Katalog

Barbara Ewa Mirowicz
Zajęcia pozaszkolne, Sprawozdania

Udział młodzieży z rodzin patologicznych w zajęciach w świetlicy terapeutycznej w Gimnazjum Nr 8 przy Zespole Szkół Łączności w Gdańsku

- n +

Udział młodzieży z rodzin patologicznych w zajęciach w świetlicy terapeutycznej w Gimnazjum Nr 8 przy Zespole Szkół Łączności w Gdańsku

Alkoholizm rodziców, czy jednego z rodziców, dziadków itp., nadużywanie przez nich alkoholu, przestępczość to najczęściej występujące rodzaje patologii dotyczące niektórych rodzin naszych uczniów.

Dzieciom wychowującym się w takim środowisku jest szczególnie trudno prawidłowo funkcjonować w życiu, w tym i w takiej roli, jak uczeń. Stąd szczególnie ważna staje się w przypadku zaobserwowania określonych symptomów w nauce i zachowaniu u dzieci diagnoza tych problemów. Wielką rolę odgrywa przy tym wychowawca klasy oraz pedagog szkolny.

Bardzo często dzieci z takich rodzin mają trudności w nauce - zarówno te z klas młodszych, jak i starszych. Trudno jest im skupić na dłużej uwagę, są rozkojarzone, pracują niesystematycznie, często nie odrabiają prac domowych, nie są przygotowane na bieżąco do zajęć. Nie zawsze, jak się okazuje, od razu można zaobserwować takie symptomy.

Niektóre dzieci skrzętnie ukrywają to, że mają kłopoty w domu, że nie mają warunków do odrabiania lekcji z racji częstych awantur, libacji alkoholowych itp. W wielu przypadkach dobry wychowawca - taki, który ma dobry kontakt z dzieckiem, dużo z nim rozmawia - rozszyfruje defekty funkcjonowania środowiska rodzinnego. Najczęściej dzieci te nie mają pieniążków na opłacenie np. biletów do kina, teatru czy innych wyjść klasowych - nie zawsze jest to po prostu bieda, ale bieda będąca skutkiem nadużywania alkoholu w rodzinie. Zabezpieczenie podstawowych potrzeb dziecka jest sprawą drugoplanową - najważniejszy jest zakup alkoholu.

W przypadku zaobserwowania trudności w nauce, szkoła często kieruje danego ucznia na pełne badania diagnostyczne do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Często w przypadku dzieci z rodzin patologicznych jako przyczynę słabych wyników w nauce specjaliści uznają zaniedbanie środowiskowe. Takie dzieci mają najczęściej bardzo słabą orientację w najbliższym środowisku, ich kontakt ze światem zewnętrznym jest ograniczony. Zdarzają się przypadki obniżenia poziomu intelektualnego - dzieci nie są wówczas w stanie sprostać wymaganiom edukacyjnym i zachodzi wówczas konieczność obniżenia progu tych wymagań.

Dzieci z rodzin patologicznych wykazują często symptomy różnorodnych zaburzeń w zachowaniu. Na przykładzie naszej szkoły są to:
- wagary (w tym i opuszczanie pojedynczych godzin lekcyjnych),
- wulgarne słownictwo,
- skłonność do rozwiązywania konfliktów za pomocą agresji (siły fizycznej, bójek itp.),
- nadpobudliwość psychoruchowa,
- zahamowanie emocjonalne.

Takie objawy jak kradzieże, wulgaryzmy, przemoc fizyczna są związane z patologią w rodzinach tych dzieci. Ubóstwo materialne, pomimo udzielania takim rodzinom pomocy z różnych źródeł, jest powodem poczucia mniejszej wartości. Z wulgarnym słownictwem dziecko spotyka się w rodzinach patologicznych na co dzień, nie ma nawet oporów przed używaniem jego przed osobami starszymi. Przemoc fizyczna to również codzienność dla takiego dziecka. Przenosi te wzory zachowań na środowisko szkolne, głownie klasowe.

W przypadku dzieci z omawianych rodzin dysfunkcyjnych zarysowują się dwa skrajne wzory zachowań - zahamowanie emocjonalne i nadpobudliwość psychoruchowa. Niekiedy dzieci są bardzo nieśmiałe, zahamowane, mało kontaktowe, zamknięte w sobie, z trudem nabierają zaufania do osób dorosłych, w tym i do nauczycieli. Z drugiej zaś strony spotkać można uczniów nadpobudliwych nie mogących usiedzieć dłużej w jednym miejscu. Stwarzają mnóstwo kłopotów wychowawczych w szkole.

Uczniowie z rodzin patologicznych z całą pewnością wymagają pomocy - nie tylko ze strony szkoły, ale i innych instytucji, takich jak: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Sądy Rodzinne czy inne organizacje funkcjonujące w środowisku lokalnym.

Z myślą o dzieciach uczęszczających do naszej szkoły, a przejawiających zaburzenia emocjonalne oraz pochodzących z rodzin znających problem alkoholowy, powstała świetlica terapeutyczna.

Od trzech lat uczestniczą w zajęciach uczniowie, którzy sprawiają większe trudności wychowawcze nauczycielom uczącym. W tej grupie są dzieci: nieśmiałe, nadpobudliwe psychoruchowo oraz przejawiające agresywne zachowanie.

Głównym zadaniem świetlicy terapeutycznej jest bezpośrednia praca z każdym dzieckiem oraz poszukiwanie takich form oddziaływania, które umożliwią prawidłowy rozwój jego osobowości, ułatwią rozpoznanie problemów i podejmowanie samodzielnych decyzji.

W czasie zajęć terapeutycznych stwarza się okazje do budowania przez dzieci pozytywnego obrazu samego siebie, zwiększania samoświadomości, ułatwia rozwiązywanie typowych dla danego wieku problemów interpersonalnych i budowanie udanych relacji z ludźmi. Udziela się również młodzieży pomocy w próbach radzenia sobie z trudnościami w środowisku szkolnym, rodzinnym i rówieśniczym.

Młodzież otoczona jest stałą, systematyczną opieką ze strony wychowawców oraz pedagoga szkolnego. Na bieżąco informacje o uczniach przekazywane są nauczycielom uczącym. Odbywają się też godziny konsultacji dla rodziców, na których omawiane są zajęcia oraz udział w nich dzieci.

Metody pracy stosowane w świetlicy terapeutycznej:
- praca z grupą w oparciu o metody pracy grupowej,
- zabawy integracyjne,
- zajęcia plastyczne i muzyczne,
- ćwiczenia relaksacyjne i odprężająco-relaksacyjne,
- ćwiczenia izometrycznej relaksacji (w celu odreagowania napięć, stresów).

Formy pracy realizowane w świetlicy terapeutycznej:
- spotkania grupy terapeutycznej,
- rozmowy indywidualne z dziećmi.

Oprócz zajęć terapeutycznych wymienionych wyżej, dodatkowo realizowane są comiesięczne tematy pogadanek na temat profilaktyki (choroby XXI wieku: anoreksja, bulimia, AIDS, profilaktyka uzależnień: narkomanii, alkoholu, przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej: subkultury młodzieżowe).

Dzieci chętnie uczestniczą w zajęciach plastycznych. Prace ich biorą udział w różnych konkursach międzyszkolnych.

Młodzież uczestniczy również z dużym zaangażowaniem w zajęciach terapeutycznych, stopniowo otwiera się, coraz chętniej mówi o sobie. Obserwuje się wzmocnienie poczucia własnej wartości, uaktywnia się u uczniów pozytywne myślenie o sobie i innych (rodzicach, kolegach), coraz lepiej przebiega wzajemna komunikacja. W czasie trwania zajęć zawiązanych zostało wiele przyjaźni.

Uważam, iż działalność świetlicy terapeutycznej ma znaczny wpływ na podwyższenie jakości pracy szkoły, a przede wszystkim na pracę opiekuńczo-wychowawczą na rzecz uczniów naszej szkoły.
Rodzina i przedszkole w rozwoju i kształtowaniu się człowieka jako istoty ludzkiej.

Już od początku swego życia człowiek jest jednostką ludzką. Gdy pojawi się w świecie ludzi, nabywa w naturalny sposób ważną cechę: staje się dzieckiem - członkiem rodziny. Od początki też jest członkiem społeczeństwa, narodu.
Przez całe życie człowiek jest też jednostką rodzinną gdyż:
- przychodzi na świat w rodzinie,
- najpierw w rodzinie kształtuje się jako jednostka ludzka (we wszystkich zakresach rozwoju),
- tkwi głęboko i mocno w rodzinie pochodzenia, przekraczając stopniowo jej granice i wchodząc w poza rodzinną przestrzeń społeczno - kulturową ("ku światu"),
- zmierza ku rodzinie własnej, a gdy ją zakłada pozostaje w bliskich stosunkach z rodziną pochodzenia,
- przekazuje życie potomkom, stwarzając w ten sposób możliwość ich rozwoju w obrębie rodziny,
- umiera otoczony troską członków kręgu rodzinnego,
- pozostaje w pamięci żywych, bliskich sobie osób z rodziny.

Niezależnie więc od kształtowania się drogi życiowej człowiek
rodzi się i umiera jako jednostka rodzinna. "Rodzina jest tą przestrzenią życiową, której w procesie kształtowania się jednostki ludzkiej niczym zastąpić się nie da". W pedagogice mówi się o rodzinie najczęściej jako "środowisku wychowawczym", "grupie wychowawczej", "instytucji wychowawczej", "czynniku socjalizacyjno - wychowawczym", a w nurcie personalistycznym o "wspólnocie". Niezależnie od tego jak zdefiniujemy w pedagogice rodzinę zawsze należy eksponować jej cechy: pierwotność i naturalność oraz sprawność, dzięki którym możliwy staje się współudział rodziny w kształtowaniu się nowo narodzonego człowieka jako jednostki ludzkiej (indywidualnego człowieka). Proces kształtowania się człowieka jako jednostki ludzkiej i społecznej stanowi jedność.

Już w wieku poniemowlęcym dziecko zaczyna przekraczać próg rodzinny i wchodzić w coraz bardziej złożone kręgi wspólnot ludzkich, grup i instytucji, które w różnym zakresie zaczynają wypełniać jego przestrzeń życiową. Wiek przedszkolny uznać można za okres przełomowy pod tym względem. Odtąd dziecko nabywa stopniowo członkostwo różnych grup, staje się na przykład członkiem grupy przedszkolnej, rówieśniczej czy podwórkowej. Potem staje się uczniem, członkiem organizacji dziecięco - młodzieżowej, a jako jednostka dorosła członkiem grupy zawodowej, organizacji społecznej bądź politycznej, jak również założycielem i członkiem rodziny własnej. Wśród wszystkich środowisk wychowawczych, które oddziałują na dziecko, rodzina pełni funkcje środowiska najważniejszego.

O roli rodziny jako naturalnego środowiska życia i wychowania świadczy np. to, że nie przedszkole i nie szkoła, mimo ich niepodważalnego znaczenia w wychowaniu młodego pokolenia, stanowią pierwsze źródło przekazu symboli, za pomocą których dziecko zaczyna porozumiewać się z otoczeniem i dzięki którym nawiązuje z nim kontakt. Rozwój mowy ma swój początek w rodzinie. W rodzinie dziecko stawia pierwsze kroki. Kiedy przekracza próg przedszkola czy szkoły, w miarę poprawnie już mówi i biega.

Rodzina opiekuje się dzieckiem, kiedy jest głodne, bezbronne, bezradne. W rodzinie dziecko uczy się zaspokajania pierwszych potrzeb, reagowania na odczuwalne braki, wyrażania takich uczuć jak: zadowolenie, radość, niepokój , gniew, lęk.

Obok potrzeb biologicznych rodzina zaspakaja potrzeby psychiczne, do których należą: potrzeba bezpieczeństwa, życzliwości, miłości, dobrego klimatu psychicznego, potrzeba bezpośredniego kontaktu z rodzicami i ich współdziałania.

Bez aktywnego udziału matki i ojca ewolucja i rozwój dziecka są nie możliwe a przynajmniej ogromnie utrudnione. Rodzina poprzez wzory zachowania dorosłych kształtuje pierwsze wyobrażenia dziecka o otaczającym je świecie, panujących między ludźmi stosunkach zarówno w układach ścisłej bliskości (stosunki między małżonkami, rodzicami i dziećmi, młodszymi i najstarszymi członkami rodziny) , jak i tych dalszych bardziej sformalizowanych, wynikających z konieczności wchodzenia w różnego typu i rodzaju styczności z osobami obcymi. Rodzina jest naturalnym środowiskiem życia dziecka i jako takie oddziałuje na nie socjalizująco (uspołeczniająco), stwarzając warunki sprzyjające lub hamujące rozwojowi.

Niezależnie od tego, jak funkcjonuje w każdym przypadku kształtuje ich osobowość postawę społeczną, wyznacza koleje losu. Dla ogromnej liczby dzieci rodzina jest pierwszą, szczególnie ważną szkołą patriotyzmu. Zwłaszcza w chwili obecnej, wejścia Polski do Unii Europejskiej szczególnie rodzina, tak jak miało to miejsce od wielu pokoleń winna wyręczać w tej dziedzinie szkołę i inne środowiska wychowawcze. Współczesna rodzinna polska od wczesnego dzieciństwa winna przyswajać dziecku wiedze o tym, że jest Polakiem, uczyć go szacunku do symboli narodowych, rozwijać jego więź emocjonalną, zwłaszcza z jego wspólnotą narodową. W tym przełomowym momencie historycznym kiedy Polska znalazła się w kręgu wspólnot europejskich, w rodzinie, w tym zwłaszcza rodzinie polskiej, dość wcześnie należy zaspakajać potrzeby światopoglądowe i po części ideologiczne dziecka. Już bowiem dziecko potrzebuje całościowego obrazu otaczającego świata, generalnej wizji człowieka. W rodzinie występuje kształtowanie osobowości dziecka zgodnie z celowymi dążeniami rodziców, ale częściej na podstawie pierwowzorów matki i ojca, starszego rodzeństwa, dziadka czy babki, innych osób z rodzinnego grona.

Ważną rolę w tym procesie spełniają postawy wychowawcze rodziców. Dziecko utożsamia się z nimi - przyjmuje poglądy rodziców i ich zasady postępowania. Niewłaściwe postawy rodzicielskie, liberalny styl wychowania czy nadmiernie autokratyczny mogą spowodować rozmaite zaburzenia i trudności w przystosowaniu .W rodzinie małe dziecko uczy się po raz pierwszy norm postępowania, jest wdrażane do funkcjonowania w czekających je w rolach społecznych: członka rodziny, przedszkolaka, ucznia, kolegi, członka szerszej zbiorowości.

Od rodziny głównie zależy, czy dzieciństwo jest najpiękniejszą częścią życia człowieka, czy jest wartością samą w sobie.Decyduje o tym to czy dziecko jest dla danej rodziny wartością naczelną.


Jak więc z tego przeglądu wynika, rodzina jest szczególnie ważnym środowiskiem życia i rozwoju dziecka.

Obok rodziny drugim pod względem znaczenia środowiskiem wychowawczym dla dziecka jest przedszkole.
Dziecko przekraczając po raz pierwszy próg przedszkola, staje w obliczu zupełnie nowej dla niego sytuacji i zupełnie nowych nieznanych mu zadań. Dziecko przebywając w grupie przedszkolnej staje się jej członkiem wchodzi w różne kontakty i stosunki interpersonalne z koleżankami i kolegami, oraz dorosłymi. W zbiorowości przedszkolnej pod kierunkiem nauczyciela uczy się współ życia i współdziałania, oraz nawiązywania poprawnych interakcji między osobniczych.

W przedszkolu dzieci przyswajają pojęcia i normy moralne oraz określone wartości , oceniają postępowanie własne i kolegów, wchodzą w nowy wyższy etap socjalizacji. W ten sposób przedszkola przy ścisłej współpracy z rodzicami kształtują postawy społeczno - moralne dzieci, bądź gdy zachodzi potrzeba, wyrównują i kompensują braki domu rodzinnego. W przedszkolu dzieci kształtują swoje zainteresowania, przywiązanie do ziemi ojczystej i społeczeństwa .Przedszkole jako instytucja społeczno - wychowawcza z racji przygotowania merytorycznego: pedagogiczno - psychologicznego oraz metodyczno - zawodowego nauczycieli wpływa na pomyślny rozwój indywidualny dziecka. Nie można domu rodzinnego i przedszkola traktować jako niezależnych od siebie. Obie bowiem instytucje pełnią bardzo ważną funkcję w kształtowaniu osobowości dziecka.

W warunkach współczesnej cywilizacji integracja (łączenie) wszystkich oddziaływań wychowawczych ma szczególne znaczenie, ze względu na ciągłe i liczne zmiany i przeobrażenia. Społeczne tło rozwoju i dorastania młodego pokolenia nie jest stabilne. Współdziałanie w obrębie wychowania jest absolutnie niezbędne.
Partnerstwo nauczycieli i rodziców oparte na wzajemnym zaufaniu i szacunku jest szansą na prawidłowy przebieg procesu wychowawczego dziecka.

Barbara Karczewska

Bibliografia

1. (red.) Godlewski M.: Pedagogika. Warszawa 1997, PWN

2.Okoń W.: Słownik pedagogiczny. Warszawa 1992, PWN

3. Pomykało W.: Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa 1993, PWP

4. (red.) Przetacznikowa M.: Psychologia rozwojowa dzieci i
młodzieży. Warszawa 1975, PWN

5. Styś Z.: Jeszcze o współpracy rodziców i nauczycieli. Wychowanie w przedszkolu, 1993.

Opracowanie: mgr Barbara Mirowicz

Wyświetleń: 1369


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.