Katalog

Beata Adamus
Plastyka, Referaty

Kubizm - główne założenia kierunku i jego twórcy

- n +

Kubizm - główne założenia kierunku i jego twórcy

W sztuce XX wieku kubizm ma znaczenie wyjątkowe. Gdy powstawał, wierzono że stworzy on nowy styl. Faktem jest "...że to kubizm przyniósł swym twórcom pozycję i rozgłos, wobec którego bledną sukcesy i sława największych mistrzów sztuki dawnej."

Nazwa kierunku powstała przypadkowo. Pochodzi ona od francuskiego słowa "le cube": kub, kostka sześcienna. Jako zorganizowany ruch kubizm trwał od roku 1914.Do tego czasu kształtowanie się ruchu można podzielić na trzy fazy: prekubistyczną, która trwała od lata 1906-1909,analityczną 1909-1911 i fazę kubizmu syntetycznego 1911-1912.Twórcami kierunku byli malarze: Hiszpan Pablo Picasso i Francuz Georges Braque. Picasso zaczął studiować w wieku 16 lat. Już wtedy uzyskał wzmiankę honorową na wystawie w Madrycie. Poznawał tradycje hiszpańskiego realizmu, współczesne wpływy "stylu 1900" - neoimpresjonistów, symbolistów, nabistów. Wyjeżdżał często do Paryża a od 1904 roku zamieszkał tu na stałe. Wykorzystując zdobyte doświadczenia Picasso wypracował swoją pierwszą manierę nazwaną błękitną. W jego obrazach z tego okresu panował nastrój smutku, melancholii. Przedstawiały one postacie kobiet, starców itp. Malowane były w gamie błękitów. Około roku 1904 nastroje te ustępują. Teraz miejsce samotnych, błękitnych postaci zajmują żonglerzy. Zmienia tonację barwną. Z tym związana jest również zmiana nastroju. Jest to okres "różowy". W tym czasie Picasso dąży do zrównoważonej, klasycznej formy. Zmianę która zaszła w jego twórczości można zauważyć na przykładzie "Panien z Avignon". W obrazie tym wszystko jak gdyby się wzajemnie atakuje np. gładkie płaszczyzny i ostro cięte kontury. Kompozycja przedstawia trzy głazy "iberyjskie", płaskie z powyciąganymi uszami, ledwo zaznaczonych ustach, dwie pozostałe to już nie głowy ale przerażające maszkary. Niektórzy uznali ten obraz, powstały w 1907 roku, za zapowiedź kubizmu. W latach 1906-1909 Picasso maluje serię aktów o ciężkiej, masywnej strukturze. Zwartość bryły potęgują proporcje: krótkie nogi, muskularne ramiona, potężny tors, mała lub zbyt duża głowa.

Podobne tendencje można zauważyć w twórczości Braque'a. Zamieszkał on na Montmartrze. Studiował, odwiedzał Luwr i zbiory Luksemburgu. Tak przegotowanego koledzy: Friesz i Dufy zapoznali z fawizmem. "Było to malarstwo pełne entuzjazmu, odpowiadało mojemu wiekowi, miałem wtedy dwadzieścia trzy lata (...) Ponieważ nie lubiłem romantyzmu, fizyczność tego malarstwa spodobała mi się" ². Braque miał znakomite wyczucie koloru, robił fawizm nie gorzej od innych, a nawet lepiej. W roku 1907 został wprowadzony do pracowni Picassa. Wizyta ta nie pozostanie bez wpływu na dalszą twórczość Braque'a. Maluje akty i cykl pejzaży z Estaque. "Perspektywa tradycyjna nie zadawala mnie" ł- mówił. Konsekwentnie zmieniają się kolejne obrazy. Powstają wówczas "Port normandzki", "Barki rybackie". Później zaczął robić martwe natury. W okresie 1906-1909 obrazy Picassa, Braque'a charakteryzuje geometryzacja i synteza. Odrzucili całkowicie perspektywę renesansową i zjawisko przestrzeni atmosferycznej. Głównymi motywami malarskimi tej fazy były drzewa, domy, patery z owocami, butelki, gitary i inne instrumenty muzyczne o prostych podstawowych formach geometrycznych. Kolor był zredukowany do gamy ciepłych ugrów i brązów oraz sinobłękitnych szarości, nie wyodrębniał poszczególnych przedmiotów, ale je scalał. Od roku 1909 Braque'a i Picassa łączy przyjaźń. Jest to również początek fazy analitycznej. Picasso konsekwentnie rozwija to co zapoczątkował w "Pannach z Avignon" a Braque przeprowadza doświadczenia malarskie równorzędnie. Obraz kubistyczny charakteryzuje teraz analiza struktury przedmiotu, wyrażająca się w pryzmatycznym cięciu form, prowadzącą do coraz większego ich rozbicia.


Obiekt zostaje pokazany poprzez ułożenie obok siebie, na płaszczyźnie jego profilów widzianych równocześnie z kilku stron. Picasso i Braque przebywają razem w Pirenejach Wschodnich. Powstają wówczas "Akordeonista", "Poeta", "Człowiek z gitarą", "Człowiek grający na klarnecie". W tym czasie malarstwo obu malarzy było tak zbliżone do siebie, że rozróżnianie jednego od drugiego było coraz trudniejsze. Od roku 1911 zaczęły pojawiać się w kompozycjach malowane z szablonu litery, imitacje boazerii i tapet. W celu urealniania niektórych przedmiotów, zaczęli wklejać do obrazów autentyczne kawałki kolorowych papierów, gazet, opakowań. Rozwijając technikę collaqe'u Picasso zaczął konstruować trójwymiarowe kompozycje z kartonu, kawałków drewna itp. Pojedyńcze płaszczyzny w obrazie stały się większe, ujednolicone. Zaczęły pojawiać się barwy, sprowadzone w fazie analitycznej do monochromatyzmu. W ten sposób powstała kolejna faza kubizmu zwana "syntetyczną". Początek wojny w 1914 roku na stałe przerwał przyjaźń i współpracę Picassa i Braque'a. W czasie wojny Picasso projektował w Rzymie dekoracje do baletu "Parade". W latach 1921-1934 na jego twórczość miały wpływ również kontakty z surrealistami, uważającymi go za swojego prekursora. Od 1934 roku po podróży do Hiszpanii pojawiają się motywy corridy. W 1937 roku powstaje "Guernika". Obraz ten namalował pod wrażeniem wypadków wojny domowej w Hiszpanii. Pełne dramatycznego napięcia są również martwe natury, postacie kobiece oraz kompozycje malowane w czasie II wojny światowej w Paryżu. W oparciu o doświadczenia kubizmu maluje reinterpretacje arcydzieł takich mistrz ów jak:Poussin, Courbet, Goya, Delacroix czy Monet. Dużo uwagi poświęcił rzeźbie i ceramice.

Nieco spokojniej przebiegała w dwudziestoleciu międzywojennym twórczość Braque'a. W dalszym ciągu rozbudowuje i rozwija kubizm syntetyczny.´ Jest to okres "Postaci we wnętrzu", "Pracowni" i "Ptaków"

- cyklu malarskiego, w którym najbardziej widać to co osiągnął Braque w kubiźmie.

Trzecim współtwórcą kierunku, którego dzieła są równie interesujące jak Picassa i Braque'a jest Fernand Léger. O jego twórczości do roku 1910r wiadomo niewiele. W 1909 powstało studium "Szyjąca". Widać w nim dążenie do określenia bryły w sposób zbliżony do prekubizmu. W latach 1909-1910 powstaje też duża kompozycja " Akty w lesie". Później tworzy obraz "Partia kart". Kolory są czyste: błękit, szarość, jasna żółć, czerwień. Pojawiają się stale obecne motywy: połyskujące taśmy, walce, litery. Léger pokazuje jaki wpływ na człowieka ma nowoczesna technika. W latach trzydziestych włącza do swoich kompozycji elementy naturalne. Twórczość Légera była związana z epoką. Włączyła się w ciąg dokonujących się przemian i znalazła w nim swoje miejsce.

Artystów, którzy naprawdę zrozumieli sens kubizmu i wykorzystali jego założenia w swojej twórczości było niewielu: Hiszpan Juan Gris i Polak Ludwik Marcoussis. Gris stworzył własną wersje kubizmu syntetycznego, bardziej logiczną niż wersje Picassa i Braque'a. Przykładem może być obraz z 1912 roku "Gitara z kwiatami".

Marcoussis bardzo upodobał sobie kubizm syntetyczny. Obrazy jego są bardzo liryczne, osobiste np. "Martwa natura z szachownicą".

Kilka lat działalności Picassa i Braque'a miały ogromne znaczenie nie tylko dla rozwoju kubizmu ale również innych kierunków. Były podstawą formowania się nowej sztuki dwudziestowiecznej. Z założeń kubizmu korzystali twórcy abstrakcji geometrycznej, konstruktywizmu, czy dadaizmu. Z osiągnięć jego korzystali nawet futuryści. Dla innych twórców tego czasu stał się wzorem działania.

Przypisy:

1. Mieczysław Porębski, "Kubizm", Warszawa 1986, s. 5.
2. "Dzieje sztuki powszechnej" pod redakcją Bożeny Kowalskiej, Warszawa 1986, s. 369.
3. tamże, s. 371.

Bibliografia:

1. "Dzieje sztuki powszechnej", praca zbiorowa po redakcją B. Kowalskiej, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1986.
2. E. Grabska, "Apollinaire i teoretycy kubizmu w latach 1908-1918",
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966.
3. A. Hutnikiewicz, "Od czystej formy do literatury faktu",
Wiedza Powszechna, Warszawa 1988.
4. M.Porębski, "Kubizm", Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1986.
5. H. Zaworska, "O nową sztukę", Państwowy Instytut Wydawniczy,
Warszawa 1963.
 

Opracowanie: mgr Beata Adamus
nauczyciel plastyki
w Szkole Podstawowej Nr 13
w Starachowicach

Wyświetleń: 3815


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.