Zaburzenia w zachowaniu a muzyka

W każdym zespole klasowym znajdą się dzieci nieumiejące dostosować się do obowiązujących norm zachowania, impulsywne, nadpobudliwe psychoruchowo, czasem błaznujące lub agresywne.

Przyczyny takich zachowań bywają bardzo różne i muszą być rozpatrywane indywidualnie. Dzieci mogą w ten sposób przejawiać niepewność, nieśmiałość, lęk, chęć bycia zauważonym, przeciążenie zbyt trudnym zadaniem. Nauczyciel natomiast stoi przed problemem utrzymania dyscypliny i porządku na lekcji.

Szczególną pomocą w takich przypadkach może okazać się muzyka i ruch, które są nie tylko bliskie emocjonalnie dzieciom, zaspokajają ich naturalne skłonności ale również działają na nie porządkująco. Weźmy pod uwagę chociażby wspólny śpiew, dzięki któremu można szybciej i łatwiej zaprowadzić wśród dzieci porządek i skupić ich uwagę niż wydając polecenia słowne. Śpiew, pozwalający na przeżycie wspólnoty, stanowi dużą pomoc w pracy z dziećmi z zaburzeniami zachowania.

Podobnie ruch, który jest powiązany z muzyką. Tutaj dziecko ma możliwość kontrolowanego rozładowania popędów (np. bieganie po sali), a z drugiej strony wymaga się niego by świadomie reagowało na umówione sygnały dźwiękowe (przerwanie aktywności, zmiana jej charakteru lub zgromadzenie się wszystkich w umówionym miejscu). W ten sposób umiejętność koncentracji i swobodna aktywność jest równoprawnie wpleciona w jedno ćwiczenie.

Wspólne granie na instrumentach wymaga również pewnego rodzaju dyscypliny, która jest chętnie respektowana przez większość dzieci. Dziecko nabywa umiejętność rozładowania napięcia powstałego w wyniku rozwoju rytmicznych lub dynamicznych aspektów zabawy. Dzieci przeżywają naprzemiennie napięcie i rozładowanie napięcia, które świadomie będą kształtować, jeśli podporządkują się regułom zabawy obowiązującym wszystkich jej uczestników.

Przed wspólnym muzykowaniem stawiane są następujące wymagania - trzeba umieć:
1. słuchać
2. czekać
3. włączać się we właściwym momencie
4. wyłączać się
5. wyrażać swoje refleksje i uczucia
6. podporządkować się zmieniającej się sytuacji.

Często podczas takich zajęć muzycznych doskonale sprawują się dzieci, które w innej sytuacji nie są zdolne przystosować się do wymogów grupy. Jak się okazuje dzieciom z zaburzeniami w zachowaniu łatwiej jest najpierw tylko za pomocą form muzycznych wypróbować wyrażanie się i komunikowanie z innymi. Wiele zabaw rytmicznych stwarza im możliwość ćwiczeń percepcji w sferze umiejętności społecznych. I tak dla przykładu ćwiczeniem wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka jest zabawa "W prowadzenie statku podczas mgły do portu". Dziecko sternik jest odpowiedzialne za to, by nie nastąpił żaden wypadek ani żadne zderzenie. Dzieci podczas zabaw muzycznych ćwiczą poczucie odpowiedzialności, przestrzeganie reguł gry, zaufanie, troskliwość, nawiązywanie kontaktów, zdolność uczenia się, wspólne działanie, a więc takich zachowań, które są pożądane w prawidłowych relacjach międzyludzkich.

Prawie wszystkie dzieci, które mają wybiórcze zaburzenie funkcji mózgowych stale doświadczają niepowodzeń i w efekcie rozwija się u nich niskie poczucie własnej wartości. Często są to dzieci zahamowane, nieśmiałe, unikające zabaw w grupie, stojące na uboczu. Przejawiają one postawy lękowe, wycofują się z podejmowania zadań, nie wierzą we własne siły. Są bardzo wrażliwe na oceny dorosłych i rówieśników. Dzięki zajęciom muzycznym udaje się często nawiązać kontakt z takimi dziećmi, zachęcić je do uczestnictwa w zabawie, zbudować wiarę we własne siły. Wiele zabaw rytmicznych ma na celu zwiększenie pewności siebie, zaufanie do innych, podniesienie poziomu samoświadomości, samodzielności i umiejętności przystosowania się do grupy, a także uczy niezależnego i odpowiedzialnego postępowanie w obrębie społeczności, do której przynależy. Nauczyciel na zajęciach muzycznych ma wiele okazji do stworzenia dziecku sytuacji sprzyjających wzmocnieniu poczucia jego własnej wartości i wewnętrznej wolności. Aby ten cel osiągnąć konieczna jest bezwarunkowa akceptacja dziecka i ostrożne korygowanie go. Dziecko nie może być przeciążone zadaniami. Musi czuć się bezpieczne. Jeżeli proponowane zadania są tak proste, że dziecko wykonuje je bez lęku, służą one wzmocnieniu pewności siebie. Jeżeli dziecko nie czuje się na siłach przewodzić wszystkim dzieciom w zabawie, warto organizować ćwiczenia w grupach dwuosobowych, tak dobierając partnerów, aby również nieśmiałe dziecko przeżyło oczekiwany sukces.

W podobny sposób można wzmacniać świadomość samego siebie i poczucie własnej wartości, dając dzieciom zadanie, w których każde z nich jest odpowiedzialne za prawidłowo wykonane ćwiczenie. Doświadczenie, że coś zależy ode mnie, jestem ważny, spełnię swoje zadanie, jest dla niepewnych siebie dzieci często nieznanym na co dzień przeżyciem.

Wychowanie rytmiczno - muzyczne stawia sobie zadania, by przez muzykę i ruch wspierać człowieka we wszechstronnym rozwoju i wychowywać go. Ze względu na swoją atrakcyjność stwarza duże możliwości pomocy dzieciom z zaburzeniami zachowania, jest szansą na wyrównywanie deficytów rozwojowych, będących częstą przyczyną niepowodzeń szkolnych. Świadomy nauczyciel może w swojej pracy wykorzystywać w pełni bogactwo terapeutycznych, wychowawczych, kompensacyjnych i stymulacyjnych możliwości, jakie daje nauczanie muzyki. Muzyka powinna więc w nauczaniu zintegrowanym zajmować należne jej miejsce.

Bibliografia:
1. Renate Klöppel, Sabine Vliex "Rytmika w wychowaniu i terapii"
2. Kinga Lewandowska "Muzykoterapia dziecięca"
3. Maria Przychodzińska "Dziecko i muzyka"

Opracowanie: mgr Nina Szamow
ZKPiG nr 17 Gdańsk

Wyświetleń: 517