Czym jest stres i jak sobie z nim radzić?

Słynny kanadyjski fizjopatolog Hans Selye twierdził, że bez stresu nie byłoby życia. Traktował stres jako czynnik wyzwalający siły napędowe organizmu, zmuszające nas do aktywności, dążenia do celu, pokonywania przeszkód. W ujęciu biologicznym stresem nazywa się zespół zmian fizjologicznych organizmu, pojawiających się w odpowiedzi na działanie bodźców szkodliwych. Natomiast jako stres psychologiczny określa się zmiany występujące w psychologicznych mechanizmach regulacyjnych i czynnościach pod wpływem różnego rodzaju trudnych sytuacji. Stres psychologiczny jest ściśle związany ze stresem fizjologicznym. Według Selye'go zjawisko stresu przebiega w trzech fazach:
1. stadium reakcji alarmowej- reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu naszego niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacją
2. stadium odporności- organizm względnie dobrze znosi czynniki szkodliwe, działające od dłuższego czasu, a jednocześnie słabiej toleruje działanie innych bodźców, uprzednio nieszkodliwych
3. stadium wyczerpania- pojawia się uogólnione pobudzenie całego organizmu, które nie służy już zwalczaniu stresu, jest wskaźnikiem rozregulowania funkcji fizjologicznych, utraty zdolności obronnych organizmu, zużycia zapasów energii prowadzące do zmęczenia lub załamania, a w przypadku krańcowym, nawet do śmierci

Oznaki stresu:
1. w sferze fizjologii- bladość, pocenie się, przyspieszona akcja serca, napięcie mięśni, suchość w gardle i ustach, ból pleców, niestrawność, bóle głowy, częste przeziębienia, bezsenność
2. w sferze sprawności i myślenia- luki w pamięci, zapominanie, brak koncentracji, brak zainteresowań, obsesyjne trzymanie się pewnych pomysłów
3. w sferze emocji- lęk, rozdrażnienie, depresja, zamykanie się w sobie, nerwowość, złość, zakłopotanie
4. w sferze zachowania- trudności z mówieniem, impulsywność, drżenie, tiki nerwowe, nerwowy śmiech, częstsze uleganie wypadkom, intensywne palenie papierosów, picie dużych ilości alkoholu, nieuzasadnione zażywanie leków, zmiany w odżywianiu
5. w sferze fizjologii życiowej- bezradność, kwestionowanie wartości, bezosobowe podejście do wykonywanych zadań

Gdy pojawia się czynnik wywołujący stres, organizm przygotowuje się do walki z nim lub do ucieczki. Nadnercza uwalniają hormony walki- adrenalinę, noradrenalinę, kortyzon, a wątroba dodatkową porcję glukozy. Dzięki temu zyskujemy potężną dawkę energii. Pierwsze fazy stresu mogą być dla nas korzystne. Organizm pracuje na zwiększonych obrotach, łatwiej się koncentrujemy, podejmujemy szybkie i trafne decyzje. Jednak stan alarmu nie może przedłużać się w nieskończoność. Gdy napięcie narasta, nie znajdując ujścia, stres staje się zatruwającym życie jadem. Najpierw reaguje na to psychika, potem zaczyna chorować całe ciało. Długotrwałe napięcie działa na organizm jak procesy korozji na stal- niszczy go powoli, ale konsekwentnie. W czasie silnego stresu organizm zaczyna niszczyć własne komórki, powodując np. zapalenie stawów. Stresu nie możemy uniknąć. Jest on nieodłączną częścią naszego życia. Na stres narażeni są wszyscy: dorośli, dzieci. Stres jest poważnym i narastającym problemem. Najczęstszymi obszarami stresogennymi są:
- miejsce pracy i pełniona funkcja
- życie rodzinne
- nasza osobowość
- nasz organizm, brak akceptacji samego siebie

Częstą przyczyną stresu w szkole są relacje międzyludzkie. Uczniowie, dla których szczególnie ważna jest grupa ludzi- rówieśników stwarzająca poczucie pewności, mogą źle tolerować niewłaściwe relacje z kolegami. Błędy nauczyciela w postępowaniu z uczniami, wynikające z nieznajomości stresu lub z własnego zdenerwowania, mogą mieć skutki negatywne nie tylko doraźne w postaci złych ocen, ale także trwałe w postaci tak zwanych nerwic szkolnych i jeszcze poważniejszych zaburzeń prowadzących do psychoz reaktywnych, a nawet do samobójstw. Rozwaga, wzajemna tolerancja oraz konkretna wiedza o problematyce stresu i dobra znajomość poszczególnych wychowanków pozwala uniknąć ujemnych dla nauczania i wychowania skutków stresu szkolnego.

Już samo rozpoznanie stresu i nazwanie towarzyszących mu odczuć, łagodzi wewnętrzne napięcie. Zmniejszanie napięcia może odbywać się również poprzez aktywność pozwalającą na wydatkowanie nagromadzonej energii lub ćwiczenia relaksacyjne.

Zapobiegając stresowi należy:
- planować swój dzień tzn. zarezerwować dostatecznie dużo czasu na każdą czynność
- pozwolić sobie na chwilę satysfakcji
- być realistą; mała liczba dobrze wykonanych zadań lepiej redukuje stres niż długa lista przedsięwzięć, których w żaden sposób nie uda nam się zrealizować
- nauczyć się rozdzielać zadania
- dbać o równowagę między aktywnością fizyczną a psychiczną
- mówić "nie", ponieważ mówienie "nie" jest oznaką dojrzałości
- znaleźć w swojej pracy coś przyjemnego; pozytywne nastawienie do czekającego nas zadania pomaga uniknąć nam depresji
- kierować swoją aktywnością w sposób zrównoważony
- nauczyć się odróżniać sprawy ważne od błahych
- nauczyć się prosić o pomoc; nie wszystko musimy umieć sami wykonać
- śmiać się, jak najczęściej rozmawiać z bliskimi nam osobami
- rankiem starać się nastawić jak najbardziej pozytywnie do życia
- nauczyć się efektywnie relaksować (sport, muzykoterapia, ziołolecznictwo, aromaterapia)

Choć stresu nie da się uniknąć, spróbujmy go zminimalizować. Bądźmy optymistycznie nastawieni do świata, nie ulegajmy zbytnio ludzkiej opinii, zachowajmy pewien dystans wobec siebie, ludzi i świata, nauczmy się prowadzić wewnętrzny dialog ze sobą, bądźmy przygotowani do stawiania czoła przeciwnościom losu. Znajdujmy czas nie tylko na pracę i obowiązki, ale też na odpoczynek, przyjemności, przyjaźń.

 

Opracowanie: Jolanta Kinast

Wyświetleń: 2359