Niepowodzenia szkolne w pierwszym etapie edukacji

Niepowodzenia szkolne to takie sytuacje, które charakteryzują się występowaniem różnych rozbieżności między wymaganiami a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania. Chodzi tu nie tylko o brak postępów w nauce, ale również brak zainteresowania nauką i niechęć do niej. Przyczyny niepowodzeń mogą być różne: opóźnienie rozwoju umysłowego, zaniedbanie środowiska, nieprzystosowanie społeczne. W takich przypadkach istnieją sposoby postępowania terapeutycznego i leczenia tych dzieci.
Jest jednak grupa dzieci, które określane są jako zdolne, inteligentne, mające prawidłowe warunki środowiskowo- wychowawcze, zdrowe, a mimo to napotykają na poważne trudności w nauce czytania i pisania. Trudności polegają na tym, że dziecko ma kłopoty z opanowaniem techniki czytania i pisania.

U dzieci tych występują fragmentaryczne opóźnienia rozwojowe. Mogą one dotyczyć rozwoju ruchowego, emocjonalnego lub procesów poznawczych (pamięć, mowa, myślenie, uwaga). Opóźnienia te mogą być bardzo małe i przez to trudne do uchwycenia. Są jednak często przyczyną niepowodzeń dziecka w nauce.

Dzieci, u których zaobserwowano kłopoty z czytaniem i pisaniem, kierowane są do poradni. Bardzo ważne jest przeprowadzenie badań tych dzieci. W przypadku stwierdzenia zaburzeń rozwojowych, nie wystarczy jednorazowa wizyta w poradni.

W klasach I-III, gdzie nauka czytania i pisania jest podstawą, niepowodzenia decydują o dalszych losach szkolnych dziecka. Sytuacja dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych jest niezwykle trudna.

Pierwsze niepowodzenia stają się często przyczyną zniechęcenia dziecka do nauki.

Powodują różnego rodzaju reakcje nerwicowe, trudności wychowawcze. Dzieci, którym ciężko jest się uczyć stają się potem uczniami trudnymi i sprawiają kłopoty wychowawcze. Wczesna interwencja pedagogiczno-psychologiczna i właściwa diagnoza może w znaczącej mierze zmniejszyć skutki zaburzeń dyslektycznych. Ważne jest, aby spowodować właściwy stosunek do dzieci, których niepowodzenia szkolne nie zależą od ich chęci, czy woli. Niepowodzenia szkolne nie pojawiają się nagle. Początkowo dziecko napotyka trudności na drodze do opanowania pewnych umiejętności. Obecnie jednak zbyt często każde niepowodzenie szkolne nazywane jest dysleksją, dysgrafią, dysortografią. Nadużywane są terminy, które niejako etykietując dziecko, często (według niektórych rodziców) zwalniają je z jakiegokolwiek wysiłku.

Przyczyną niepowodzeń w czytaniu i pisaniu mogą być zaburzenia sfery słuchowej, wzrokowej, bądź ruchowej. Nie znaczy to, ze dziecko źle widzi, czy słyszy. Chodzi tu o niemożność różnicowania dźwięków i kształtów wskutek uszkodzenia lub opóźnienia rozwoju funkcji słuchowych i wzrokowych. Dzieci z zaburzeniami analizy i syntezy wzrokowej nie potrafią różnicować liter o podobnym kształcie. Mylą więc litery jak: t-l-ł, m- n. Opuszczają też drobne elementy graficzne: kreseczki, ogonki, źle rysują i przepisują teksty.

Dzieci z dobrym rozwojem intelektualnym, przy właściwej pomocy, potrafią maskować objawy tych zaburzeń. Czytają przy pomocy obrazka, domyślając się treści wyrazu po początkowej sylabie. W tych wypadkach trudności mogą ujawnić się później i mogą dotyczyć jedynie uporczywego mylenia liter o podobnym kształcie, lecz różnym położeniu (p, g, d, b).

Trudności ze stroną graficzną pisma, które dotyczą nieprawidłowych połączeń, krzywych liter, złego położenia względem siebie, mogą zaniknąć w klasach starszych. Dzieci będą jednak miały trudności z uczeniem się geografii, geometrii. Wystąpią zaburzenia lateralizacji. Powoduje ona, że podczas czytania uczniowie przeskakują litery, opuszczają sylaby, całe wyrazy, zmieniają kolejność liter (rów- wór), przestawiają cyfry. W piśmie zaburzenie lateralizacji przejawia się brakiem zachowania proporcji między literami, złym rozmieszczeniem w zeszycie, niezgrabnymi literami.

Inny rodzaj zaburzeń to zaburzenie percepcji słuchowej. Analiza i synteza jest niezbędna w procesie nauczania. Dziecko, ucząc się czytać i pisać, musi prawidłowo różnicować litery jako znaki graficzne oraz rozumieć ich znaczenie jako symboli. Pisząc ze słuchu musi z całości słowa wyodrębnić dźwięki i nadać im odpowiedni znak graficzny. Możliwe to jest po dokonaniu analizy słuchowej. Przy czytaniu natomiast musi rozpoznać każdy z dźwięków i scalić je w wyrazy.

Opóźnienia w zakresie analizy i syntezy słuchowej powodują utrudnienia różnicowania poszczególnych dźwięków oraz ich scalania w złożone układy.

Zaburzenia w zakresie analizy i syntezy słuchowej pojawiają się, gdy dzieci zaczynają pisać ze słuchu. Wtedy najczęściej spotykane błędy to: mylenie liter. Wtedy też wszystko co napisały traci sens. Błędne koło się zamyka. Dziecko uważa , ze niewiele potrafi, często nie chce uczestniczyć w zajęciach, ćwiczyć!.

Inny rodzaj trudności to obniżona sprawność manualna. Powoduje to słaby poziom graficzny pisma. Dziecko ma małą swobodę ruchów, szybko się męczy, pracuje wolniej. Ma kłopoty z utrzymaniem się w liniaturze, litery przypominają bezkształtne kulfony. Zdarza się, że dziecko w klasie pierwszej i drugiej osiąga dobre wyniki. Odbywa się to jednak zbyt dużym kosztem. Dziecko wiele czasu musi poświęcić na opanowanie niewielkiej ilości materiału. Wtedy w klasach starszych ma kłopoty, pojawiają się niepowodzenia, a potem opóźnienia w nauce. Rodzice często się niecierpliwią, karcą dziecko. Co dodatkowo pogarsza sytuację.

Inną przyczyną niepowodzeń w nauce są zbyt duże wymagania w stosunku do dziecka. Wiąże się to z aspiracjami rodziców. Dziecko mające zbyt dużo obowiązków zniechęca się, nie chce wykonywa zadań. Wtedy również mogą wystąpić niepowodzenia. Dziecko, mające trudności w nauce niezależne od niego, staje się nerwowe. Długotrwała taka sytuacja pogłębia jego stany nerwicowe. Pojawia się np. jąkanie, lęki, nocne moczenie się, kłopoty wychowawcze, agresja.

Jak pomóc dziecku z trudnościami? Najlepiej, gdy dziecko zostanie przebadane przez psychologa, który ustali metody i sposób postępowania, nawiąże kontakt ze szkołą. Rodzice również powinni prowadzić ćwiczenia wg wskazówek psychologa. Powinni wykazać się cierpliwością, zrozumieniem i systematycznością w prowadzeniu zajęć. Takie ćwiczenia mogą trwać nawet kilka lat. Bardzo ważny jest stosunek do dziecka. Powinien być nacechowany życzliwością, zrozumieniem.

Każdy dobry pedagog wie o tym! Powinien przekazać rodzicom informacje zapraszając go na otwarte zajęcia zespołu wyrównawczego aby poznali oni specyfikę pracy z dzieckiem o
 

Opracowanie: mgr Edyta Uchnast

Wyświetleń: 826