Rozwój psycho-fizyczny dziecka w młodszym wieku szkolnym

Rozpoczęcie nauki przez dziecko to ważny moment w jego życiu. Zmienia się w zasadniczy sposób jego aktywność. Dziecko musi przyjąć na siebie więcej obowiązków.

Wiek 6-7 lat jest okresem, w którym większość dzieci osiąga tzw. dojrzałość szkolną, czyli taki rozwój umysłowy, emocjonalny, społeczny, ruchowy i fizyczny, który pozwala im sprostać wymogom szkolnym. Ocena dojrzałości szkolnej z punktu widzenia gotowości do podjęcia nauki uzależniona jest między innymi od dotychczasowego biegu życia dziecka, od jakości pracy przedszkola i czy dorośli zaspokajali jego potrzeby poznawcze i uczuciowe.

Wszyscy, którzy pracują z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym powinni być świadomi prawidłowości tego okresu rozwoju i brać je pod uwagę organizując opiekę nad dzieckiem.

Układ kostny dziecka zawiera jeszcze znaczną ilość tkanek chrzęstnych, co umożliwia wzrastanie, ale jednocześnie jest miękki i plastyczny, łatwo ulega odkształceniu. Mięśnie są słabo rozwinięte. Prędzej męczą się przy wykonywaniu czynności wymagających ruchów precyzyjnych. Dlatego tak ważne jest, aby zadbać o wyrobienie nawyku właściwej postawy, oraz zapewnienie dużo ruchu na świeżym powietrzu.

Główną formą działalności dziecka na tym etapie jest nauka i zabawa. Wykształcenie umiejętności dowolnego uczenia się jest jednym z podstawowych zadań rozwojowych tego okresu. Właściwy stosunek do nauki i obowiązków szkolnych jest zasadniczym warunkiem pomyślnego przebiegu procesu dydaktyczno-wychowawczego. Większość dzieci klas pierwszych szczerze pragnie być dobrym uczniem. Czy ta pozytywna motywacja się utrzyma zależy od wielu czynników: od jakości pracy dydaktyczno-wychowawczej, od cech osobowości ucznia, od motywacji jaką wytworzyła u dziecka rodzina.

W młodszym wieku szkolnym następuje dynamiczny rozwój procesów poznawczych. Dziecko uczy się kierować swoją uwagą, spostrzeganiem, pamięcią. Obserwując dzieci w klasie pierwszej zauważa się ich nie równomierny rozwój. Między rozwojem poszczególnych sfer u dziecka mogą zachodzić mniejsze lub większe różnice. Opóźnienie rozwoju jednej bądź drugiej funkcji poznawczej może być przyczyną trudności już od pierwszych dni pobytu w szkole, co ujemnie wpływa na psychikę dziecka. W wyniku braku sukcesu dziecko może przyjąć postawę bierności, może mieć poczucie zagrożenia. Dziecko czuje, że nie może sprostać oczekiwaniom rodziców. Taki stan rzeczy może doprowadzić do powstania trudności wychowawczych. Można z całą pewnością stwierdzić, że od sukcesów dziecka w pierwszej klasie zależy dalszy jego rozwój i wyniki w nauce.

Dla dzieci w tym wieku dużym autorytetem jest nauczyciel, który ma do odegrania ważną i odpowiedzialną rolę w życiu dziecka. Swoim oddziaływaniem może utrwalić u małego ucznia pozytywną motywację do nauki, kierować jego zachowaniem. Niedobrze jest, jeśli nie ma jednomyślności w oddziaływaniach rodziny i szkoły. Dziecko może się poczuć zagrożone i niepewne.

Tym bardziej oddziaływania wychowawcze wobec dziecka muszą być przemyślane, gdyż przyjmuje ono w pierwszej fazie tego okresu za moralne to, co nakazują dorośli (realizm moralny lub konformizm społeczno-moralny).W drugiej fazie tego okresu można już zauważyć pewne przejawy tzw. autonomii moralnej, przejawiającej się w szacunku do reguł.

Sukces dziecka w szkole zależy od wielu czynników. Rola rodziny jest bardzo ważna. Rodzice powinni czuwać nad postępami dziecka, ale nie stresować go przy tym. Należy właściwie reagować na jego sukcesy, a przede wszystkim porażki. Nie wolno karać za złe oceny, czynić różne nieprzyjemne uwagi, porównywać z innymi. Takie postępowanie dorosłych bardzo rani dziecko, sprawia, że czuje się ono mało wartościowe i nieakceptowane przez rodzinę. Należy już dużo wcześniej przygotować dziecko do roli ucznia. Jeśli pojawiły się kłopoty trzeba jak najszybciej dotrzeć do przyczyn i odpowiednio reagować.

Małego ucznia od początku należy przyzwyczajać do obowiązkowości, systematyczności i samodzielności. Nie wolno zabraniać bawić się. Zabawy cieszą, rozwijają, uczą i relaksują dziecko. W młodszym wieku szkolnym dominują zabawy zespołowe, gry. Utrzymują się zabawy tematyczne, w role. Duże znaczenie mają zabawy konstrukcyjne. Należy czuwać, aby czas wolny dziecko nie wykorzystywało tyko na oglądanie programów telewizyjnych i siedzenie przy komputerze.

Szczególną troską należy otoczyć zdrowie fizyczne i rozwój biologiczny, gdyż dziecko słabe i chorowite trudniej radzi sobie z obowiązkami szkolnymi. Ważne jest, aby miało odpowiednią ilość snu. Powinno ono spać 10-11 godzin. Sen dziecka nie powinien być zakłócany hałasami. Ważne, by zasypiało zrelaksowane (warto coś mu przeczytać, opowiedzieć, posłuchać jak ono czyta). Ranek powinien być tak zaplanowany, aby miało czas na toaletę i śniadanie. Należy unikać wszelkich napięć i konfliktów przed wyjściem do szkoły.

Posiłki dziecka powinny być urozmaicone i pełnowartościowe. Należy dbać o schludny wygląd, aby nie stało się obiektem drwin rówieśników. Powinniśmy stopniowo przyzwyczajać dziecko, aby samo dbało o swój wygląd.

Jednym z istotnych obowiązków ucznia klasy pierwszej jest odrabianie lekcji. Ten obowiązek musi być bardzo poważnie traktowany przez całą rodzinę od samego początku. Nie można pozwolić, aby dziecko odrabiało lekcje gdziekolwiek, byle jak, albo nie odrabiało ich wcale. Dziecko powinno odrabiać zadania domowe w tym samym miejscu i możliwie o tej samej porze dnia, gdyż w ten sposób kształtuje się cechy systematyczności i odpowiedzialności, tak bardzo potrzebne w dalszej pracy szkolnej i w życiu. Dobrze jest, gdy dziecko odrabia lekcje w towarzystwie osoby dorosłej, co nadaje odpowiednią rangę ich pracy, a rodzicom umożliwia korygowanie różnorodnych błędów i śledzenie postępów. Zawsze należy pamiętać, że ma to być praca dziecka. Można je jedynie naprowadzać, doradzać, ale nie wolno wyręczać. Nie można dopuścić, aby w pracach domowych dziecko popełniało błędy.

Niektóre dzieci nie mogą przystosować się do wymogów szkoły. Mają problemy z opanowaniem umiejętności przewidzianych w programie, są zbyt ruchliwe lub zalęknione, mają trudności w nawiązywaniu prawidłowych relacji z rówieśnikami. Nie wolno lekceważyć żadnego z tych objawów. Rodzice powinni ściśle współpracować z nauczycielem, a w razie konieczności zwrócić się do odpowiednich specjalistów w celu ustalenia przyczyn i dobrania odpowiedniej terapii.

Są także dzieci, które w zasadzie nie sprawiają kłopotów swoim zachowaniem zarówno w klasie jak i w domu, a mimo systematycznej pracy nie robią oczekiwanych postępów.

Przyczyny mogą być różne:
- niski poziom dojrzałości szkolnej
- niski poziom ogólnego rozwoju intelektualnego
- opóźnienia bądź zaburzenia poszczególnych funkcji poznawczych
- brak należytej opieki i troski ze strony najbliższej rodziny.

Szkoły organizują dla tego typu dzieci zajęcia kompensacyjno-wyrównawcze.

Aby pomóc dziecku z trudnościami w nauce potrzebna jest ścisła współpraca nauczyciela i rodziców, a także konsultacja w poradni wychowawczo-zawodowej.

Bibliografia:
- R. Kajdan - "Pierwszoklasista w rodzinie"
- M. Żebrowska - "Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży"
- H. Nartowska - "Wychowanie dziecka nadpobudliwego"
- L. Wołoszynowa - "Rozwój i wychowanie dzieci w młodszym wieku szkolnym"

Opracowanie: Danuta Próchno

Wyświetleń: 2747