- zaburzona szybkość ruchów, np. dłoni, palców, trudności z wycinaniem, szyciem, zapinaniem guzików,
- niewłaściwa koordynacja wzrokowo - ruchowa, trudności w rysowaniu, pisaniu (brzydkie pismo, brak połączeń między literkami, wolne tempo pisania, niestaranne zeszyty, liczne skreślenia i poprawki),
- trudności przyspieszania tempa czytania (wskutek powolnych ruchów gałek ocznych).

Zaburzenia procesu lateralizacji.
Ważnym elementem w rozwoju ruchowym dziecka jest prawidłowy przebieg procesu lateralizacji. Związany on jest z względną przewagą obu półkul mózgowych. Wiąże się z tym czynnościowa prawo- i lewostronność, czyli dominacja w zakresie sprawności jednych narządów nad drugimi. Jednostki wyraźnie prawostronne lub lewostronne wykazują lateralizację jednorodną. Lateralizacja niejednorodna może być:
- skrzyżowana (lewooczność - praworęczność - lewonożność)
(prawooczność - leworęczność - prawonożność),
- nie ustalona (brak dominacji).

U dziecka z zaburzeniami procesu lateralizacji pojawiają się trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania, a mianowicie:
- występuje pismo lustrzane,
- odwracanie pojedynczych liter, cyfr, zamiana ich kolejność
- opuszczanie końcówek, a nawet całych wyrazów,
- zniekształcenia graficznej strony pisma,
- w czytaniu: przekręcanie słów polegające na zamianie kolejności odczytywanych liter, przestawianie kolejności sylab, opuszczanie całego wiersza w tekście, wolne tempo czytania,
- w czytaniu i pisaniu: statyczne odwracanie liter i kierunku: b-d, g-p,u-n; dynamiczne odwracanie liter (zmiana kolejności liter),sylab w wyrazach
- trudności w orientacji na mapie i planach.

Zaburzenia orientacji przestrzennej
Zaburzenia orientacji przestrzennej wiąże się ściśle z zaburzeniami percepcji wzrokowej. Dziecko może mieć trudności w odtwarzaniu kształtów asymetrycznych w stosunku do osi pionowej, a mianowicie:
- ma trudności w rozplanowaniu elementów na rysunku, złe proporcje
- myli znaki graficzne różniące się od siebie położeniem: n-u, b-p, d-g,
- myli kierunki zapisu, niewłaściwie rozmieszcza litery, źle wybiera linijki, pismo lustrzane,
- słabo rozumie określenia słowne dotyczące stosunków przestrzennych,
- trudności w nauce geografii i geometrii.

Zaburzenia rozwoju mowy.
O wadach (zaburzeniach, defektach) mowy mówimy wtedy, gdy odbiega ona od normy fonetycznej. Wśród przyczyn zewnętrznych powstawania wad wymowy wyróżnia się wadliwą, niepoprawną wymowę osób wychowujących dziecko (spieszczanie słów). Drugą grupę stanowią przyczyny wewnętrzne, tkwiące w samym dziecku. Należą tu wady słuchu, wady uzębienia, zgryzu, zaburzenia słuchu fonetycznego, niesprawność lub defekt narządów artykulacyjnych. Istnieje ścisły związek między wadami mowy, a pojawiającymi się u dzieci błędami w pisaniu i czytaniu.

Największą grupę zaburzeń mowy tworzą wady artykulacyjne nazywane dyslalią (nieprawidłowość w realizacji jednej głoski, wielu głosek lub prawie wszystkich - bełkot). W obrębie dyslalii wyróżnia się:
- seplenienie, reranie, kappacyzm, bezdźwięczność, nosowanie.
Osobną grupę wad wymowy stanowi jąkanie (zaburzenia płynności mowy).

BIBLIOGRAFIA

- Bogdanowicz M.: Trudności w pisaniu u dzieci. Gdańsk 1989.
- Czajkowska I., Herda K.: Zajęcia korekcyjno -kompensacyjne w szkole. WSiP W- wa 1990.
- Jastrząb J.: Usprawnianie funkcji percepcyjno- motorycznych dzieci dyslektycznych. Warszawawa 1990.
- Pietniun M.: Praca terapeutyczna z dziećmi mającymi trudności w nauce czytania i pisania. ODN Gdańsk 1988.
- Sawa B.: Jeżeli dziecko źle czyta i pisze. WSiP Warszawa 1975.

Opracowanie: mgr Bogusława Jastrząb

Wyświetleń: 8116