Metody aktywizujące w nauczaniu zintegrowanym

Dzieci w młodszym wieku szkolnym dążą do rozszerzania i pogłębiania swej wiedzy , starają się zrozumieć świat i poszukują dla siebie miejsca w otaczającym je środowisku. Przejawiają potrzebę poznawania, poszukiwania i odkrywania wszystkiego co znajduje się w ich otoczeniu. Chęć uczenia ujawniają zwykle przez naturalną ciekawość. Dlatego nauczyciel powinien dbać o to, aby uczeń pracował na lekcji aktywnie i twórczo. Drogą dla rozwijania aktywności twórczej jest stwarzanie takich sytuacji dydaktyczno - wychowawczych, które prowadzą do zastosowania wiedzy w działalności praktycznej. Osiąganie zamierzonych celów zależy przede wszystkim od tego jakie strategie, metody i formy stosuje się na zajęciach. Niezbędne jest to, aby obok metod podających stosować metody poszukujące i pobudzające uczniów do współudziału w tworzeniu i przekształcaniu informacji.

Przez metodę nauczania rozumiemy celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniem umożliwiający uczniom opanowanie wiadomości i umiejętności. Metody aktywizujące pracę uczniów procesie dydaktycznym są uznawane przez współczesnych dydaktyków za naczelną zasadę nauczania - uczenia się. Aktywność uczniów jest ważna w procesie zdobywania wiedzy. Bierne przyswajanie wiadomości utrudnia uczniom ich zrozumienie i wykorzystanie w praktyce, a wiedza przekazywana w postaci gotowej jest powierzchowna, nietrwała i nieoperatywna W prawidłowo zorganizowanym procesie nauczania, główną rolę pełni nauczyciel, który stwarza sytuacje pobudzające uczniów do aktywności, kieruje ich działalnością poznawczą podczas zdobywania wiedzy oraz czuwa nad jej wykorzystaniem.

By zajęcia były efektywne, muszą być umiejętnie zaprojektowane, zorganizowane, przemyślane i w sposób atrakcyjny przeprowadzone. Ich efektywność uzależniona jest głównie od stylu pracy nauczyciela, metod i form, które stosuje, a także od tego, w jakim stopniu zdoła zaktywizować uczniów oraz nakłonić ich do świadomego uczestnictwa w procesie nauczania.

Oto kilka ciekawych metod aktywizujących uczniów w klasach I - III, które można wykorzystywać w pracy dydaktyczno - wychowawczej:

1. BURZA MÓZGÓW

Metoda zabawowa, kształtująca pomysłowość i wyobraźnię, inaczej giełda pomysłów. Pomysły mogą być oczywiste, banalne, ale z czasem niespodziewane, fantastyczne, innowacyjne. Celem tej metody jest zgromadzenie w krótkim czasie dużej ilości pomysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu.

Nauczyciel przedstawia problem, udziela głosu zgłaszającym pomysły rozwiązań, które zapisuje na tablicy.Po wyczerpaniu pomysłów następuje dyskusja i wybór najlepszego rozwiązania.

Metodę tę stosuje się:
- Jako rozgrzewkę umysłową na początku zajęć,
- W celu ustalenia zakresu posiadanej wiedzy,
- Dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy,
- Dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu.

Efektem stosowania burzy mózgów na zajęciach jest:
- Włączenie wszystkich uczniów do pracy,
- Szybkie zgromadzenie dużej ilości pomysłów i ciekawych rozwiązań,
- Przeprowadzenie rozgrzewki umysłowej.

2.. BURZA PYTAŃ - odwrotność burzy mózgów

Metoda ta polega na podaniu przez nauczyciela problemu do rozwiązania. Dzieci zadają jak najwięcej pytań do tego problemu, nauczyciel zapisuje je na tablicy. Bardzo ważne jest aby nauczyciel kierował logicznym ułożeniem pytań i późniejszych odpowiedzi w pewną całość. To logiczne połączenie pytań i odpowiedzi może stać się zabawną hipotezą i wyjaśnieniem problemu.

3. RYBI SZKIELET

Metodę tę wykorzystujemy podczas podawania przyczyn i skutków różnych sytuacji. Na tablicy nauczyciel umieszcza schemat rybiego szkieletu z głównymi ośćmi, dzieci ustalają (burza mózgów) główne czynniki stanowiące powód takiego skutku. Wypisują te czynniki na planszę - w duże ości. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na grupy - tyle grup ile jest głównych ości. Każda grupa otrzymuje jedną ość - ma odnaleźć przyczyny, które mają wpływ na dany czynnik. Uczniowie wypisują te czynniki na kartkach i umieszczają pod swoją ością. Po uzupełnieniu głównych ości, każde dziecko otrzymuje tyle punktów do podziału, ile jest głównych ości. Wybiera te czynniki, które są według niego najważniejsze w danej kategorii i rysuje przy nich po jednej kropce. Dzieci przeliczają punkty i ustalają, które przyczyny są najważniejsze i najbardziej odpowiedzialne za powstanie danego problemu. Na zakończenie uczniowie wyciągają wnioski proponują podjęcie różnych środków zaradczych.

4. MAPA POJĘCIOWA

Jest to wizualne opracowanie problemu z wykorzystaniem rysunków, schematów, symboli, słów, haseł. Przy użyciu tej metody można definiować pojęcia, rozwiązywać problemy, planować różne działania. Dzieci otrzymują plakaty i pracują w grupach. Zadaniem grup jest rozpracowanie hasła poprzez napisanie, narysowanie skojarzeń, uzupełnianie planszy rysunkami. Następnie grupy prezentują swoje plakaty, porównują rozwiązania, dyskutują.

5. SYMULACJE

Metoda ta polega na naśladowaniu rzeczywistości. Jest to zabawa "na niby", ćwiczenie najbardziej efektywnych zachowań w bezpiecznych warunkach. Jest to trening umiejętności i sprawności, który jest zasadniczym mechanizmem osiągania wysokiej sprawności w działaniu. Symulacje mogą obejmować takie umiejętności jak : rozmowa telefoniczna, zabawy w sklep, lekarza, listonosza, itp. Celem symulacji jest doskonalenie konkretnych umiejętności oraz uczenie się na błędach popełnianych w bezpiecznej sytuacji ćwiczeniowej. Dzięki tej metodzie uczniowie rozwijają swoją inwencję twórczą, umiejętności społeczne, poznawcze.

6. PROJEKT

Jest to metoda, którą każdy nauczyciel wypracował, jeśli nie świadomie to intuicyjnie. Metoda tą opracowuje się turnieje klasowe, imprezy okolicznościowe, uroczystości szkolne.Metoda ta opiera się na swobodzie działania i samodzielności uczniów, to ich spontaniczne pomysły są podstawą projektu.Uczniowie z pomocą nauczyciela wyznaczają sobie zadania np. przy organizacji przedstawienia dla klas młodszych. Nauczyciel pełni rolę pomocnika, doradcy, motywuje do działania, nie ogranicza swobody i kreatywności swych podopiecznych. Każda grupa relacjonuje przebieg swych działań, przedstawia efekty swojej pracy, dzieli się spostrzeżeniami i problemami, które wynikły w czasie realizacji zadań.

7. GRY PLANSZOWE

Jest to metoda zawierająca treści dydaktyczne i wychowawcze. Uczy ścisłego przestrzegania reguł, aktywizuje uczniów, integruje różne dziedziny aktywności oraz przyśpiesza ich rozwój. Gry stosuje się w przypadku: jako sprawdzian zdobytych wiadomości (uczniowie tworzą grę w oparciu o posiadaną wiedzę), jako sposób na zdobycie nowych wiadomości, jako niekonwencjonalny sposób na doskonalenie umiejętności, twórczego myślenia, redagowania poleceń.

Gry planszowe uczą twórczego myślenia, rozwijają wyobraźnię, nadają sens pracy, zmuszają do współdziałania, uczą planowania pracy, dają satysfakcję z wykonanej pracy.

8. SŁONECZKO

Przy pomocy tej metody dzieci mogą definiować pojęcia, określać różne cechy, dokonywać hierarchizacji. Dzieci siedzą w kręgu. Na podłodze nauczyciel umieszcza planszę. Każde dziecko otrzymuje np. 3 kartki i wpisuje istotne cechy charakteryzujące np. dobrego przyjaciela. Zadaniem każdego z uczniów jest wpisanie na jednej kartce - jednej cechy. W ten sposób dzieci układają ze swoich karteczek promyki - podobne cechy tworzą jeden promyk. O podobieństwie cech decydują dzieci. Po ułożeniu karteczek, dzieci sprawdzają, które cechy okazały się ważne, istotne (najdłuższe promyki).

Powyższe metody aktywne jako metody pracy przewyższają inne metody i wpływają na podniesienie sprawności intelektualnych dzieci. Zajęcia dydaktyczne na których są stosowane wyzwalają u uczniów aktywność, pomysłowość i inwencję twórczą. Uczą wzajemnej współpracy, komunikowania się, podejmowania nowych wyzwań i odpowiedzialności za wynik własnej pracy i pracy grupy. Korzyści wynikające ze stosowania aktywizujących metod nauczania są tak wielkie, że metody te powinny stanowić podstawę w procesie kształcenia i wychowania.

Bibliografia:

Brudnik E.,, Muszyńska A., Owczarska B.: "Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie"
Taraszkiewicz M.: "Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu"
Kujawiński J.: "Rozwijanie twórczej aktywności uczniów klas początkowych"
 

Opracowanie: Mariola Sowa

Wyświetleń: 10339