Opis i analiza przypadku wychowawczego

I. Identyfikacja problemu

Problem, który wymagał mojej interwencji dotyczył grupy uczniów klasy pierwszej. Byli to chłopcy sprawiający trudności wychowawcze. Przejawiali zaburzone zachowania ujawniające się we wzajemnych relacjach i w relacjach z nauczycielami. Mili trudności w komunikowaniu się z innymi, wyrażaniu emocji, lekceważyli nakazy, byli niezdyscyplinowani, agresywni, często wywoływali bójki.

Bartosz - chłopiec wychowuje się w rodzinie rozbitej. Jest jedynakiem. Najpierw mieszkał z obojgiem rodziców. Był świadkiem pijaństwa ojca, awantur, znęcania się nad matką. Po rozwodzie Bartek wyjechał do innego miasta i zamieszkał z matką i jej konkubinem. Tutaj znowu był świadkiem awantur i bójek. Po trzech latach chłopiec wrócił do ojca, zamieszkał z nim, wrócił też do swojej poprzedniej szkoły i klasy.

Piotr - wychowywany jest przez matkę. Rodzice są rozwiedzeni. Ojciec nie interesuje się synem. Role ojca pełni dziadek, który interesuje się chłopcem, jego osiągnięciami szkolnymi, często kontaktuje się ze szkołą. Piotr ma starszą siostrę. Matka nie radzi sobie z wychowywaniem syna.

Konrad - wychowuje się w rodzinie pełnej. Ma starszego brata. Ojciec, w związku z wykonywana pracą zawodowa, często jest nieobecny w domu (wyjeżdża w delegacje).

Łukasz - wychowuje się w pełnej rodzinie. Ma dwoje starszego rodzeństwa. Matka od pewnego czasu choruje, często przebywa w szpitalu, a ojciec zajęty jest pracą zawodową.

II. Geneza i dynamika zjawiska

Z wywiadu z wychowawcą oraz nauczycielami wynika, że chłopcy są na ogół lubiani przez kolegów. Jedyną osobą, z którą klasa unika kontaktów jest Bartosz. Przyczyna tego typu reakcji jest odstręczające zachowanie tego ucznia, arogancja, zastraszanie. Aby zwrócić na siebie uwagę chłopcy ci w czasie lekcji często przekrzykują innych, komentują głośno polecenia nauczycieli, starają się wzbudzić śmiech. Utrudniają, a czasem uniemożliwiają przeprowadzenie lekcji. Mają lekceważący stosunek do nauczycieli.

W czasie lekcji chłopcy maja problemy z koncentracją uwagi. Mają kpiący stosunek do wypowiedzi innych uczniów, ośmieszają ich wypowiedzi. Uczniem, który dominuje w tym jest Bartek.

Na przerwach zaczepiaj, popychają innych, prowokuj spory, często wszczynają bójki, są wulgarni. Często wymuszają zachowania innych uczniów np. zmuszają do noszenia tornistra czy robienia dla nich zakupów w sklepiku szkolnym. Na uwagi ze strony nauczyciela reagują wyzywająco, impulsywnie, odgrywają role bohaterów. Niektórzy z nich wyrażają czasami skruchę, przepraszają, obiecują poprawę lecz słowa nie dotrzymują.

Z wywiadów z rodzicami oraz z wychowawcą wyciągnęłam wnioski, że przyczyna zaburzeń zachowania chłopców tkwi w ich rodzinach. Zdarzają się w nich nieporozumienia, awantury, przemoc, nadużywanie alkoholu. Rodzice przejawiają wobec dzieci postawę odtrącającą lub nadmiernie chroniącą. Postawy takie mogą wywołać u dzieci: z jednej strony - agresję, nieposłuszeństwo, kłótliwość, kłamstwa, zachowania antyspołeczne, z drugiej - nadmierną pewność siebie, zuchwalstwo, zarozumialstwo. Inne przyczyny, to złe wzorce zachowań rodziców.

Do przyczyn wtórnych należy zaliczyć przyczyny tkwiące w szkole. Przypisywanie tym uczniom etykiety dzieci "trudnych", "Leniwych", "złych" i w związku z tym przekonanych o niskich możliwościach intelektualnych utrudnia im rozwój. W związku z uzyskiwanymi przez nich niskich wyników w nauce pogłębia się poczucie niskiej samooceny, brak poczucia własnej wartości.

III. Znaczenie problemu

Analizując dziennik lekcyjny zauważyłam, że chłopcy osiągają coraz słabsze wyniki w nauce oraz, że zaczynają pojawiać się wagary.

Zauważyłam też, że zachowanie tych chłopców ma coraz większy wpływ na resztę klasy. Z jednej strony są uczniowie, którzy starają się naśladować ich widząc, że są bezkarni w swych poczynaniach. Jest też grupa osób, która czuje się terroryzowana, straszona, zmuszana do różnych zachowań. Pojawiły się głosy w klasie, że niektórzy uczniowie nie radzą sobie z tą sytuacją i myślą o zmianie klasy a nawet szkoły.

IV. Prognoza

Negatywna

W przypadku zaniechania rozwiązania problemu, uczniowie mieliby bardzo złe prognozy, jeśli chodzi o otrzymanie promocji do następnej klasy. Również mogłoby to mieć bardzo negatywny wpływ na cały zespół klasowy.

Pozytywna

Spodziewam się, że pod wpływem oddziaływań wychowawczych chłopcy zmienią zachowanie oraz stosunek do obowiązków szkolnych.

PROPOZYCJE ROZWIĄZANIA PROBLEMU

Po rozmowie z wychowawcą i rodzicami postanowiłam zorganizować zajęcia psycho-wychowawcze, które odbywały się raz w tygodniu na terenie szkoły. Głównym celem zajęć jest eliminowanie zachowań utrudniających dziecku realizacje zadań życiowych przez dostarczenie mu doświadczeń korygujących zachowanie i wspomaganie prawidłowego rozwoju.

PODJĘTE DZIAŁANIA MIAŁY NA CELU:

- wyrobienie u dzieci umiejętności krytycznej oceny negatywnych zachowań i spowodowanie chęci wyzbycia się takich zachowań i spowodowanie chęci wyzbycia się takich zachowań:
- pokazanie pozytywnych wzorów do naśladowania w różnych sytuacjach społecznych:
- poprawę funkcjonowania w grupie (współpraca, rozwiązywanie konfliktów bez użycia przemocy, udzielanie wzajemnej pomocy);
- wyrabianie umiejętności kontrolowania swoich emocji, jak radzić sobie z własną agresją;
- budowanie poczucia własnej wartości
- wyrobienie umiejętności prawidłowej komunikacji międzyludzkiej;
- zasugerowanie wychowawcy klasy tematów lekcji wychowawczych, które uwzględni w pracy wychowawczej tej klasy;
- przeprowadzenie z nauczycielami uczącymi te dzieci rozmowy, wskazanie sposobów pomocy poszczególnym uczniom;
- zachęcenie uczniów do uczestnictwa w atrakcyjnych zajęciach zgodnie z ich zainteresowaniami i potrzebami psychicznymi.

EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ

Podjęte przeze mnie działania terapeutyczne w ciągu 3 miesięcy pracy z grupą dały niewielkie, ale tym niemniej widoczne skutki pozytywne. Chłopcy zmienili stosunek do kolegów z klasy. Zaczęli dostrzegać ich dobre strony oraz swoje własne umiejętności i zdolności jako cechy, które należy rozwijać, np. uczęszczając na zajęcia kółka informatycznego, SKS.

Zaczęli kontrolować swoje emocje, próbując zapanować nad agresją i złością. Najważniejsze, że zaczęli dostrzegać nieprawidłowości swoich zachowań i wskazywać, jak one powinny wyglądać, jaka powinna być ich reakcja.

Aby jednak osiągnąć lepsze efekty działań terapeutycznych, praca z tymi uczniami musi być kontynuowana. Czas moich oddziaływań był zbyt krótki, aby zmienić powierzone mojej opiece dzieci.

ANALIZA I OPIS PRZYPADKU WYCHOWAWCZEGO

I. Identyfikacja przypadku

Podczas posiedzenia rady pedagogicznej nauczyciele uczący w jednej z klas pierwszych zgłosili przypadek 14-letniego Krzysztofa, który ma problemy w nauce i w zachowaniu.

II. Geneza i dynamika zjawiska

Z wywiadu z wychowawcą klasy dowiedziałam się, że chłopiec w czasie lekcji kręci się, rozmawia, zajmuje się innymi czynnościami nie związanymi z lekcją; wywołany do odpowiedzi nie wie o co chodzi; robił głośne uwagi; odpowiadał na pytania skierowane do innych dzieci. Podczas pracy tzw. cichej wykonuje szereg ruchów zbędnych, manipulował przedmiotami, obgryza ołówek. Przy pracy jest chaotyczny, niezorganizowany, pomimo pozornego pośpiechu nie nadąża z jej wykonaniem.

Na przerwach uznawał tylko zabawy ruchowe, urządzał gonitwy, siłowania. Drobny zatarg, czasami "złe spojrzenie" wytrąca go z równowagi. Wpada wtedy w złość, staje się agresywny, wywołuje bójki. To właśnie on był przyczyną konfliktów z rówieśnikami. W bójki angażuje się emocjonalnie z taką siłą, że traci panowanie nad sobą. Wtedy jest niebezpieczny dla innych uczniów, np. dusi kolegę; popycha z taką siłą, że łamie koledze rękę; zastrasza; wymusza zachowania; zmusza kolegów do oddawania sowich kanapek. Jego nastrój jest bardzo zmienny.

Krzysiek zachowuje się bardzo agresywnie, jest nieobliczalny, impulsywny, skłonny do dominacji.

W czasie wywiadówki rodzice zgłosili, że boją się o zdrowie swoich dzieci. Klasa nie akceptuje go, ponieważ dezorganizuje on pracę nauczycieli i uniemożliwia on im zdobywanie wiedzy.

Analizując dziennik lekcyjny zauważyłam, że otrzymuje on bardzo słabe oceny ze wszystkich przedmiotów oraz, że często zdarzają mu się wagary, co że rokuje na przyszłość.

Ponadto z obserwacji poczynionych w czasie zajęć oraz z rozmów z nauczycielami uczącymi go zauważyłam, że problem się nasila.

Środowisko rodzinne ucznia.

Krzysztof wychowuje się w rodzinie pełnej, ma starszego brata. Rodzice starają się otaczać go troskliwą opieką, systematycznie kontaktują się ze szkołą. Niemniej ich sposób wychowywania należy określić jako nadmiernie liberalny.

Rodzice, w trakcie wywiadu, stwierdzili, że również w domu Krzysiek jest coraz bardziej agresywny, nie stosuje się do poleceń, nie chce się uczyć.

Przyczyny zaburzeń zachowania są złożone. Niewłaściwe metody wychowawcze mogą nasilać agresje chłopca, zwłaszcza wśród rówieśników. Czynniki temperamentalne (nadpobudliwość psychoruchowa), niepowodzenia dydaktyczne, brak akceptacji w szkole, a w rezultacie wagary, które pogłębiły braki programowe. Błędy wychowawcze w domu, relacje rodzinne nie sprzyjają wykształceniu u chłopca pozytywnych postaw wobec innych ludzi i właściwej internalizacji norm.

III. Znaczenie problemu

Ilość opuszczonych lekcji, niechęć do nauki, postępująca agresja daje bardzo złe rokowania, jeśli chodzi o jego osiągnięcia szkolne. Również problemy rodzinne mogą się nasilić. Jego agresja zagraża bezpieczeństwu innych uczniów.

IV. Prognoza

Negatywna

Nie podjęcia żadnych działań w celu niwelacji negatywnych zachowań może dojść do eskalacji agresji zarówno w stosunku do uczniów jak i nauczycieli. Ponadto mogą się nasilić wagary, a w konsekwencji problemy w nauce.

Ponieważ stosunki rodzinne również mogą ulec pogorszeniu, prawdopodobne jest, że trafi do destrukcyjnej grupy nieformalnej.

Pozytywna

Podjęcie właściwych działań może zahamować nasilanie się zachowań agresywnych. Krzysiek zacznie otrzymywać lepsze oceny, zdobędzie zaufanie klasy, poprawi stosunki rodzinne.

V. Propozycje rozwiązania problemu.

Po rozmowach z rodzicami chłopca, wychowawcą klasy i konsultacjach z psychologiem, zorganizowałam dla chłopca indywidualne zajęcia psychoterapeutyczne - wyciszające, koncentrujące, relaksacyjne. Rodzicom zaproponowałam udział w "Treningu umiejętności wychowawczych". Nauczycieli zapoznałam z sytuacja chłopca oraz zachęciłam do organizowania w czasie lekcji sytuacji, które mogłyby dostarczyć mu satysfakcji, służyć ujawnieniu jego "mocnych stron". Równocześnie przekonałam rodziców, aby złożyli wniosek do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej o przebadanie Krzysztofa. Ponadto chłopiec będzie uczęszczał na zajęci wyrównawcze z języka polskiego i matematyki.

Podjęte działania miały na celu;
- wytworzenie prawidłowych postaw emocjonalno-osobowościowych, np. zwiększenie poczucia własnej wartości, kształtowanie mechanizmów motywacyjnych;
- kształtowanie obrazu własnej osoby;
- wykształcenie pozytywnych postaw wobec innych ludzi właściwej internalizacji norm;
- wyrobienie umiejętności kontrolowania swoich emocji; jak radzić sobie z własną agresja;
- wykształcenie u rodziców prawidłowych metod wychowawczych;
- uzyskanie informacji na temat możliwości rozwojowych i potencjału dziecka oraz wskazówek dotyczących pracy z chłopcem.

Po upływie ok. 2 miesięcy otrzymaliśmy orzeczenie kwalifikacyjne do nauczania indywidualnego, którego podstawą były hiperkinetyczne zaburzenia zachowania, stwierdzone przez lekarza psychiatrę. Zespół zalecił nauczanie chłopca według programu szkoły ogólnodostępnej z możliwością realizacji na terenie szkoły. Ponadto zalecono leczenie w PZP i stosowanie leków wyciszających.

VI. Efekty oddziaływań

Obecnie po upływie ok. pół roku od podjęcia wielostronnych działań zaznacza się stopniowa zmiana w zachowaniu ucznia- nie ujawnia agresywnych postaw w stosunku do rówieśników i nauczycieli oraz zauważa się poprawę wyników w nauce, co w efekcie daje pozytywne rokowania na przyszłość.
 

Opracowanie: mgr Aleksandra Gorący

Wyświetleń: 2572