Der computergestützte DaF - Unterricht an den Oberschulen

"Die Kreide und die Tafel - die sollten als Lernmitteln ausreichen", bekommt man mehr oder weniger scherzhaft von den älteren Kollegen zu hören, oder: "Schreibt! ...auch wenn mit einem Finger auf dem Sand - sagte der alte Ho Tschi minh". Geht es auch anders? Ich denke schon.

Der Aufsatz hat zum Zweck die Erläuterung einiger nützlicher Methoden und wie der Fremdsprachenunterricht interessant und belebt zu gestalten ist. Da dem Umfang dieser Arbeit bestimmte Grenzen auferlegt worden sind, wird sie von mir bloß auf die Methoden und Programme beschränkt, mit denen ich selbst im Unterricht gearbeitet habe. Ich möchte nämlich auf zwei Typen des Computereinsatzes im Daf eingehen. Die Erste beschreibt die Möglichkeiten der Benutzung eines einzelnen Computers im Sprachunterricht. Die Schüler können sich in dem Fall dank einem Modem das Bild aus dem Computer auf einem Fernsehbildschirm ansehen, Computer selbst wird von dem Lehrer bedient. Die zweite Möglichkeit, einen Unterricht im Computerraum mit zwölf Computerplätzen durchzuführen ist selbstverständlich viel besser und bietet den Schülern mehr Spielraum, den Unterricht aktiv mitzugestalten. Diese Alternative ist aber nur in dem Fall realistisch, wenn dort gerade kein Informatikunterricht stattfindet und nach der vorherigen Absprache mit dem Betreuer des Raumes, das heißt einem Informatiklehrer. Beide Modelle der Computerverwendung sind selbst bei der heutigen finanziellen Lage der Schulen durchaus realistisch, da im letzten Jahrzehnte gerade in dieser Hinsicht in den polnischen Schulen große Fortschritte zu verzeichnen sind.

Beide Modelle sind aber äußerst relevant für den erfolgreichen Unterricht sowohl bei der Zielsetzung des jeweiligen Unterrichts als auch bei dem Stellenwert, den der Lehrer dem Computer beizumessen bereit ist. Man kann ja den Computer als ein Hilfsmittel gebrauchen. In dem Fall ersetzt er uns die traditionellen Lehr - und Lernmitteln wie z. B. Tageslichtprojektor, Tonbandgerät, Videorecorder, Schreibmaschine usw. Die obengenannten Geräte werden hier miteinander verknüpft und durch die Möglichkeiten über die sie nicht verfugen wie etwa dynamische Präsentationen oder interaktive Kommunikation mit den Lernern ergänzt. Im zweiten Modell wird der Lehrer zwei wichtige Fragen beantworten müssen. Die erste Frage lautet: Inwiefern sind wir bereit den Schülern bestimmte Art von der Autonomie, Selbständigkeit oder dem Spielraum gewähren lassen? Die zweite Frage ist mehr grundsätzlicher Natur. Sind wir bereit dem Computer bestimmte Lehrerfunktionen abzutreten? Dieses Computerlabor - Modell ist, wie ich bereits geschrieben habe, für die Schuler viel mehr attraktiv, sowohl was das Angebot an unterschiedlichen Übungen angeht, als auch wenn es darum geht am Unterricht möglichst aktiv teilzunehmen.

Jetzt möchte ich in Kürze das multimediale Programm beschreiben, dass nach meinen Erkenntnissen am häufigsten benutzt wird und zwar sowohl im Unterricht als auch im Selbststudium. Es wird hier natürlich EURO Plus + Sprachkurs Deutsch gemeint. Jeder geübten Sprachfertigkeit werden ein Paar Zeilen gewidmet. Am Rande will ich jeder Beschreibung persönliche Bewertung hinzufügen.

Die Fertigkeit Hörverstehen lasst sich in einem ein Computer - Modell sehr gut Üben. Die Dialoge mit den Untertiteln, kurze Filme mit den Alltagszenen kurzum die audiovisuelle Technik steht uns in ihrer ganzen Breite zur Verfugung. Das in drei Stufen geteilte Programm beinhaltet Dialoge und Texte, die sich auf einem unterschiedlichen, sprachlichen Niveau befinden. Es ist allerdings hinzuzufügen, dass in dem Fall besonders gut der Teil für Anfänger vorbereitet ist. Es gibt sogar eine Platte extra mit den Filmszenen für die wenig fortgeschrittenen Lerner. Es sind bestimmten Dialogen Bilder hinzugefügt, die auch als eine Aufmachung für den Unterricht dienen können. Natürlich die Arbeit an den bestimmten Übungen, wie etwa Zuordnungsübungen, im Computerlabor macht den Schülern mehr Spaß, daher ist auch hier das Wechseln zum Computerlabor erforderlich und wünschenswert. Die Lückentexte die aufgrund des Gehörten zu ergänzen sind, machen mehr Sinn in einem Computerlabor, wo die selbständige Arbeit der Schüler gewährleistet wird.

Es lässt sich auch mit der sprachlichen Fertigkeit Lesen oder Leseverstehen ähnlich wie mit der obengenannten Fertigkeit nur mit einem Computer im Raum zu arbeiten. Übungen vom Typ richtig - falsch oder offene Fragen kann man ruhig und erfolgreich auf diese Weise bearbeiten.

Fertigkeit Sprechen ist in dem Programm sehr gut entwickelt und bearbeitet. Mit Hilfe eines an dem Computer angeschlossenen Mikro kann der Schuler seine Aussprache prüfen oder nach der Korrektheit derselben von dem Lehrer geprüft werden. Der Schüler kann seine Erfolge selbst aufgrund der eigenen akustischen Wellen und derjenigen des Lektors bewerten. Beide sind sehr detailliert auf dem Bildschirm dargestellt. Der Lerner kann auch phonetisch bestimmte Situationen und Dialoge üben und zwar mit Hilfe des Mikrophons. Das Sprechtempo, das der Lerner seinem Konterpart anzupassen gezwungen ist, spielt in diesem Fall eine sehr wichtige Rolle. Diese Übungen erfordern grundsätzlich die Benutzung eines Sprachlabors.

Es gibt aber auch Fälle, wo die Benutzung eines Sprachlabors eher störend als hilfreich sein könnte. Das Betrifft vor allem diese Unterrichte, für die wir den Computer als ein Hilfsmittel und zwar nur für die bestimmten Unterrichtsphasen benutzen wollen. Ein Bild per Computer auf einen Bildschirm präsentiert (als die Aufmachung), oder irgendein Einwurf (ein kurzer Film, Dialog usw.) macht nicht gleich die Benutzung des Sprachlabors erforderlich.

Fertigkeit Schreiben kann in diesem Programm vor allem bei den grammatischen Strukturen geübt werden (Lückentexte, Zuordnungsübungen), mit weit gereingerem Nachdruck wird an dem Satzbau und an der Stilistik gearbeitet. Die Autoren haben sich eher auf der korrekten Konstruktion der kurzen, schriftlichen Formen konzentriert. Das Programm beinhaltet keine größeren Texte (Aufsätze, Referate, literarische Texte usw.), die bei der Ausbildung der obengenannten Fertigkeit behilflich sein könnten.

Das Wörterbuch, das dem Programm angeschlossen ist, verfügt über eher geringen Wortschatz, der eventuellen Erweiterung um weitere Vokabeln sind auch Schranken gesetzt. Sie können nämlich nicht vertont werden.

Das Programm stellt uns dafür zur Verfügung einen sehr gelungen konstruierten Browser. Bestimmte Übungen werden hier nach den Sprachfertigkeiten geordnet, was die Arbeit sehr erleichtert. Man kann auch eine Suche nach den Übungstypen anordnen.

Das Programm gehört meiner Ansicht nach zu denjenigen die sich dank dem reichen Angebot an den Übungen und Texten im Unterricht bewährt haben

Der Computereinsatz im Fremdsprachenunterricht wird sehr häufig als schwierig und umständlich von den Lehrern abgelehnt. Hoffentlich ist es mir in diesem kurzen Aufsatz gelungen, plausibel die Nützlichkeit der Computeranwendung im Sprachunterricht unter Beweis zu stellen.

Man kann natürlich immer einwenden, dass der Computer, und Computerprogramme im Besonderen, alles Andere als vollkommen sind. Die Systeme stürzen ja oft ab. Na ja... um so besser für uns. Wir können dann unseren Schülern nochmals beweisen dass wir, die Lehrer, schlicht unersetzlich sind.

Lekcja języka niemieckiego z elementami multimedialnymi w szkołach średnich.

"Kreda i tablica to wystarczające środki dydaktyczne", mogą często usłyszeć młodsi nauczyciele w mniej lub bardziej żartobliwym tonem do swoich starszych kolegów. Albo też:
"Piszcie!... Choćby palcem na piasku - mawiał Hoszimin". Ale czy można inaczej? Myślę, że tak.

Celem referatu jest wyjaśnienie kilku pożytecznych metod oraz przedstawienie możliwości interesującego kształtowania procesu dydaktycznego na lekcji języka niemieckiego. Ze względu na ograniczoną objętość pracy oraz złożoność podjętego tematu, chciałbym się ograniczyć do tych metod pracy oraz programów multimedialnych, z którymi pracuję na moich lekcjach języka niemieckiego. Chciałbym mianowicie pokrótce omówić dwie metody używania komputera w ramach lekcji języka niemieckiego. Pierwsza z nich opisuje możliwości użycie pojedynczego komputera na lekcji języka obcego. W tym wypadku uczniowie mogą oglądać obraz z komputera na ekranie telewizyjnym, podczas gdy komputer jest obsługiwany przez nauczyciela. Druga możliwość, czyli prowadzenia lekcji w sali komputerowej z dwunastoma stanowiskami komputerowymi jest rzecz jasna o wiele lepsza i daje uczniom znacznie większe pola manewru do aktywnego udziału w lekcji. Ta alternatywna możliwość jest jednak tylko wtedy realistyczna, gdy nie odbywają się w danym czasie żadne lekcje informatyki i po uprzednim uzgodnieniu z opiekunem sali, tzn. nauczycielem informatyki. Natomiast oba modele użycia komputera są, nawet biorąc pod uwagę obecną sytuację finansową szkół jak najbardziej realistyczne, ponieważ w ostatnie dekadzie zanotowane pod względem komputeryzacji szkół bardzo duży postęp.

Oba modele są również bardzo istotne dla przeprowadzenia udanej lekcji i to zarówno przy realizacji celów danej jednostki lekcyjnej jak i nacisku jaki powinien położyć nauczyciel na używanie komputera na lekcji. Można potraktować komputer jak pomoc dydaktyczną. W tym wypadku zastępuje on nam tradycyjne pomoce dydaktyczne jak np. epidiaskop, magnetofon, magnetowid, maszyna do pisania itp. Wymienione tu urządzenia są jednak w przypadku komputera połączone w jedno oraz wzbogacone o możliwości, którymi nie rozporządzają jak choćby prezentacje multimedialne oraz komunikacje interaktywną z uczniami. Jeśli chodzi o drugi model nauczyciel musi odpowiedzieć sobie na dwa ważne pytania. Pierwsze z nich brzmi: Na ile jestem gotowy zagwarantować uczniom pewien rodzaj autonomii, samodzielności oraz swobody w podejmowaniu decyzji. Drugie pytanie jest bardziej zasadnicze: czy jestem gotów odstąpić komputerowi pewne zadania zarezerwowane dla nauczyciela? Ten model pracy w sali komputerowej jest dla uczniów, jak już wspomniałem, znacznie bardziej atrakcyjny, zarówno pod względem oferty ćwiczeniowej jak i możliwość aktywnego uczestnictwa ucznia w lekcji.

Chciałbym teraz przejść do krótkiego opisu programu multimedialnego, który według mojej wiedzy jest najczęściej używanym programem multimedialnym na lekcja języka niemieckiego jak i w ramach nauki własnej. Mam oczywiście na myśli program EURO Plus+ Sprachkurs Deutsch. Każdej ze sprawności językowej chciałbym poświęcić parę linijek.

Sprawność językowa rozumienie ze słuchu jest łatwa do zrealizowania w ramach modelu pracy z jednym komputerem. Dialogi z napisami, krótkie filmy z życia codziennego, krótko mówiąc mamy do dyspozycji całą gamę technik audiowizualnych. Podzielony na trzy poziomy program zawiera dialogi teksty znajdujące się na różnych stopniach zaawansowania. Należy jednak dodać, że szczególnie dobrze jest przygotowana część przeznaczona dla uczniów początkujących. Jest tu nawet dołączona osobna płyta ze scenkami filmowymi.

Do poszczególnych dialogów dodane są ilustracje oraz zdjęcia, które mogą posłużyć jako wstęp do lekcji. Oczywiście praca z niektórymi typami ćwiczeń jak choćby ćwiczenia przyporządkowujące w pracowni komputerowej dlatego również w tym wypadku sporadyczne odwiedziny pracowni komputerowej są pożądane. Ćwiczenia uzupełniające, w których uczeń wypełnia luki na podstawie słuchanego tekstu należałoby przeprowadzić w sali komputerowej, co gwarantowałaby większą samodzielność w wykonywanych ćwiczeniach..

Także sprawność językową czytanie podobnie jak ww. umiejętność można kształcić w ramach pracowni językowej z jednym stanowiskiem komputerowym. Ćwiczenia typu prawda - fałsz czy też pytania otwarte można w ten sposób opracowywać bez większej szkody dla procesu edukacyjnego.

Sprawność mówienie jest w tym programie bardzo dobrze rozwinięta i opracowana.

Za pomocą dołączonego do komputera mikrofonu uczeń może sprawdzić swoją wymowę względnie zostać sprawdzony pod kątem fonetyki przez nauczyciela. Uczeń może sprawdzić swoje postępy dzięki porównaniu własnych fal akustycznych z falami lektora. Grafika jest w tym wypadku bardzo szczegółowa. Uczeń może również przećwiczyć pod kątem fonetyki różne dialogi i teksty z pomocą mikrofonu. Ważną rolę odgrywa tu również tempo mówieniu, które uczeń musi dopasować do tempa lektora. Ćwiczenia te wymagają zasadniczo użycia laboratorium językowego.

Są jednak przypadki, w których korzystanie z pracowni komputerowej bardziej przeszkadza niż pomaga. Dotyczy to przede wszystkim tych lekcji, na których komputer pełni rolę tradycyjnego środka dydaktycznego, w dodatku ograniczoną do poszczególnych faz lekcji. Obrazek i ilustracja na ekranie zachęcające ucznia do wypowiedzi, czy też krótki wtręt (scenka rodzajowa, dialog itp.) nie wymagają używania sali komputerowej

Ćwiczenie sprawności pisanie jest w tym programie możliwe przede wszystkim przy strukturach gramatycznych (ćwiczenia uzupełniające, przyporządkowujące), znacznie mniejszy nacisk położono na składnię zdaniową oraz stylistykę. Autorzy programu skoncentrowali się raczej na prawidłowej konstrukcji krótkich form pisemnych. Program nie zawiera żadnych dłuższych tekstów (eseje, referaty, teksty literackie), które mogłyby być pomocne przy doskonaleniu ww. umiejętności.

Dołączony do programu słownik nie zawiera zbyt obszernego słownictwa, ograniczane są również możliwości jego ewentualnego rozszerzenia o kolejne słówka i zwroty (nie można ich udźwiękowić)

Program daje nam za to dyspozycję znakomicie opracowaną wyszukiwarkę. Poszczególne ćwiczenia są przyporządkowane do sprawności językowych, w których doskonaleniu pomagają, co bardzo ułatwia pracę z programem. Można również przeprowadzić wyszukiwanie według typów ćwiczeń.

Program należy moim zdaniem do tej grupy multimedialnych programów edukacyjnych, które dzięki bogatej ofercie ćwiczeń i tekstów sprawdziły się w procesie nauczania.

Użycie komputera na lekcji języka obcego bywa często odrzucane przez nauczycieli jako zbyt trudne i uciążliwe. Mam nadzieję, że ten krótki tekst wykazał przekonywujące zasadność stosowania komputera podczas lekcji.

Można co prawda zawsze wytknąć, że komputer, a programy komputerowe w szczególności, dalekie są od doskonałości. Systemy często się zawieszają. Cóż ... tym lepiej dla nas. Możemy wtedy udowodnić naszym uczniom, że jesteśmy niezastąpieni.
 

Opracowanie: Mariusz Stinia

Wyświetleń: 3218