Kryteria oceny postawy ciała

"Postawę należy traktować jako sposób" trzymania się "osobnika uwarunkowany nawykiem ruchowym, podłożem morfologicznym i funkcjonalnym oraz jego działalnością"

Walka o dobrą postawę dzieci i młodzieży jest ważnym fragmentem wychowania, profilaktyki i lecznictwa. Front jej przebiega przez dom, przedszkole, szkołę oraz specjalistyczne ośrodki ortopedyczne, wciągające do akcji rodziców, nauczycieli i służbę zdrowia. Od ich harmonijnej budowy ciała, dobrego zdrowia i samopoczucia.

Postawa zmienia się nie tylko w zależności od wieku człowieka. Może ona ulegać okresowo pogorszeniu i poprawiać się pod wpływem czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Niekorzystnie działające czynniki wewnętrzne (choroby) i zewnętrzne (głównie złe nawyki) powinny być szybko rozpoznawane i likwidowane, aby nie dopuścić do utrwalenia się ich szkodliwego wpływu na postawę.

Ponieważ postawa zależy od bardzo wielu różnorodnych i zmiennych czynników jak; wiek, płeć, typ budowy ciała, środowisko niemożliwe jest skonstruowanie jedynego wzorca postawy idealnej.

Za podstawowe kryteria oceny postawy przyjąć należy maksymalną sprawność do pracy i życia.

Przez wydolność rozumiemy nie tylko tę, która charakteryzuje dziecko aktualnie, lecz przewidywane konsekwencje ewentualnych odchyleń, które mogą się dopiero ujawnić w procesie dalszego rozwoju i starzenia się.

Przykładem z dziedziny sportu może być nadmierna ruchomość stawów w tym także kręgosłupa (hiperlordoza), często stwierdzona u zawodniczek gimnastyki artystycznej. Dopóki intensywnie trenują dolegliwości nie odczuwają. Jednak po upływie lat. Pod wpływem niedostatecznego treningu i zwiotczenia mięśni występuje przeciążenie i nadmierne zużycie elementów biernych.

Częstym skutkiem tego są bóle krzyża i dyskopatia, która pociąga za sobą znaczne upośledzenia funkcjonalne.

Prawidłowości budowy czy też postawy ciała, nie można absolutyzować, bowiem możliwości dostosowawcze ustroju są tak duże, iż niewielkie odchylenia w prawidłowej budowie ciała, np. nieznaczna nierówność barków, odstające łopatki, nieznaczna szpotawość kończyn dolnych, niewielkie odstawanie łuków dolnych żeber, nie wpływają na najważniejsze funkcje z punktu widzenia wartości życiowo ustrojowej.

Bywa również, iż osobnicy odbiegający od kanonu doskonałości budowy ciała są bardzo sprawni.

Należy, więc w ocenie prawidłowości budowy i postawy zdać sobie sprawę z prognostycznie ujmowanego zagrożenia wadą.

Następnym kryterium, które powinno być podporządkowane poprzedniemu, jest kryterium estetyczne. Dbałość o swój wygląd nie tylko pod względem stroju, ale także postawy, sposobu poruszania się w wychowaniu estetycznym powinna być kształtowana jak najwcześniej, zaczynając od najmłodszych lat.

Dzieci młodsze powinny być oceniane pod względem statyki ciała w ramach bilansów zdrowia, natomiast jeżeli wymaga tego stan ich postawy ciała zakwalifikowane na gimnastykę kompensacyjno-korekcyjną. Bywają także przypadki, iż wady mogą ujawniać się między bilansami. Wcześniejsze ich rozpoznawanie daje większą szanse ich usunięcia. Ważnym byłoby, aby nauczyciel oprócz dzieci zakwalifikowanych przez lekarza, umiał ocenić zespół klasowy pod kątem jego potrzeb w zakresie kształtowania postawy ciała.

Pomocne w tym mogą być metody proponowane przez Marię Kutzner-Kozińską:
1) uproszczone oględziny ortopedyczne,
2) ocena metodą punktowania,
3) Wzorce postaw nawykowych dzieci 6-10 letnich wg metodyki bilansów zdrowia,

Pierwsza z tych metod polega na oględzinach ciała dziecka pod kątem prawidłowości postawy.

Dziecko stoi przed nami w dobrze oświetlonym pomieszczeniu tylko w majteczkach z kolanami wyprostowanymi. Staramy się rozmawiać z dzieckiem, tym samym odwrócić jego uwagę od faktu, iż jest poddane badaniu, aby nie przyjmowało postawy napiętej.

Obserwujemy dziecko od przodu i tyłu, aby wykryć istniejące asymetrie, łączymy wzrokiem określone punkty kostne w pionie i poziomie. Sprawdzamy, czy jednakowy mają kształt prześwity zawarte między swobodnie zwisającymi rękami, a konturem klatki piersiowej i bioder. Należy zbadać dziecko w skłonie z wyprostowanymi kolanami i głową jak najniżej opuszczoną, jednocześnie sprowadzając kąt lewej i prawej strony tułowia, czy jest on symetryczny, jednakowy w każdym odcinku prostującego się kręgosłupa.

Wszelka asymetria świadczy o tym, iż jest to skrzywienie kręgosłupa w stadium zaczątków garba żebrowego. Omawiane metody ułatwiają wykrycie asymetrii najczęściej związanych z bocznym skrzywieniem kręgosłupa.

Obserwacje dokonywane z boku pozwalają stwierdzić, czy u dziecka nie są nadmierne wysunięte ku przodowi głowa i barki, a fizjologiczne wygięcie w odcinku piersiowym (kifoza) i lędźwiowym (lordoza) czy nie są zbyt silnie zaakcentowane lub niewykształcone.

Jest szereg ćwiczeń, które mogą pomóc w stwierdzeniu czy ruchomość kręgosłupa w odcinku szpiku jest prawidłowa. Dziecko powinno: dotknąć brodą mostka, dotknąć tyłem głowy, dotknąć małżowiną uszną barku, dotknąć jednej i drugiej strony brodą barku.

Przy prawidłowej ruchomości kręgosłupa w odcinku lędźwiowym i piersiowym łącznie dziecko powinno dosięgać podłoża dłoni wykonując skłon w przód o kolanach wyprostowanych.

W ocenianiu potrzeb zespołu klasowego pod kątem profilaktyki i przeciwdziałania odchyleniom w postawie i budowie ciała nauczyciel może posłużyć się metodą punktowania. Stan prawidłowy określa się jako "0", odchylenie od normy w skali 1-2: 3. Największa liczba punktów, czyli 30 charakteryzuje postawę najgorszą. Analizując potrzeby całego zespołu klasowego stwierdzamy, iż jakieś odchylenie występuje u znacznej liczby dzieci, wówczas powinniśmy realizować zestaw ćwiczeń przeciwdziałający tym odchyleniom. Trzecia metoda to wzorce postaw naukowych dzieci 6 i 10 letnich wg metodyki bilansów zdrowia. Aby ocenić, czy postawa dziecka 6-letniego jest prawidłowa należy mieć na uwadze następujące cechy:
1) gdy dziecko stoi bokiem do badającego
- obecna lordoza szyjna, przodowysunięcie barków, nie występuje przodo pochylenie głowy, plecy prawie płaskie, klatka piersiowa dość dobrze wysklepiona, brzuch wysunięty ku przodowi z powodów słabych jeszcze mięśni brzucha, wyraźna lordoza lędźwiowa. Stopa o zachowanym łuku podłużnym podczas stania na obu kończynach dolnych.
2) podczas badania, gdy dziecko stoi przodem, a następnie tyłem
-zachowana symetria ustawienia głowy, barków, miednicy, prawidłowe wysklepienie klatki piersiowej, w przebiegu osi kończyn dolnych, zaznaczona, najczęściej niewielka koślawość kolan. Czasem obserwować można prostolinijny przebieg osi kończyn dolnych. Od tylu sprawdzamy, czy w pozycji stojącej nie występuje nieprawidłowe koślawe ustawienie pięt.

Oglądając dokładnie dziecko w połączeniu z wyżej opisanymi cechami można odpowiedzieć na pytania o charakterze testu przesiewowego:
1) głowa, szyja, barki, łopatki, miednica ustawione niesymetrycznie: tak - nie
2) klatka piersiowa szewska, kurza, asymetrycznie zniekształcona: tak - nie
3) zaburzenia osi kończyn dolnych: tak - nie
4) nadmierne powiększenie lub zmniejszenie fizjologicznych wygięć kręgosłupa: lordozy szyjnej, kifozy piersiowej, lordozy lędźwiowej: tak - nie
5) nadmierne przodopochylenie głowy, barków, nadmierne odstawanie łopatek: tak - nie
6) nadmierne wystawanie brzucha: tak - nie
7) łuk podłużny stopy: tak - nie
8) podczas stania występuje koślawe ustawienie pięty lub pięt: tak - nie
9) odchylenie w chodzie dziecka: chód utykający, kaczkowaty: tak - nie

W bilansie dzieci 10-letnich oceniając postawę przyjmujemy za normę wzorzec charakteryzujący się następującymi cechami:
- głowa jest ustawiona w nieznacznym przodopochyleniu w stosunku do tułowia
- barki nie są wysunięte ku przodowi
- odstawanie nieznaczne łopatek
- wysklepienie klatki piersiowej jest średnie
- lordoza lędźwiowa stopniowo zmniejsza się i jest tylko zaznaczona
- wystawanie brzucha jest jeszcze wyraźne
- stopy - wysklepienie łuku podłużnego podczas stania jest zachowane, a oś pięty nie zbacza ani na zewnątrz ani do wewnątrz

Inny podział metod podaje Przewęda.

Wyodrębnia on następujące grupy metod:
1) Wzrokowa ocena sylwetki
2) Wzrokowa ocena wybranych elementów postawy
3) Metoda sylwetek zarejestrowanych za pomocą fotografii, cieniografii i konturografii
4) Metody oceny poszczególnych elementów postawy ciała przy użyciu różnego rodzaju aparatury pomiarowo - rejestrującej
5) Metody oceny oparte na kryterium linii pionowych i poziomych, linii symetrycznych kątów, na zasadzie równowagi mechanicznej i symetrii ciała
6) równoczesne techniki badania postawy ciała

Bardzo oryginalną polską metodą oceny postawy ciała jest metoda sylwetkowa Wolańskiego. Wyodrębnił on trzy rodzaje postaw biorąc pod uwagę przedniotylne krzywizny kręgosłupa. Kasperczyk opracował metodę punktowania, w której dokonał bezpośredniej obserwacji wybranych elementów budowy i postawy ciała.

Badaniu podlegały następujące elementy:
- w płaszczyźnie strzałkowej: głowa, barki, klatka piersiowa, brzuch, plecy
- w płaszczyźnie czołowej: barki, klatka piersiowa, kolana (ustawienie przodem)
- w płaszczyźnie czołowej (w ustawieniu tyłem): barki, łopatki, kręgosłup.

Reasumując należy podkreślić, że orzekanie o postawie prawidłowej lub nie prawidłowej powinno się opierać na zweryfikowanych pod względem rzetelności i trafności - metodach oceny i ściśle określonych kryteriach klasyfikacyjnych.

Rozpoznanie wady postawy powinno uwzględniać jej rodzaj i etiologię oraz stopień zaawansowania zmian funkcjonalnych lub strukturalnych.

Literatura:
1. Pod redakcją dr med. Borkowskiej M. "ABC rehabilitacja dzieci - najczęstsze schorzenia narządu ruchu" Wydawnictwo "Pelikan", Warszawa 1989
2. Kutzner-Kozińska M. Wlaźnik K. "Gimnastyka korekcyjna dla dzieci 6-10 letnich" Warszawa 1988
3. Kasperczyk T. "Wady postawy ciała - diagnostyka i leczenie", Kasper Kraków 1998
4. Kutzner-Kozińska "Dbaj o prawidłową postawę ciała dziecka", Warszawa 1995
 

Opracowanie: mgr Mariola Pacześna

Wyświetleń: 3557