Katalog

Aleksandra Stachowska
Język niemiecki, Artykuły

Nauczanie języka niemieckiego na etapie wczesnoszkolnym

- n +

Nauczanie języka niemieckiego na etapie wczesnoszkolnym

Artykuł metodyczny

I. Wstęp.

Język niemiecki to język naszych sąsiadów, z którymi utrzymujemy kontakty gospodarcze i dyplomatyczne, turystyczne i towarzyskie. Nieznajomość tego języka dotkliwie odczuwa wielu ludzi, którzy nie mogą niestety skorzystać z atrakcyjnych ofert pracy lub po prostu rezygnują z wyjazdów w celach turystycznych.

Wczesne rozpoczęcie nauki języka niemieckiego pozwoli obecnym siedmiolatkom w przyszłości na nawiązanie i utrzymywanie prywatnych kontaktów z mieszkańcami krajów niemieckojęzycznych, nauczy akceptacji i tolerancji wobec innych narodów i ich kultur i pozwoli na samodzielne poznawanie tych krajów.

Rozpoczynanie nauki języka obcego już w klasie pierwszej szkoły podstawowej wyraźnie widoczne jest na pozaszkolnych zajęciach językowych. Niestety, nie każde dziecko ma ze względu na sytuację materialną możliwość rozpoczęcia nauki w wieku sześciu lub siedmiu lat. Jedynym wyjściem w takiej sytuacji jest wprowadzenie języka obcego w klasie pierwszej.

Rozpoczęcie nauki we wczesnym wieku umożliwia:
- wykorzystanie naturalnych psychicznych i fizycznych predyspozycji dzieci, jak ciekawość, żądza wiedzy, chęć komunikacji, zdolności naśladowcze,
- wykorzystanie lęku przed mówieniem, otwartości poznawczej dziecka,
- wykorzystanie spontaniczności, ufności i aktywności dzieci,
- wczesne stworzenie podstaw do dalszej nauki.

II. Jaki powinien być nauczyciel pracujący z "maluchami"?

Oprócz biegłego opanowania języka niemieckiego w mowie i piśmie i ogólnej znajomości realiów krajów niemieckiego obszaru językowego każdy nauczyciel powinien posiadać również kompetencje metodyczne, a przede wszystkim umiejętność pracy z dziećmi, umiejętność planowania, przewidywania reakcji dzieci oraz znać możliwości dziecka. Nie powinniśmy zapominać o kompetencjach osobowościowych, np. umiejętności niewymuszonego uczestnictwa w grach i zabawach, o zdolnościach empatycznych, tolerowaniu błędów i niepowodzeń uczniów i stworzeniu naszym podopiecznym emocjonalnego poczucia bezpieczeństwa i serdeczności. A przy tym wszystkim powinniśmy być konsekwentni w naszych działaniach.

Krótko mówiąc, na pierwszym etapie edukacyjnym najlepiej sprawdzi się nauczyciel, który:
- rozumie i lubi dzieci
- posiada umiejętności niezbędne do organizacji pracy w klasie wczesnoszkolnej,
- zna i stosuje zasady komunikacyjnego podejścia do nauki języka,
- płynnie posługuje się językiem niemieckim oraz potrafi czerpać z bogactwa kultury krajów niemieckojęzycznych,
- potrafi integrować z programem nauczania treści językowe oraz metody i techniki pracy na lekcjach języka niemieckiego.

III. Słów kilka o naszych podopiecznych.

W okresie wczesnoszkolnym zauważa się ogromne zróżnicowanie rozwoju dzieci nawet w obrębie tej same grupy wiekowej. Rozwój w wieku wczesnoszkolnym przedstawia się koncentrycznie. W kolejnych grupach wiekowych dzieci nabywają nowych umiejętności, co nie oznacza jednak, że cechy charakteryzujące poprzednią grupę wiekową całkowicie zanikają. Ponadto należy pamiętać o tym, że w naszej klasie znajdą się dzieci o różnym wieku rozwojowym.

S z e ś c i o l a t k i
Dzieci sześcioletnie potrafią posługiwać się ołówkiem, klejem, pędzlem i nożyczkami i mimo, że robią to niezbyt dokładnie, powinniśmy wykorzystać ich ogromne zaangażowanie, urozmaicając nasze lekcje. Sześciolatek chętnie podejmuje nowe wyzwania i bardzo potrzebuje pochwały i uznania. Dzieci w tym wieku mają bogatą wyobraźnię, dlatego możemy im prezentować baśnie i opowieści fantastyczne. Zdolność koncentracji malca jest stosunkowo krótka, w związku z tym należy wprowadzać ćwiczenia nie zbyt długie i różnorodne, nie zapominając o zabawach ruchowych i ćwiczeniach uspakajających (wyciszających).

S i e d m i o l a t k i
Dziecko siedmioletnie potrafi już w języku ojczystym czytać proste teksty i ułożyć odpowiedź pełnym zdaniem. Prace siedmiolatków są nadal mało staranne, większą wagę przywiązują do treści niż do estetyki swych prac. Podobnie jak dzieci sześcioletnie są bardzo wrażliwe psychicznie i maja dużą potrzebę odnoszenia sukcesów. Tutaj możemy wprowadzić czytanie globalne wyrazów i krótkich zdań oraz pisanie wyrazów, nie zmuszając ich do zapisywania. Jest to wiek zabaw tematycznych i wystarczy, choć jeden rekwizyt, aby pobudzić ich wyobraźnię i zbudować sklep, dom, czy małe Zoo.

O ś m i o l a t k i
Jest to okres rozwoju koordynacji ruchowej i nadmiaru energii. Pamiętajmy, że ośmiolatki bardzo lubią rywalizację, chętnie uczestniczą w zabawach i grach zespołowych. Nie lubią natomiast niczego powtarzać i poprawiać. Charakteryzują się dobrą pamięcią, co należy wykorzystać w nauce piosenek i wierszyków. I tutaj nie zapominamy o zabawach tematycznych ze szczególnym uwzględnieniem tematów znanych dzieciom. Z doświadczenia wiem, że w tym wieku rozpoczyna się rozdział na dziewczynki i chłopców, dlatego już teraz musimy być szczególnie wrażliwi planując formy organizacji pracy na lekcji.

W nauce języka obcego u dzieci ośmioletnich możemy kłaść większy nacisk na odczytywanie i zapisywanie wyrazów.

D z i e w i ę c i o l a t k i
Podejście do nauki języka u dzieci dziewięcioletnich staje się już bardziej systematyczne, choć nadal kontekst tematyczny jest ważniejszy od zagadnień ściśle językowych. Dziewięciolatki nie chcą robić czegoś byle jak, ich prace plastyczne są coraz bardziej staranne, dlatego musimy zaplanować więcej czasu na tego typu zadania. Większość dzieci w tym wieku nie lubi za bardzo się popisywać i woli występy zbiorowe niż indywidualne. Dziewięciolatka, w trzecim roku nauki języka obcego zachęcamy częściej do odczytywania krótkich tekstów i tworzenia wypowiedzi złożonych z kilku zdań.

IV. Metody, techniki i formy pracy na lekcjach języka niemieckiego.

1. Metody.
Nauczyciel może korzystać z wielu metod i technik nauczania, ale musi pamiętać o potrzebach rozwojowych grupy wiekowej, która uczy.
Metodycy proponują bazować na naturalnej metodzie nauki języka obcego, nie wykluczając jednak stosowania metody komunikacyjnej czy metody TPR (Total Physical Response), czyli metody reagowania całym ciałem.

Metoda naturalna
Metoda naturalna stosuje techniki naśladujące proces uczenia się języka ojczystego przez dziecko. Zadaniem nauczyciela jest stwarzanie sytuacji umożliwiających uczniom osłuchanie się z językiem obcym i zrozumienie wypowiedzi. Nauczyciel komunikuje się z dziećmi w języku obcym wspomagając rozumienie gestem, mimiką, realiami, powtarzając swą wypowiedź w różny sposób, opisują czynności swoje i uczniów w sposób przypominający komunikowanie się w języku ojczystym. Cecha charakterystyczną tej metody jest przekonanie, że uczeń zacznie wypowiadać się w języku obcym w momencie, kiedy będzie gotów. Techniki wykorzystywane w ramach tej metody: opisywanie osób i rzeczy, opowiadanie historyjek, gry i zabawy, rozwiązywanie problemów, rozmowa.

Metoda komunikacyjna
Metoda komunikacyjna wykorzystuje wiele różnych technik wypracowanych przez inne metody nauczania. Metoda ta polega na stwarzaniu sytuacji zachęcających do komunikowania się w języku obcym. Materiał nauczania prezentuje się w kontekście sytuacyjnym, wspomagając rozumienie pomocami wizualnymi. Objaśnienia w języku ojczystym ogranicza się do minimum, a poprawność językowa nie jest tu najważniejsza. Celem nauki jest skuteczne porozumiewanie się. Techniki charakterystyczne dla tej metody to: odgrywanie ról, dialogi, zabawy i zgadywanki. W nauczaniu zintegrowanym uczeń powinien opanować pamięciowo w różnych sytuacjach dydaktycznych słowa i zwroty, które w dalszym etapie nauki zastosuje w nowych kontekstach.

Metoda reagowania całym ciałem
We wczesnych fazach kontaktu z językiem nauczyciel komunikuje się z uczniami wydając polecenia, których rozumienie uczniowie demonstrują ruchem. Proste polecenia powtarzane są tak długo, aż uczniowie zapamiętają, w jaki sposób mają na nie reagować. W metodzie tej nie wymaga się od ucznia powtarzania poleceń. Uczniowie zaczynają wydawać polecenia (przejmują role nauczyciela) wtedy, kiedy poczują się do tego gotowi. Uczniowie pracując tą metodą powinni dojść do wniosku, że zrozumienie znaczenia poleceń wydawanych w języku obcym jest możliwe bez tłumaczenia na język ojczysty i objaśnień nauczyciela.

2. Wybrane techniki.
Techniki można podzielić na:
- Techniki nauczania wymowy, np. technika imitacji, technika dopasowywania obrazka do usłyszanego wyrazu, technika liczenia powtórzeń, technika wspólnego czytania, itd.
- Techniki nauczania słownictwa, np. technika wskazywania przedmiotu, technika pokazywania przedmiotu na ilustracji, technika przedstawienia za pomocą gestu lub mimiki, rysowanie, itd.
Bardzo ciekawymi technikami, które stosuje się w celu utrwalenia słownictwa są: technika "głuchy telefon", technika kolorowania wymienionych elementów, technika łączenia wyrazu z obrazkiem czy. Dzieci angażują się bardzo, gdy pracujemy techniką "Echo" , która polega na tym, że wspólnie z dziećmi wybieramy przedmiot, którego nazwę poznaliśmy. Przedmiot ten chowamy wspólnie całą klasą, podczas gdy jeden uczniów opuszcza salę. Jego zadanie polega na odszukaniu schowanego przedmiotu. Klasa pomaga mu w tym, wymawiając nazwę przedmiotu z różnym natężeniem głosu: coraz ciszej, gdy uczeń oddala się od miejsca ukrycia przedmiotu, coraz głośniej, gdy się do niego zbliża. Inną godna polecenia techniką jest technika pakowania walizki. Technika ta polega na powtarzaniu i uzupełnianiu określonej struktury zdaniowej, przy czym każdy kolejny uczeń powtarza tekst sformułowany przez kolegów, którzy mówili przed nim i dodaje własny element, np. In meiner Schultasche ist ein Heft, ein Buch, ein Lineal, eine Schere und ein Ordner. Powtórzenie znanego słownictwa ułatwimy dzieciom za pomocą techniki "Blinde Kuh". Chętnemu uczniowi przewiązujemy oczy chustką lub nakładamy maskę krówki. Poprzez dotyk uczeń ma zidentyfikować trzymany przedmiot, podając nazwę niemiecką.
- Techniki rozwijania sprawności językowych, np. technika dopasowywania obrazka do usłyszanego tekstu, technika pantomimy, technika porządkowania obrazków, technika wykonywania poleceń, itd.
Przy stosowaniu ćwiczeń na rozumienie ze słuchu pamiętajmy o tym, żeby zawsze przed słuchaniem i czytaniem podać cel i zadanie.

- Techniki rozwijania sprawności mówienia, np. technika kończenia rozpoczętych wypowiedzi, technika opisywania przedmiotów lub czynności, technika odpowiadania na pytania, technika odgrywania ról (prezentacje, recytacje, teatrzyk), i wiele innych.
- Techniki rozwijania sprawności czytania ze zrozumieniem, np. technika uzupełniania naklejek, obrazków, która dominuje w młodszych klasach, technika uzupełniania, luk, technika łączenia tekstu z odpowiednim obrazkiem, technika "prawda - fałsz" , itp.
- Techniki rozwijania sprawności pisania, np. Techniki wpisywania liter początkowych wyrazu, technika podpisywania obrazków, technika odwzorowywania wyrazów, technika uzupełnienia brakujących liter, itd.
Powinniśmy jednak pamiętać o tym, aby sprawność pisania rozwijać wyłącznie na bardzo dobrze znanym uczniom materiale językowym.

Gry i zabawy
Gry i zabawy zapewniają autentyczny kontekst językowy, dają możliwość współzawodnictwa, uczą trzymania się reguł, czekania na własną kolej, a także umiejętności przegrywania. Gry i zabawy można stosować w różnych fazach lekcji:
- na początku lekcji najlepiej zastosować gry i zabawy pobudzające, Są to wszelkiego rodzaju zabawy ruchowe, zgadywanki, gry zachęcające do mówienia.
- gry i zabawy uspokajające to gry opierające się głównie na słuchaniu (głuchy telefon), krzyżówki, rebusy, gry typu menory, prace plastyczno - techniczne.
Tego typu gry i zabawy w czasie lekcji są bardzo potrzebne, ponieważ sprzyjają rozwijaniu umiejętności koncentracji, relaksują, dają możliwość odpoczynku.

Moi uczniowie ciągle proszą o zabawę, którą nazwaliśmy "Wir machen einen Zug". Jest to zabawa, która pomaga poznać nowe słownictwo. Uczniowie na moje słowa "Kommt, wir machen einen Zug!" , ustawiają się za mną i zaczynamy poznawać nowe słowa. Lokomotywa, na której czele stoi nauczyciel lub chętny uczeń, jedzie po klasie i zatrzymuje się na stacjach, na których zabiera poszczególne przedmioty, mogą to być zabawki, przybory szkolne, owoce i warzywa, itp. Nauczyciel zatrzymując się mówi: "Halt! Da ist eine Station! Hier ist ein Auto!" . Uczniowie zatrzymują się, a nauczyciel bierze leżący np. na szafce samochodzik i podaje następnemu uczniowi, zachęcając go do powtórzenia: "Das ist ein Auto" . Samochodzik jest przekazywany dalej, a uczeń, który go trzyma powtarza jego niemiecka nazwę. W czasie trwania zabawy nie trzeba długo zachęcać uczniów do wzięcia udziału.

V. Planowanie lekcji.

Czas przeznaczony na nauczanie języka w okresie wczesnoszkolnym jest często ograniczony, nie tylko ze względu na możliwości organizacyjne i finansowe szkoły, ale często ze względu na możliwości uczniów, którzy szybko się męczą i mają ograniczoną zdolność koncentracji. Planowanie jest zatem bardzo istotne. Planując lekcję powinniśmy pamiętać o:
- "rytuałach" klasowych - chodzi np. o powitanie, sprawdzanie obecności, określanie daty i dnia tygodnia, ćwiczenia śródlekcyjne, pożegnanie. Umożliwi to dzieciom powtarzanie wyuczonych zwrotów.
- różnorodność - każda lekcja powinna obejmować szereg różnorodnych działań. Czas każdego ćwiczenia nie powinien przekraczać 5 - 8 minut. Należy zwrócić uwagę na przeplatanie ćwiczeń statycznych i dynamicznych, słuchania i mówienia, wprowadzać piosenki, wierszyki, rymowanki, zagadki.
- łączenie znanego materiału z nowym - dzieci potrzebują dużo czasu do wyćwiczenia nowego materiału, zanim będą mgły go zastosować swobodnie dla celów komunikacyjnych. W każdej lekcji trzeba zaplanować ćwiczenia, które umożliwią utrwalanie poznanego wcześniej słownictwa. Nowy materiał wprowadzać należy w oparciu o materiał znany i dobrze wyćwiczony.

V. Sposoby gromadzenia informacji o postępach ucznia.

Aby nauczyciel mógł dokonać oceny postępów ucznia, musi zgromadzić wiele informacji o zachowaniu i działaniach podejmowanych przez ucznia w ciągu ustalonego okresu czasu. Najlepszym sposobem jest prowadzenie ciągłej obserwacji, np. poprzez kartę obserwacji ucznia, arkusz osiągnięć ucznia, itp.
Nie mniej ważne są również karty samooceny ucznia. Dziecko siedmioletnie może oceniać swoje umiejętności, swoją wiedzę poprzez graficzne wyrażanie swego samopoczucia po recytacji, zaśpiewaniu piosenki lub podczas lekcji powtórzeniowych. Znakami graficznymi mogą być buźki, słoneczka, gwiazdeczki.

KARTA SAMOOCENY

IMIĘ:.....................................
NAZWISKO:...........................
KLASA:..................................
 
POTRAFIĘ
SIĘ PRZEDSTAWIĆ      
POLICZYĆ DO 10      
ZASPIEWAĆ PIOSENKĘ "GUTEN TAG"      

W pracy nad tym artykułem korzystałam z:

1. Nürnberger Empfehlungen zum frühen Fremdsprachenlernen, München 1996.
2. Bernatowicz, K., "Portrety psychologiczne" w: Edukacja twojego dziecka. 5/2002.
3. Komorowska, H., Metodyka nauczania języków obcych, Fraszka, 2001.
 

Opracowanie: Aleksandra Stachowska

Wyświetleń: 1791


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.