"Lepiej razem - czyli jak zintegrować zespół klasowy będąc wychowawcą"

Dzieci w wieku wczesnoszkolnym chcą być aktywne. Potrzeba aktywności, obok potrzeby bezpieczeństwa, komunikowania się i uczucia należy (wg Gloton i Clero) do podstawowych potrzeb człowieka. Brak zaspokojenia którejś z nich może rzutować na całe życie człowieka, utrudniając mu realizację celów życiowych lub mogą doprowadzić też do powstania reakcji nerwicowych lub do nieprzystosowania społecznego. Nauczyciele wspierający rozwój ucznia wiedzą, że trzeba odpowiadać na jego potrzeby, zainteresowania i problemy. Niestety zbyt wiele osób i sytuacji w szkole zakłada z góry pasywność i odtwórczość. Nic więc dziwnego, że takie sytuacje wywołują u uczniów apatię i pozostawiają zbyt mało miejsca na potrzebę aktywnego uczestnictwa i rozwój naturalnej ciekawości świata. Dzieci pochodzące z różnych środowisk ze swoimi przyzwyczajeniami i doświadczeniami często nie potrafią znaleźć wspólnej drogi. Rodzi to często ogromne napięcia i konflikty. Uważam, iż winę za taki stan rzeczy ponosi również szkoła, w której treści dydaktyczne często przytłaczają programy wychowawcze i ilość godzin do dyspozycji wychowawcy nie jest często wystarczająca na omówienie bieżących spraw klasy. Stwierdzam, iż brak odpowiednich działań ze strony wychowawcy powoduje "zamknięcie w sobie" wielu uczniów, nawarstwianie problemów wychowawczych i brak możliwości prowadzenia wspólnych działań grupowych i z całą klasą.

Dlatego zaczęłam się zastanawiać jak rozwiązać ten problem i jak pomóc małemu dziecku, aby czuło się w klasie akceptowane? Jakie podjąć działania, aby zespół uczniów, z którym nauczyciel rozpoczyna pracę był zgraną grupą i aby żadne dziecko nie czuło się odepchnięte i samotne?

Interesującą alternatywą wydawało mi się wprowadzenie na wspólne spotkania z uczniami gier interakcyjnych, które "uwzględniają całego uczącego się, jego myśli i uczucia, oddziałują na jego wiedzę, a szczególnie stymulują jego chęć do zabawy" (K. W. Vopel, Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży, s. 5). Zadania tego typu mają znaczący wpływ na rozwój poczucia własnej wartości u dziecka, a oprócz tego dostarczają interesującej zabawy. Wszystko to również sprawia, że "dziecko nabywa coraz większych kompetencji w zakresie społecznego uczestnictwa w życiu klasy. Szczególnie cenne są tu kompetencje komunikacyjne, a wśród nich - umiejętność uważnego słuchania innych, rozumienia drugiej osoby, akceptowania jej, odpowiedniego reagowania na propozycje partnera, przyjmowania właściwych informacji zwrotnych, zdolność do współpracy w zespole i odnajdywania źródeł zakłóceń tej współpracy nie tylko na zewnątrz, lecz w samym sobie. W końcu kontrolowanie swoich, szczególnie negatywnych emocji. Są to umiejętności, których brak jest powodem licznych problemów wychowawczych w grupie" (A. Dobrzyńska, M. Jurga, Gry i zabawy na lekcji, s. 8). Inspiracją dla mnie były również założenia "pedagogiki Gestalt", która koncentruje się na poznawczej i emocjonalnej sferze uczenia się. Najważniejszym staje się według niej interpersonalny związek nauczyciela z uczniem. Odwołuję się także do koncepcji "pedagogiki zabawy" , która w praktyce zakłada radość i zabawę we wspólnym odkrywaniu i przeżywaniu siebie samego i siebie nawzajem. "Wspólna wymiana uzyskiwanych w trakcie zabaw doświadczeń czyni uczestników bardziej pewnymi siebie, odpowiedzialnymi za swoje działania, a także zachęca dzieci do samodzielnego myślenia na temat zasad współżycia w grupie, wysuwania własnych propozycji tych zasad, następnie zaś do sensownego i zobowiązującego ich przestrzegania" (A. Dobrzyńska, M. Jurga, Gry i zabawy na lekcji, s. 10). Jestem przekonana, że właśnie w zabawie dzieci uczą się rozumieć siebie, poznawać swoje wzajemne potrzeby, słabe i mocne strony, co z kolei przyczynia się do uniknięcia wielu konfliktów oraz pozwala mile spędzić czas w środowisku szkolnym.

Do istotnych zadań wychowawcy można zaliczyć:
- stosowanie metod i technik aktywizujących, sprzyjających samodzielności myślenia i działania,
- organizowanie tak pracy, aby uczniowie mieli okazję zaspokajać swoje potrzeby (bezpieczeństwa, uznania, kontaktów społecznych, komunikacji, aktywności, samorealizacji),
- uatrakcyjnianie zajęć poprzez wprowadzanie zaciekawienia, nowości, zabawy (to wzmaga zaangażowanie uczniów),
- stwarzanie sytuacji, w których uczniowie stają się eksperymentatorami i odkrywcami.

Do bardzo ważnych czynników wspomagających osiągnięcie tych celów można również zaliczyć miłą atmosferę w klasie, poprawne oddziaływanie nauczyciela i swobodne obcowanie z rówieśnikami. Prowadzone zabawy interakcyjne z całą klasą powinny kończyć się skłonieniem dzieci do refleksji i odniesieniem doświadczeń nabytych w grze do sytuacji życia codziennego. Ogromne znaczenie dla bliskiego poznania się ma także zwiększona liczba godzin czasu spędzonego razem w gronie klasowym, nie tylko na lekcjach i w budynku szkolnym.

Zadania te można realizować na godzinach do dyspozycji wychowawcy, spotkaniach pozalekcyjnych (wycieczkach, imprezach klasowych, akcjach organizowanych na terenie szkoły i miasta). Poniżej przedstawiam wykaz sposobów realizacji przykładowych zagadnień dotyczących podejmowanych działań przez wychowawcę.
 

Zagadnienie	Cele	Sposoby realizacji
Poznajemy się nawzajem	- ułatwienie nawiązywania kontaktów, - akceptowanie wszystkich uczniów w klasie, - przełamanie onieśmielenia, - wzajemne poznanie się.	Ćwiczenia pomagające w prosty sposób nawiązać kontakty społeczne w grupie, np. zabawy aktywizujące: - z zapamiętywaniem imion (Imiona, Poznajmy się, Ja i ty), - przedstawianiem własnej osoby (Nasze portrety, Kim jesteśmy, Pozwólcie, że wam się przedstawię), - wzajemnym przedstawianiem się (Otwarty krąg, Zgadnij co lubię robić, Zaczarowany staw), - poprawiające komunikowanie się (Partner komunikacji, Kładka).
Jaki ja właściwie jestem	- samopoznanie dzieci, - nauka samooceny (wad, zalet, mocnych stron), - dostrzeganie własnych cech (pozytywnych i negatywnych).	Zabawy umożliwiające: - ocenę swoich mocnych i słabych stron (Herb, Jestem dumny, Pocztówka o mnie, Wizytówka), - zdobycia wiedzy o własnych cechach. Mapa pojęciowa i diamentowe uszeregowanie nt. "Jak powinniśmy dbać o własne zdrowie?" (dla ciała i dla ducha).
Konflikt	- dostrzeganie pozytywnych i negatywnych cech osób sobie znajomych i umiejętne posłużenie się nimi w sytuacji konfliktowej bez naruszania godności drugiej osoby, - umiejętność oceny postępowania koleżanek i kolegów.	Gry i zabawy mające na celu: - poznanie opinii o sobie (Jestem, potrafię, mam, Ogłoszenie), - poszukiwanie wzorców osobowych (Wzór do naśladowania).
Poznajemy uczucia innych	- rozpoznawanie "sygnałów" emocji, - próba przekroczenia egocentryzmu.	Ćwiczenia: - w rozpoznawaniu cech zewnętrznych prezentowanego uczucia (Panorama uczuć, Malowanie uczuć), - w rozpoznawaniu potrzeb innych (Czy byłoby mi dobrze, gdyby...), - opanowywaniu emocji (Rozgniewana skarpeta, Łańcuch radości).
Jesteśmy zgraną klasą	- uświadomienie konieczności dobrej współpracy i współdziałania w grupie, - uświadomienie konieczności przestrzegania norm i zasad w grupie.	Gry integracyjne: - Pomocna dłoń, - Jesteśmy wspólnotą, - Obrazek we dwoje, - Budowanie maszyny, - Wstańmy razem. Zadania do wykonania w małych grupach związane z organizacją imprez klasowych typu: - Dzień Chłopca, - andrzejki, - klasowa Wigilia, - mikołajki, - Dzień Babci i Dziadka, - Dzień Matki, - Dzień Dziecka. Wycieczki. Udział w konkursach klasowych i szkolnych.

Wprowadzenie pedagogiki zabawy okazuje się niezwykle cenne w integracji zespołu uczniowskiego.

Wychowawca jak najszybciej powinien podjąć działania zmierzające do budowania systemu wartości, poszukiwania wzorców osobowych, odkrywania własnych możliwości każdego z wychowanków i poznawania siebie nawzajem, co z pewnością doprowadzi do zaspokajania potrzeb dziecka, a w dalszych rozważaniach do wspomagania wszechstronnego rozwoju młodego człowieka i integrowania go z całą klasą.

Literatura:
1. Biblioteczka Rodziców: "Z rodzicami w domu", "Z rodzicami w szkole", PpiW, Warszawa 2002 r.
2. "Spotkania z rodzicami - jak uatrakcyjnić tradycyjną wywiadówkę", Nowak Anna, Oficyna Wydawnicza, Poznań 2001 r.
3. "W tę samą stronę", Braun-Gałkowska, Gutowska Antonina, Wyd. Krupski i S-ka, 1994 r.
4. "Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły", Faber Adele, Mazlish Elaine, Poznań 1998 r.
5. "Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu, w szkole", Faber Adele, Mazlish Elaine, Poznań 1998 r.
6. "Wychowanie bez porażek", Gordon Thomas, Warszawa 1995 r.
7. "Godziny wychowawcze klasy IV-V", Bleja Barbara, Oporska Jadwiga, Składanowska Maria, Wyd. Bea-Bleja, Toruń.
8. "Godziny wychowawcze" Zeszyt ćwiczeń, Bleja Barbara, Wyd. Bea-Bleja, Toruń.
9. "Konspekty godzin wychowawczych", Gałczyńska Elżbieta, Szczepańska Elżbieta, Wernik Elżbieta, Płock 1995 r.
10. "Gry i zabawy na lekcji", Dobrzyńska Aleksandra, Jurga Małgorzata, Poznań 2001 r.
11. "Twórcze lekcje", Strzelczak Elżbieta, Poznań 2000 r.
12. "Ścieżki edukacyjne dla klas IV-VI", Pacholska Maria, Kozak Alicja, Bloch Małgorzata, Koralewska Grażyna, Wyd. Arka, Poznań 2001 r.
 

Opracowanie: mgr Barbara Grzelak

Wyświetleń: 2773