Funkcje rodziny w procesie wychowania

Rodzina jako podstawowa grupa społeczna wypełnia istotne funkcje w interesie społeczeństwa zaspokajając zarazem potrzeby psychiczne emocjonalne i społeczne swych członków. A zatem wypełnia dwojakiego rodzaju zadania: wobec społeczeństwa i wobec jednostek wchodzących w jej skład. Funkcje rodziny dadzą się wyprowadzić ze szczegółowej analizy poszczególnych elementów występujących w definicjach rodziny, ale przede wszystkim wyprowadzamy je z odwiecznej praktyki życia rodziny, jej działalności, zadań, jakie pełniła na rzecz swych członków i społeczeństwa.

Ludmiła Weselińska wyróżnia trzy podstawowe funkcje rodziny: prokreacyjną. wychowawczą i gospodarczą. Funkcja prokreacyjna związana jest z dążeniem człowieka do zaspokojenia potrzeb seksualnych i posiadania własnego potomstwa. Z prokreacyjną ściśle związana jest wychowawcza funkcja rodziny polegająca na jej niezastąpionym udziale w procesie socjalizacji młodego pokolenia od wczesnego dzieciństwa do założenia własnej rodziny i wykonywania określonego zawodu. Wreszcie trzecia - funkcja gospodarcza pozostaje w związku z dwiema poprzednimi. Rodzina jest elementem rynku. Wszystkie rodziny mają decydujące znaczenie w ukierunkowywaniu i przebiegu życia gospodarczego danego kraju.

M. Ziemska wymienia następujące funkcje rodziny:
- funkcję prokreacyjną
- funkcję produkcyjną
- funkcję usługowo opiekuńczą
- funkcję socjalizacyjną
- funkcję psychohigieniczną.

Rodzina jest jedyną grupą społeczną powiększającą się dzięki funkcjom biologicznym. Na skutek swej funkcji prokreacyjnej dostarcza ona nowych członków, nie tylko dla własnej grupy, lecz również i dla całego społeczeństwa.

Dostarczając społeczeństwu pracowników, a przez to przyczynia się do zwiększenia twórczych i wytwórczych sił, rodzina spełnia tzw. funkcję produkcyjną. Wobec możliwości zarobkowania, z reguły poza domem członkowie rodziny, mogą zaspokajać swe potrzeby ekonomiczne.

Zapewniając wszystkim członkom codzienne usługi (wyżywienie, czystość mieszkania, odzieży....) opiekę tym, którzy nie są samodzielni w pełni z powodu wieku czy też choroby - rodzina spełnia funkcję usługowo - opiekuńczą. Zaspokaja więc potrzeby bytowe oraz opiekuńcze swych członków.

"Rodzina daje społeczeństwu nowych obywateli, przekazując im język, zwyczaje, obyczaje, wprowadza w świat wartości moralnych i wartości kultury kontrolując przy tym zachowanie swoich członków" .

Funkcja socjalizująca obejmuje nie tylko dzieci, które wzrastają w społeczeństwo, ale i współmałżonków, ponieważ proces adaptacji do ról małżeńskich, rodzicielskich i innych ról rodzinnych jest również procesem socjalizującym.

Ostatnią z wymienionych przez M. Ziemską funkcji rodziny jest funkcja psychohigieniczna, która dzięki zapewnieniu członkom rodziny stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwości wymiany emocjonalnej i stwarzaniu warunków dla rozwoju osobowości przyczynia się do ich dojrzałości emocjonalnej, do ich równowagi psychicznej.

Przez wypełnianie tej funkcji rodzina przyczynia się do ugruntowania i kultywowania zdrowia psychicznego w społeczeństwie, dzięki niej w rodzinie zaspokajane są potrzeby emocjonalne.

Zbigniew Tyszka wydzielił dziesięć funkcji rodziny:
1. materialno - ekonomiczną
2. opiekuńczo - zabezpieczającą
3. prokreacyjną
4. seksualną
5. legalizacyjną
6. socjalizacyjną
7. klasową
8. kulturalną
9. rekreacyjno - towarzyską
10. emocjonalno - ekspresyjną.

W zasadzie o większości z tych funkcji mówi M. Ziemska, lecz w niektórych przypadkach nadała im nieco inną nazwę. W wymienionych przez Z. Tyszkę wyjaśnić należy legalizacyjneo- kontrolną i klasową funkcję rodziny. "Legalizacyjno - kontrolna funkcja rodziny to sankcjonowanie szeregu zachowań i działań uznanych za niewłaściwe poza rodziną, nadzorowanie członka rodziny przez pozostałych członków w celu zapobiegania ewentualnym odstępstwom od norm i wzorów przyjętych w rodzinie za obowiązujące"

Wszystkie wymienione funkcje rodziny można sprowadzić do jednej, a mianowicie do rodzenia człowieka w sensie biologicznym i duchowym, w jego jednostkowym i społecznym wymiarze życia. Człowiek jest tu widziany jako wartość autoteliczna, "nienaruszona świętość" a rodzina jako pierwsze i podstawowe środowisko jego egzystencji i wszechstronnego rozwoju. Rodzina ze swej natury nastawiona jest na życie i jego rozwój, co doskonale oddaje polskie słowo "rodzina" pochodzące od czasownika rodzić.

Gdy rodzina nie wypełnia należycie którejś funkcji jest w jakimś stopniu ograniczona w zakresie swego działania, a zatem dysfunkcjonalna.

Każda dysfunkcjonalność rodziny wpływa przede wszystkim na członków rodziny, blokując określone ich potrzeby, które nie mogą być w pełni zaspokojone, jak i pośrednio na społeczeństwo, jeśli określona dysfunkcjonalność powtarza się coraz częściej.

W procesie nieustannego rodzenia człowieka w sensie biologicznym i duchowym biorą udział wszyscy członkowie rodziny, ale kierują nim i za jego przebieg odpowiadają dorośli. "Winni to czynić w taki sposób aby w przyszłości, ich niedorosłe dzieci mogły podjąć odpowiedzialność za nowe życie i jego rozwój" .

Prawo dziecka do wychowania w rodzinie oznacza, uprawnienie każdego dziecka do posiadania rodziny, która organizuje mu odpowiednie środowisko opiekuńczo - wychowawcze, zapewniające jak najlepsze warunki rozwoju psychofizycznego i wychowania społeczno - moralnego. Irena Obuchowska pisze: "jakkolwiek dobrej rodziny nie jest w stanie zaspokoić żadna instytucja wychowawcza, to jednak zła rodzina może być mniej korzystnym środowiskiem niż dobra instytucja" .

Bibliografia:

L. Dyczewski, Rodzina - społeczeństwo - państwo. Lublin 1994, Towarzystwo Naukowe KUL
M. Ziemska, Rodzina i dziecko. Warszawa 1979, PWN
M. Balcerek, Prawa dziecka. Warszawa 1986, PWN
I. Obuchowska, Dziecko w rodzinie i instytucji. "Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" , Warszawa 1997
M. Kwiatowska, Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Warszawa 1985, WSiP M. Ziemska, Rodzina i dziecko. Warszawa 1979, PWN
F. Adamski, Socjologia małżeństwa i rodziny. Warszawa 1982, PWN
M. Kwiatowska, Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Warszawa 1985, WSiP L. Dyczewski, Rodzina - społeczeństwo - państwo. Lublin 1994, Towarzystwo Naukowe KUL  

Opracowanie: Małgorzata Pierzynka

Wyświetleń: 6368