Jak pracować z dzieckiem dyslektycznym w szkole?

Pracując jako pedagog szkolny zwróciłam uwagę na fakt, że ostatnio coraz więcej dzieci ma trudności typu dyslektycznego. Częściej również uczniowie klas młodszych otrzymują opinie psychologiczne potwierdzające wystąpienie u dziecka dysleksji rozwojowej. Nie wchodząc w przyczyny narastania tego zjawiska, czy być może lepszego obecnie nazwania czy zdiagnozowania stanu istniejącego od dawna, skupię się na praktycznych aspektach pracy z dziećmi dyslektycznymi w szkole. Dysleksja u dzieci stawia przed nauczycielami nowe wyzwanie, związane przede wszystkim z dostosowaniem wymagań i tempa pracy na lekcji do uczniów z deficytami rozwojowymi.

Dzieci dyslektyczne, to grupa uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi tzn. takich, które wymagają w procesie uczenia się szczególnych warunków odpowiadających ich indywidualnym możliwościom i potrzebom. Władze oświatowe zalecają, aby dzieci z fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi były traktowane w sposób zindywidualizowany w procesie dydaktyczno- wychowawczym, zarówno w zakresie wymagań, jak i oceniania. Nauczyciel jest zobowiązany, na podstawie pisemnej opinii publicznej poradni specjalistycznej, dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się.

Często zdarza się, że dysleksja jest trudna do zdiagnozowania na terenie szkoły. Trudności natury dyslektycznej nie zależą od poziomu inteligencji dziecka ani kompetencji nauczyciela. Inteligentne dzieci świadomie maskują własne niedobory organiczne, przez co niedobory te stają się widoczne przez pryzmat niepowodzeń szkolnych po latach utrwalania się nieprawidłowych nawyków. Jest to bardzo niekorzystne, ponieważ łatwiej jest łagodzić objawy trudności prowadząc terapię od najmłodszych lat, niż pracować z dzieckiem starszym, które bez odpowiedniego wsparcia, oprócz kłopotów z nauką zaczyna mieć trudności natury emocjonalnej (fobię szkolną, niskie poczucie własnej wartości, niechęć do pisania i czytania). We wczesnych przejawach wszelkich zaburzeń mogą zorientować się rodzice. Objawami, które mogą wskazywać na ryzyko wystąpienia w przyszłości u dziecka dysleksji są m.in.: niezręczność, kłopoty z lepieniem, malowaniem, odwzorowywaniem, składaniem układanek. Dzieci te mogą mylić stronę prawą i lewą oraz mieć zburzenia w orientacji przestrzennej.

Jak pomóc dziecku w klasach I-III szkoły podstawowej?

Nauczyciel, który zaobserwował u dziecka symptomy specyficznych trudności w pisaniu i czytaniu, aby zapobiec pogłębianiu się problemów szkolnych i powstaniu wtórnych zaburzeń nerwicowych, powinien zaproponować rodzicom dziecka konsultacje u specjalistów: lekarza (okulisty, laryngologa), psychologa, logopedy. Dzieci te powinny zostać jak najwcześniej objęte zajęciami korekcyjno - kompensacyjnymi prowadzonymi przez reedukatora. Nauczyciel - wychowawca także powinien pomóc takim dzieciom podczas lekcji. Ważne, aby dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu otoczone były atmosferą zrozumienia, by nie czuły swojej nieporadności i nie zniechęcały się do nauki. Ważne również jest, aby tok lekcji został tak skonstruowany, by uwzględniać potrzeby dzieci dyslektycznych. Możemy to osiągnąć stosując m.in. następujące zabiegi:
- posadźmy dziecko dyslektyczne w pierwszej ławce, blisko siebie - będzie się lepiej koncentrowało, nauczyciel będzie mógł mu pomóc w razie trudności,
- często sprawdzajmy zeszyty dziecka, ale nie po to by je oceniać, ale by sprawdzić poprawność zapisów,
- pozwólmy pisać ołówkiem, zwłaszcza dzieciom z obniżoną sprawnością manualną,
- stosujmy przerwy relaksacyjne i prowadźmy zajęcia z wykorzystaniem metod aktywizujących ucznia (dzieci dyslektyczne mają problemy ze skupieniem uwagi na dłuższy czas),
- stosujmy różnorodne pomoce dydaktyczne, również te służące do ćwiczeń reedukacyjnych,
- stosujmy wiele powtórzeń i angażujmy jak największą ilość zmysłów do utrwalania materiału,
- wyraźnie piszmy na tablicy i zwracajmy uwagę, czy dziecko dyslektyczne nadąża z pisaniem,
- pozwólmy pisać w zeszytach z kolorową liniaturą uczniom mającym trudności z rozmieszczeniem liter w odpowiednich liniach,
- zaproponujmy stosowanie nasadek z modeliny dzieciom źle trzymającym ołówek lub długopis,
- zapewnijmy swobodne ruchy ręki lewej dzieciom leworęcznym,
- wyrabiajmy w dzieciach nawyk pracy ze słownikiem ortograficznym i uświadamiajmy im praktyczną wartość korzystania z zasad i reguł ortograficznych.

Stworzenie warunków do efektywnej współpracy uczeń dyslektyczny - nauczyciel oraz wypracowanie jasnych kryteriów oceniania takich dzieci, zapewni nam pełną satysfakcję z osiąganych wyników, a dziecko zachęci do podejmowania coraz trudniejszych zadań. Być może pomogą nam w tym następujące wskazówki:
- pracujmy na pozytywach- zwracajmy uwagę na zadania wykonane poprawnie,
- uwzględniajmy wolne tempo pracy - wydłużmy dzieciom ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu limit czasu pisania na sprawdzianach,
- czekajmy aż uczeń odpowie, jeśli odpowie źle - naprowadzajmy go na trop i... czekajmy,
- stosujmy powolne i wyraźne dyktowanie - unikajmy w dyktandach zdań złożonych,
- swoją krytykę skoncentrujmy na zadaniu, nie na uczniu. Powiedzmy raczej: "Ten rysunek powinien zawierać więcej szczegółów", a nie "Twój rysunek jest słaby",
- nie omawiajmy błędów ucznia wobec całej klasy,
- nie porównujmy wyników pracy dziecka z innymi dziećmi - punktem odniesienia powinny być jego poprzednie osiągnięcia,
- nie odpytujmy uczniów z głośnego czytania przed zespołem klasowym,
- nie wymagajmy czytania na czas,
- wyznaczmy, w ramach pracy domowej, odcinki tekstu do pisania i głośnego czytania,
- nie obniżajmy ocen za pismo i "brzydko" prowadzone zeszyty u dzieci, u których stwierdzono obniżoną sprawność motoryczną,
- w ramach ogólnej oceny z języka polskiego nie bierzmy pod uwagę tempa czytania i dyktand sprawdzających,
- uwzględniajmy różne czynniki wpływające na jakość pracy, doceniajmy włożony wysiłek (możemy zasięgnąć opinii reedukatora),
- uwzględniajmy trudności dyslektyczne w innych przedmiotach szkolnych: matematyce, językach obcych, plastyce, lekcjach wychowania fizycznego,

Podsumowując, powtórzmy to, co najważniejsze w pracy z dziećmi dyslektycznymi:
1. Dostrzegajmy najmniejsze nawet osiągnięcie, zwłaszcza wtedy, gdy dziecko zdobyło je kosztem dużego wysiłku,
2. Dostrzegajmy każdą poprawę w czytaniu i pisaniu,
3. Porównujmy dziecko z nim samym, a nie z innymi dziećmi z klasy.

Bibliografia:
1. Materiały ze szkolenia "Dzieci ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi", zorganizowanego przez Krajowe Centrum Edukacji Nauczycieli
2. E. Górniewicz: "Pedagogiczna diagnoza specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu". Toruń, Adam Marszałek, 1998
3. E. Kujawa, M. Kurzyna: "Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu metodą 18 struktur wyrazowych". Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996
4. A. Rentflejsz - Kuczyk: "Jak pomóc dzieciom dyslektycznym? Poradnik dla nauczycieli i rodziców" Warszawa, "Julka", 1999
5. M. Selikowitz: "Dysleksja i inne trudności w uczeniu się" Warszawa, Prószyński i Spółka, 1999

Opracowanie: Małgorzata Kowalska - pedagog, logopeda

Wyświetleń: 878