Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej

Ocenianie postępów ucznia w nauce nigdy nie należało do czynności łatwych. Wymaga ono, bowiem od nauczyciela dużego doświadczenia, rzetelności w celowej obserwacji, opartej na systematycznej kontroli pracy uczniów, jak również obserwacji rozwoju ucznia. Dlatego przed ocenianiem powinniśmy postawić sobie cele
- edukacyjne, - w których powinniśmy się spytać, czy stawiane dziecku wymagania, nie są zbyt wysokie, lub czy nie za niskie. Czy dziecko w swoim działaniu zmierza we właściwym kierunku, czy spełnia te wymagania w przewidywanym czasie. A źródłem tych wymagań będzie program kształcenia.
- rozwojowe, - w których pytamy jak daleko jest dziecko względem swoich możliwości, czy dokonują się w dziecku jakieś zmiany rozwojowe?

Wszystkie rozważania na temat oceny szkolnej w klasach I - III doprowadziły do zmiany tradycyjnej, cyfrowej oceny. Zmiana systemu oceniania wg prof. dr hab. Anny Brzezińskiej powinna obejmować następujące obszary:
1. Jak daleko w rozwoju jest dziecko względem wymagań stawianych mu przez nauczyciela?
2. Jak myśli o dziecku (odbiera je) nauczyciel?
3. Jakie jest zaangażowanie, wysiłek dziecka oraz jakość uzyskiwanych przez nie efektów?
4. Jak dziecko ocenia siebie? - Uruchomienie samooceny przez dziecko¹.

Przyjmując taki sposób oceniania, przyjmujemy pojęcie "oceny opisowej", w której należy wyróżnić trzy funkcje.
* Informacyjną - co dziecku udało się poznać, zrozumieć, opanować, nauczyć? Jakie dziecko zdobyło umiejętności, co już potrafi, jak kontroluje to, co robi?
* Korekcyjną - co już ma opanowane, co już robi dobrze, nad czym musi popracować? co powinno zmienić?
* Motywacyjną - zachęca do podejmowania dalszego wysiłku, stwarza nadzieję na osiągnięcie sukcesu, dodaje wiary w możliwości dziecka - wzmacnia je.
Dobre ocenianie to takie, które uruchamia refleksję nad sobą, to takie, które dostarcza informacji zwrotnych i wreszcie takie, które ma jasno sformułowane kryteria. Tym wymaganiom wychodzi naprzeciw "ocena opisowa" Ocena opisowa to ustne lub pisemne poinformowanie o postępach ucznia; o tym jak wykonał zadania, przy czym najpierw podkreślamy w niej to, co uczeń wykonał dobrze, a później wskazujemy niedociągnięcia i sposób ich poprawy. Ocena opisowa nie jest celem samym w sobie Ma ona dostarczyć informacji uczniowi, nauczycielowi i rodzicom.

Nauczycielowi - dostarcza informacji, na jakim poziomie rozwoju znajduje się uczeń w danym momencie edukacji oraz o tym, czy stosowany przez nauczyciela system pracy z uczniem jest efektywny.

Uczniowi - dostarcza informacji o efektach jego szkolnej aktywności i wskazówek, jak pokonywać napotkane trudności, motywuje do dalszego wysiłku, zachęca do samooceny, umacnia wiarę we własne możliwości.

Rodzicom - dostarcza rzetelnej, szczegółowej informacji o ich dziecku, na podstawie, której będą mogli w porę podejmować właściwe działania na rzecz jego dalszego, prawidłowego rozwoju.

W okresie nauczania zintegrowanego dziecko nabywa umiejętności, którymi posługiwać się będzie przez wszystkie lata szkolnej edukacji, a nawet w dorosłym życiu. Umiejętności te dotyczą głównych dziedzin nauki i zachowania. W dziedzinie nauki szczególną wagę przywiązuje się do czytania, pisania, wypowiadania się i rachowania. W dziedzinie zachowania obserwuje się wszystko co wiąże się z działaniem dziecka w społeczności szkolnej. Wiadomą rzeczą jest, że dziecko podejmując naukę w klasie I pełne jest jak najlepszych chęci, wręcz jest spragnione wiedzy. Pierwsza pani cieszy się na ogół takim kredytem zaufania, jaki nigdy więcej nie dostanie żaden nauczyciel. Ale jedną z przyczyn stopniowego wygasania w dzieciach chęci do nauki uznaje się ocenę szkolną - może nie wszystkim, ale niektórym należało ją po prostu zlikwidować, a niektórym zmienić tak, aby wychodziła szkoła naprzeciw potrzebom dziecka. To były główne tendencje do wprowadzenia oceny opisowej. W nauczaniu zintegrowanym nie ma miejsca na niepowodzenie dydaktyczne. Zakłada się, bowiem, że każde dziecko rozwija się na miarę swoich możliwości i w odpowiednim dla siebie tempie. Zawsze należy pamiętać, że w kl. I w jednej ławce może spotkać się uczeń urodzony 3 stycznia i uczeń urodzony 22 grudnia, rocznik ten sam, a różnica sięga jednej szóstej długości życia.

Dopiero w kl. III, a nawet w IV różnice wynikające z wieku zacierają się i tracą swoje znaczenie. Na początku, kl. I jednak taka sytuacja jest bardzo ważna i tu ocena opisowa jest zbawieniem dla takich dzieci, ponieważ dotyczy ona nie tylko postępów w nauce, ale także ogólnego poziomu rozwoju konkretnego dziecka.

Stosuje się trzy rodzaje oceniania
* Bieżące - podczas każdego zajęcia
* Okresowe - na półrocze i na koniec kolejnych lat
* Końcowe po zakończeniu pierwszego etapu edukacji

Należy jednak zawsze pamiętać, że ocena opisowa za I semestr zawiera zalecenia dla ucznia, zaś w ocenie na koniec roku już takiego zalecenia nie ma.
Nauczyciel w kl. I - III stosuje wszystkie te formy oceniania.

Ocena bieżąca
- Odbywa się każdego dnia w trakcie zajęć, polega ona na stałym informowaniu ucznia o jego zachowaniu i postępach.
- Jest to ocena sławna, motywująca do aktywności, do wysiłku, wyraźnie wskazująca osiągnięcia i informująca, co należy jeszcze zrobić, jak to wykonać i jak usprawnić swoją pracę. Nauczyciel sprawdza, chwali za wysiłek, za chęć do pracy, za wytwór pracy, nagradza uśmiechem, pochwałą, gestem, rozdaje znaczki umowne, (wytwory pracy i informacje gromadzi w teczce) Swoje spostrzeżenia zapisuje w dzienniku, zeszycie stosuje kryteria obowiązujące w szkole. Na tej podstawie dokonuje oceny semestralnej. Ocena bieżąca jest bez porównywania z osiągnięciami innych ludzi, bez "polowania" na potknięcia. Ma charakter rozwijający dziecko, kształtujący, stymulujący jego rozwój.

Ocena semestralna jest oceną podsumowująco - zalecająca
* Redagowana pisemnie
* Informacje o osiągnięciach ucznia, ale równocześnie zawiera wskazania, nad czym uczeń powinien intensywniej popracować w następnym semestrze, by nie dopuścić do braków edukacyjnych.

Ocena końcowa - podsumowująco - klasyfikacyjna
* Wyrażona na piśmie na koniec roku
* W sposób jasny i precyzyjny informuje o osiągnięciach ucznia w danym roku w zakresie
- osiągnięć edukacyjnych
- zachowania
- osiągnięć szczególnych
* nie zwiera już żadnych wskazań i zaleceń

Ważne jest, aby w okresie zbierania informacji do tworzenia oceny robić to systematycznie wtedy łatwiej będzie stworzyć obraz dziecka i jego osobowości oraz wyrazić obiektywną ocenę, która spełni zasadę sprawiedliwości i akceptacji jest wyraźnie manifestowana przez dzieci. Należy zawsze o tym pamiętać, każde małe dziecko jest bardzo sprawiedliwe i oczekuje tego od otoczenia.

Ocena opisowa jest oceną najbardziej wiarygodną, ponieważ składa się na nią komentarz czynności ucznia, jego osiągnięć i możliwości doskonalenia tych czynności. Ważnym składnikiem oceny opisowej są sprawdziany pisemne, ćwiczenia praktyczne, konkursy, zadania do samodzielnego wykonania te formy składają się na kształtowanie u dziecka krytycyzmu wobec siebie, umiejętność samooceny, pomagają mu znaleźć swoje miejsce w grupie. Lista adresatów oceny jest krótka: dziecko, rodzice, dziadkowie, ewentualnie psychologowie, terapeuci. Ale nie można zapominać, że kiedy piszemy ją na świadectwie jest to dokument urzędowy.

A więc:
* Ocena powinna informować ucznia o jego osiągnięciach, stawiać przed nim zadania i dostarczać motywacji
* Dla rodziców powinna stanowić przystępne źródło informacji o sukcesach i kłopotach ich pociech i wskazywać drogę, jaką mogliby jej pomóc.
* Z oceny powinno wynikać, na co mogą liczyć nauczyciele pracujący z uczniem i w jakim zakresie potrzebna jest dziecku pomoc psychologa lub terapeuty.
* Ocena powinna się prezentować na tyle godnie i syntetycznie zarazem, by móc znaleźć się na świadectwie szkolnym, mieszcząc się na jednym kawałku papieru.

Forma oceny jest dowolna, ale z doświadczeń już wynika, że rodzice wolą ocenę w formie "wypracowania" - jest lepiej odbierana i ma większy walor informujący. Daje się lepiej czytać i daje poczucie indywidualizacji. Rodzic oddaje nam pod opiekę swoje dziecko,
o które przecież bardzo się troszczy. Chce, aby jego dziecko było dobrze uczone
i dobrze prowadzone w szkole. Chce, więc o nim wiedzieć jak najwięcej i jak mu w razie potrzeby pomóc. Chcę często rozmawiać z panią i dlatego rodzice z klas młodszych są tak często w szkole. Zatem trzeba mieć dużo tolerancji dla tych ludzi, a oni pomogą nam
w pracy. Należy pamiętać, aby:

Opowiadać rodzicom nie tylko o rzeczach przykrych i trudnościach w pracy, ale należy chwalić dziecko i podkreślać postępy - nawet niewielkie.

Nie należy porównywać dziecka do żadnego innego

Nie rozmawiać z rodzicami o problemach w "przelocie", kiedy nie ma się czasu.

Reasumując obserwacje, rozważania i pracę z oceną opisową nauczyciele w większości stwierdzają, że ocena opisowa dobrze się sprawdza. Jest bardziej przyjazna dla dziecka, łatwiej pomaga wkroczyć w świat nauki szkolnej, zawiera więcej informacji niż stopień szkolny.

Literatura
1. Anna Brzezińska(1993) Szkoła twórcza - autorskie klasy, program, nauczyciele. Kwartalnik Pedagogiczny nr 1
2. A.Brzezińska, E.Misiorna, I.Pacholczyk - "Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej" WOM Poznań 1998
3. Biuletyn informacyjny - Vulcan Zarządzanie Oświatą 1/2003

Przypisy:
1. A. Brzezińska (1993) Szkoła twórcza - autorskie klasy, programy nauczycielskie. Kwartalnik Pedagogiczny nr 1 

Opracowanie: Danuta Szulęcka

Wyświetleń: 12141