Aktywizowanie myślenia w procesie nauki czytania

Kształtowanie u dzieci umiejętności czytania ze zrozumieniem i odczuwanie takiego czytania każdego tekstu- to problem bardzo istotny w procesie początkowej nauki czytania, począwszy już od pierwszych samodzielnie przez dzieci czytanych wyrazów. Aktywny stosunek dziecka treści pisanych zaczyna się jednak nie dopiero w momencie, kiedy samo próbuje czytać ale już w trakcie pierwszych kontaktów ze słowem drukowanym przekazywanym mu przez rodziców i wychowawców. Od tego jak to zrobią - czy interesująco, dostarczając dziecku przyjemnych przeżyć i okazji do zastanawiania się, oceniania bohaterów, czy byle jak, aby przeczytać i mieć spokój lub odnotować w dzienniku zajęć, że takie "zajęcie" miało miejsce, zależy bardzo wiele. Piękne przekazanie dzieciom utworu literackiego w większym stopniu przyczynia się do tego, że będą one nie tylko słyszały słowa, ale i "widziały" to wszystko, o czym on mówi, że rozbudzi zainteresowanie książką. Dzieci systematycznie przyzwyczajane do takiego przekazu poezji i prozy będą próbowały go mimowolnie naśladować, gdyż same zaczną czytać. Od tego więc jakie wzory będą miały dzieci słuchając czytania książek, zależy w dużej mierze, jak one same będą później czytały. Równie duże znaczenie dla kształtowania umiejętności czytania ze rozumieniem jak jakość wypowiedzi nauczyciela ma troska o to, by dzieci rozumiały treść utworu. Dziecko zaczynając czytać pierwsze wyrazy musi je rozumieć, gdyż tylko wtedy ma dla niego jakiś sens to, co robi. Nauczycielka musi być pewna, że każde z uczestniczących w zabawie lub zajęciu dzieci, wie co to jest ekran, godło, ananas, lub co znaczą inne nieraz łatwe do odczytania, ale trudne do zapamiętania wyrazy. Wystarczy jeden niezrozumiały wyraz w zdaniu, aby dziecko nie wiedziało, o co chodzi, nie umiało odpowiedzieć na pytanie nauczycielki lub wykonać jej polecenia. Jeżeli np. dzieci otrzymują kartki papieru z napisami informującymi, co każde ma narysować, a nie będą rozumiały niektórych wyrazów- nie wykonają zadania w sposób zgodny z poleceniem nauczycielki. Z tego względu dobierając wyrazy i teksty do czytania przez dzieci należy być pewnym, że ich znaczenie jest dla dzieci zrozumiałe, bowiem gdy czytanie nie będzie czynnością mechaniczną, polegającą na rozpoznawaniu znaków i łączeniu ich w całość sprawi dziecku przyjemność i obudzi zainteresowanie czytanym tekstem. Z tym wiąże się także stopień trudności tekstów, przygotowywanych do czytania przez dzieci. Jeżeli zawierają one wie41e dłuższych wyrazów o skomplikowanej strukturze(np. powtarzające się występowanie dwu lub trzech spółgłosek obok siebie), to zaangażowanie dzieci techniką ich odczytywania będzie tak duże, że utrudni im aktywne śledzenie odczytywanych treści i rozumienie ich. Zjawisko to wystąpi także, gdy dziecko zna już wprawdzie wszystkie litery i każdy z podanych mu wyrazów potrafi przeczytać, ale nie czyta jeszcze płynnie, lecz robi to metodą głoskowania lub sylabizowania.

Bardzo istotną sprawę warunkującą kształtowanie u dzieci umiejętności czytania ze zrozumieniem jest stwarzanie motywacji do czytania w ogóle i sytuacji wymagających od wychowanka rozumienia tego, co czyta. Wiąże się to ściśle z organizacją procesu nauki czytania odpowiednim doborem zajęć i zabaw oraz umiejętnym integrowaniem treści z poszczególnych działów programu.
A oto przykłady zajęć, które stać się mogą inspiracją do poszukiwania nowych i ciekawych rozwiązań:
1) Na tablicy wieszamy cztery obrazki, przedstawiające fragmenty mniej znanych dzieciom bajek. Rozpoczynając zajęcia stwierdzamy, że dzieci bardzo lubią słuchać, gdy opowiada się bajki, a więc z pewnością chętnie same spróbują je ułożyć. Pomogą im w tym zawieszone na tablicy obrazki, których wprawdzie jest cztery, ale do każdego obrazka można wymyślić różne bajki. Po ułożeniu i opowiedzeniu bajek przez kilkoro dzieci odsłaniamy ukryte dotąd na tablicy wyrazy wiążące się z obrazkami z poleceniem, by umieścić je po cichym a następnie głośnym przeczytaniu pod odpowiednimi obrazkami. Kolejne zadanie to narysowanie przez dzieci "własnej" bajki, do której pasują wyrazy z tablicy. Wyrazy te występują dzieci jako podpis swojej pracy.
2) A oto inne zajęcie, w którym wymaga się od dziecka większego wysiłku umysłowego niż poprzednio, gdyż chodzi o czytanie ze zrozumieniem całych zdań. Na tablicy umieszczamy cztery obrazki przedstawiające charakterystyczne sytuacje dla poszczególnych pór roku, powyżej znajduje się duży napis "pory roku", a nad nim "rok". Dzieci najpierw omawiają treść obrazków określają, jaką każdy z nich przedstawia porę roku i po czym to poznały, a potem każde podchodzi do stolika i wybiera "list do siebie". W kopertach podpisanych imieniem dziecka jest kartka, zawierająca zdanie dotyczące jednego z czterech obrazków np.
- Na polu pracuje rolnik
- Koło płotu stoi wesoły bałwanek
- Robert ma dla mamy sasanki
- Koło sosny wyrosły ładne borowiki

Zadaniem dzieci jest przeczytać po cichu treść, zastanowić się, do którego obrazka pasuje, odczytać głośno zdanie i określić, której pory roku dotyczy ten list.

W obydwu przytoczonych zajęciach proces nauki czytania został tak zorganizowany, że przeczytanie wyrazu, zdania, tekstu czemuś służyło. Nie jest bowiem dobrze, gdy "czytanie służy tylko czytaniu".

Dziecko szybko się znuży, a nawet zniechęci, gdy je nieustannie mobilizujemy słowami: "przeczytaj ten wyraz, to zdanie, powiedz, co tu jest napisane" - itp. By zainteresować dziecko tą dziedziną działania jaką jest czytanie należy dbać o wytwarzanie emocjonalnego stosunku do tego co czyta, stawiać zadania wymagające: zastanowienia się, udzielenia odpowiedzi na pytania, modyfikowania własnej działalności. Celowa organizacja procesu nauki czytania, nastawienie dziecka na potrzebę zrozumienia tego co czyta, aktywizuje je w sposób wszechstronny, skłania do myślenia co ma ogromne znaczenie dla dziecka jako przyszłego ucznia - odbiorcy wielu treści z różnych przedmiotów nauczania.

 

Opracowanie: Alina Czyżewska

Wyświetleń: 1339