Narkotyki - informacje podstawowe

TEMAT DO WYKORZYSTANIA NA RADACH PEDAGOGICZNYCH I WYWIADÓWKACH

Narkomania jako stan odurzania
"...jest to stałe lub okresowe przyjmowanie środków odurzających w celach niemedycznych w wyniku czego może powstać lub powstała zależność..."
"uzależnianie lekowe jest to stan psychiczny, a czasem też fizyczny wywołany interakcją między żywym organizmem, a lekiem charakteryzujący się zmianami zachowania i innymi zmianami, które zawsze związanie są z przymusem okresowego bądź ciągłego przyjmowania leku w oczekiwaniu na jego efekty natury psychicznej, a czasami w celu uniknięcia złego samopoczucia wywołanego jego brakiem" (68' WHO)

Używanie narkotyków może mieć charakter:
- doświadczalny (eksperymentowanie);
- nadużywanie;
- zależny (uzależnienie).

Istotą wszystkich uzależnień jest zależność psychiczna, czyli wewnętrzna potrzeba zażywania środka, dotycząca głównie strefy psychicznej.
Zależność fizyczna - stan patologiczny polegający na włączeniu środka odurzającego w metabolizm komórkowy.

UZALEŻNIENIE charakteryzuje się:
- występowaniem zależności psychicznej, a czasem też fizycznej (przymusu brania);
- stałym dążeniem do zwiększenia dawki, wzrostem tolerancji (zmniejszenie wrażliwości na działanie danego środka) oraz występowaniem określonych zmian zachowania spowodowanych brakiem środka;
- w przypadku występowania zależności fizycznej - syndrom braku środka.

Mechanizm powstawania nałogu (czynniki):
- predyspozycje osobowościowe;
- rodzaj środka odurzającego;
- wpływ otaczającego środowiska (zależność społeczna);
- efekt farmakologiczny (zdolność środków do wywoływania euforii).

Fazy używania narkotyków:
I faza: poznawanie stanu odurzenia
(tytoń, alkohol - narkotyki inicjacyjne, kleje, marihuana, środki gratisowe brane okazjonalnie; wpływ grupy, chęć bycia dorosłym).
II faza: stan odurzenia przyjemnością
(tytoń, alkohol, haszysz, amfetamina - zaplanowane użycie zakupem; pierwsze stany dyskomfortu, ale jeszcze kontrola nad środkiem).
III faza: stan odurzenia celem nadrzędnym (zwiększa się asortyment branych środków: opium, kokaina, halucynogeny; codzienne branie - nawet w samotności; powoli chęć odurzania staje się treścią życia).
- IV faza: stan odurzenia normą (głównie twarde narkotyki - uzależnienie jest tak głębokie, że narkotyki stają się potrzebne po podtrzymywania normalnego samopoczucia; brak kontroli nad używaniem).

TYPY ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH

Narkomania jest zjawiskiem niejednorodnym. Różne środki wywołują rozmaite specyficzne dla nich objawy i skutki.

Najogólniej narkotyki można podzielić na:
- pochodzenia naturalnego (zawarte w substancjach psychoaktywne alkaloidy)
- syntetyki
oraz ze względu na ich dostępność na:
- legalne
- nielegalne.

Dwa najpowszechniej używane środki odurzające to alkohol i tytoń. Są one sprzedawane legalnie w sklepach, barach i restauracjach, chociaż powodują poważne komplikacje zdrowotne. Kofeina zawarta w kawie ma również właściwości narkotyczne.

Środki odurzające działają na procesy chemiczne zachodzące w całym organizmie, czy w mózgu, bądź przyspieszając, bądź spowolniając funkcje fizyczne i powodują określone zmiany w zachowaniu- często bardzo specyficzne. Powodują zmianę funkcjonowania i odczuwania u osoby, która je zażywa.

WHO podzieliła środki odurzające na osiem grup:
1. Typ morfiny- tzw. "twarde narkotyki"
2. Typ alkoholu i barbituranów
3. Typ amfetaminy
4. Typ kokainy (crack)
5. Typ konopi indyjskich
6. Typ halucynogenów
7. Typ khat -przetwory rośliny Cetha edulisk Forsk
8. Typ rozpuszczalników lotnych.

TYP MORFINY - OPIOIDY
Opium, opiaty (morfina, heroina,kodeina oraz leki syntetyczne podobne w działaniu do morfiny oraz "polska heroina")
Są to substancje uzyskiwane z przetworów maku lekarskiego. Znane od 7000 lat ze względu na swoje właściwości przeciwbólowe, uspakajające i nasenne.

Opium jest wyciągiem z maku lekarskiego zawierającym ok. 20 alkaloidów, m. in. Morfinę, kodeinę,papawerynę.

Działanie:
- opiaty działają przeciwbólowo, zmniejszają lęk i depresję, dają uczucie wewnętrznego spokoju, niekiedy euforii.
- powodują bardzo szybkie narastanie zależności fizycznej, psychicznej oraz powstawania tolerancji.

Mogą być przyjmowane doustnie, dożylnie, domięśniowo, podskórnie, palone, wciągane przez nos (inhalowane).

Postać:
morfina - kryształki, tabletki, płyn
opium - ciemnobrązowe bryłki lub proszek
heroina - proszek o kolorze od białego do brązowego.

W Polsce najczęściej używane opiaty to produkowane domowymi sposobami przetwory maku:
"makiwara" lub "zupa" - wywar z suchej słomy makowej o kolorze czarnej kawy, przyjmowany doustnie, często wraz z barbituranami,
"zielone" substancja uzyskiwana z mleczka makowego w okresie letnim. Poddawana odpowiedniej obróbce i przyjmowana dożylnie,
"kompot" - tzw. "polska heroina" - to płyn koloru od jasno do ciemnobrązowego. Przyjmowany dożylnie bądź domięśniowo.

Objawy po zażyciu opiatów:
zwężenie źrenic, euforia, zmniejszenie uczucia głodu, bólu, zaparcia, niepokój ruchowy bądź spowolnienie, osłabienie reakcji na światło.

Opiaty powodują:
uszkodzenie narządów wewnętrznych, przewlekłe zaparcia, zaburzenia menstruacji, próchnicę zębów, zmiany zapalne skóry, zanik żył.
Zespół abstynencyjny: "gęsia skórka", rozszerzone źrenice, nudności, wymioty, bóle brzucha, bóle kończyn, zaburzenia snu.

TYP ALKOHOLU I BARBITURANÓW

Alkohol oraz substancje uspakajające i nasenne (relanium, reladorm, cyklobarbituran). W Polsce występuje bardzo duże spożycie tych środków.

Działanie:
Powodują zależność psychiczną, fizyczną, wzrost tolerancji oraz tzw. tolerancję krzyżową. Mogą spowodować ostre zatrucia, a nawet śmierć w wyniku zatrzymania oddychania. Bardzo często środki z tej grupy łączone są z innymi środkami odurzającymi.

TYP AMFETAMINY I INNYCH SUBSTANCJI POBUDZAJĄCYCH

Amfetamina -syntetyk używany pierwotnie do leczenia astmy oskrzelowej. W czasie wojny amfetaminę podawano pracownikom fabryk, żołnierzom, samobójczym pilotom- Kamikadze w celu zniesienia lęku, zmęczenia i pobudzenia agresywności.

Działanie ogólne:
-zniesienie uczucia zmęczenia, euforia,
-wzrost napędu psychoruchowego (speed),
-wzmożenie koncentracji uwagi,
-podwyższenie ciśnienia krwi,
-rozszerzenie źrenic.

Amfetamina powoduje bardzo silną zależność psychiczną, słabą zależność fizyczną i tolerancję.

Osoby przyjmujące długo amfetaminę są wyniszczone z powodu zaburzeń snu, stanów lękowych, omamów, drżenia kończyn.

Po odstawieniu amfetaminy występuje zespół abstynencyjny:

spowolnienie psychiczne, uczucie zmęczenia, przedłużony okres snu (do kilku dni), wzmożone łaknienie.

Objawy ostrego zatrucia: wielomówność, majaczenie, lęki, urojenia, dreszcze, poty, gorączka, zaburzenia rytmu serca.

Osoby uzależnione od amfetaminy najczęściej przyjmują również inne substancje psychoaktywne (np. barbiturany, opiaty, alkohol).

TYP KOKAINY - roślinny alkaloid z krzewu Coca

Kokaina - lek silnie pobudzający OUN (Ośrodkowy Układ Nerwowy).

Wywołuje euforię, pobudzenie ruchowe i seksualne. Używa się jej w celach medycznych w laryngologii i okulistyce do znieczulania miejscowego. Powoduje bardzo silne uzależnienie psychiczne.

Postać:
Kokaina występuje w postaci krystalicznego białego proszku dobrze rozpuszczalnego w wodzie.

Zażywana: dożylnie, wcierana w błony śluzowe nosa, oczu, palona, doodbytniczo.

Działanie: wywołuje wzrost aktywności psychoruchowej, euforię, jasność myślenia i znosi uczucie zmęczenia, przygnębienia i głodu, rozszerzenie źrenic, wytrzeszcz gałek ocznych.

Przewlekłe przyjmowanie (kilkudniowe ciągi - wielokrotnie w ciągu dnia. Liczne dawki ze względu na krótki czas działania) powoduje urojenia prześladowcze, omamy wzrokowe i słuchowe, zaburzenia snu, napady drgawkowe, lęk i znużenie, depresję i towarzyszący jej niepokój psychoruchowy.

Objawy te mogą prowadzić do prób samobójczych!
Zdarzają się tzw. zatrucia piorunujące z nagłym spadkiem ciśnienia krwi i zaburzeniami rytmu serca, które mogą doprowadzić do śmierci w ciągu kilku minut.

Do grupy tej należy także znany już w Polsce "Crack"
"CRACK" - tzw. "narkotyk błyskawiczny" jest silniejszy i tańszy od kokainy. Wygląda jak kryształ wielkości rodzynka. Palony w fajce lub podgrzewany i wdychany.

TYP KONOPI INDYJSKICH (CANNABIS)

Wywar z konopi, który nazywano "pokarmem bogów" znano w Chinach 5000 lat temu. Używano go powszechnie w wielu rejonach świata.

Konopie rosną w rejonie basenu Morza Śródziemnego, w Ameryce Środkowej i Pd. W Polsce nielegalnie uprawiane są w szklarniach.

Skład chemiczny konopi jest skomplikowany. Zawierają one kilkadziesiąt szkodliwych substancji, z których najważniejszy to THC (tetrahydrocanabinol). Konopie uzyskały nazwę "narkotyku rekreacyjnego" gdyż wywołują uczucie euforii, rozmowność, dobre samopoczucie, wrażliwość na muzykę.

Powodują wystąpienie zależności psychicznej, wzrost tolerancji, a niekiedy tzw. tolerancję odwrotną (nadwrażliwość na THC)

Formy przetworów konopi:
- marihuana (trawka, ganja, grass).

Palona w papierosach, skrętach, fajkach. Mieszanka liści i kwiatostanów żeńskich. Wyglądem przypomina suszoną natkę pietruszki. Jest jednym z najczęściej używanych przez młodzież narkotyków (koncerty, dyskoteki, imprezy).

W potocznych opiniach bezpieczniejsza od papierosów. Dająca przyjemniejsze efekty. Propagowana przez niektórych idoli naszej młodzieży, artystów.
- haszysz jest żywicą z kwiatostanów żeńskich zmieszaną z pędami żeńskimi. Ma postać brązowych i czarnych kulek, kostek. Zawiera większe stężenie THC,
- olej haszyszowy - 70 % stężenia THC (Skun)
postać zielonobrązowego oleju. Skrapia się nim bibułkę papierosów z marihuaną.

Występuje głód psychiczny narkotyku. U palaczy długo używających mogą wystąpić zaburzenia psychosomatyczne, słaba koncentracja i schorzenia dróg oddechowych.

Najnowsze badania potwierdzają, że regularne używanie marihuany powoduje apatię, zobojętnienie, upośledzenie zapamiętywania.

TYP HALUCYNOGENÓW
Halucynogeny stosowane były przez różne ludy pierwotne do obrzędów magicznych, kultowych. Wyróżniamy halucynogeny pochodzenia naturalnego (np. "magiczne grzybki", szalej) oraz syntetyki (LSD,MDME, PSP).

Halucynogeny zniekształcają postrzeganie świata. Wywołują halucynacje, wizje, urojenia, zmienne nastroje. Czas ich działania wynosi od 1 godz. do ok. 3 godz. ,a czasem dłużej.

Grzyby - zbierane najczęściej przez młodzież eksperymentującą. Spożywane suszone lub surowe (do kilku sztuk jednorazowo) wywołują różnego rodzaju wizje.
Syntetyczne halucynogeny mogą być przyjmowane dożylnie, doustnie i inhalowane.

LSD - jest krystalicznym proszkiem rozpuszczalnym w wodzie. Ponieważ przyjmuje się go w małych dawkach popularne jest nasączanie papierków (ozdabianych często wzorkami), które następnie są ssane. Występuje też w postaci kapsułek, tabletek, żelatyny.
Po zażyciu LSD występują tzw. odmienne stany świadomości:
- iluzje, omamy,
- zaburzenia percepcji czasu i przestrzeni (uczucie unoszenia się pływania),
- nasilenie przeżyć mistycznych,
- nastrój euforyczny, urojenia różnej treści, często fantastycznej.

Przewlekłe przyjmowanie:
"flasback" - kolorowe omamy wzrokowe z napadami lęku, zaburzenia percepcji czasu.
Nie obserwuje się objawów zespołu abstynencyjnego, natomiast udowodniony jest negatywny wpływ na przebieg ciąży.

PSP - Pentacyklina "Angel Dust"
Pierwszy raz użyty jako środek znieczulający. Bardzo niebezpieczny związek przypominający w doznaniach (w zależności od stężenia) wszystkie typy środków. Powoduje obłędy, zachowania agresywne, zabójstwa, samobójstwa.

MDMA - "E" Ekstaza
Narkotyk "nowej generacji" otrzymany w laboratoriach w wyniku syntezy różnych środków. Jest substancją syntetyczną, bardzo silną w działaniu. Powoduje nagły przypływ energii i przyjemnego samopoczucia (porównywanego do orgazmu). Zdobywa on coraz większą popularność wśród dzieci i młodzieży. Zażywany podczas dyskotek i imprez towarzyskich.

Występuje w postaci kolorowych tabletek, kapsułek.

TYP ROZPUSZCZALNIKÓW LOTNYCH i innych substancji chemicznych (toluen, aceton, tri, benzyna, kleje, rozpuszczalniki, płyny korektorskie, aerozol).

Środki szeroko rozpowszechnione ze względu na ich dostępność.
Należą do grupy legalnych środków odurzających.

Najczęściej zażywane przez dzieci (9- 12 lat).
Stosowane drogą inhalacji wziewnych z torebek, słoików, bądź bezpośrednio do ust (aerozol).

Objawy podobne do upojenia alkoholowego, charakterystyczny zapach.

Atrakcyjność substancji wziewnych polega na łatwym, szybkim i tanim osiąganiu odmiennych stanów świadomości i nowych wrażeń np. latania, pęcznienia, rozpadania się.

Substancje wziewne są niezwykle niebezpieczne, gdyż niszczą komórki mózgowe i powodują uszkodzenie CUN. Substancje toksyczne dostają się do krwi przez płuca. Często są przyczyną śmierci gdyż:
-mogą spowodować obrzęk gardła i uduszenie
-po utracie przytomności- uduszenie woreczkiem lub własnymi wymiocinami.

STERYDY ANABOLICZNE

Nie należy ich mylić z rozmaitymi środkami tzw. kortykosterydami przepisywanymi przez lekarzy w wypadku schorzeń takich jak artretyzm na tle reumatycznym lub w terapii hormonalnej. Sterydy anaboliczne mają ograniczone zastosowanie w medycynie np. do regeneracji mięśni u pacjenta, który przez dłuższy okres czasu musiał leżeć w łóżku.

Są nadużywane przez niektórych sportowców i kulturystów do zwiększania muskulatury, a ponieważ pochodzą z męskiego hormonu testosteronu, mogą stymulować agresję. Sportowcy twierdzą, że użycie ich pozwala na intensywniejszy trening i na szybszą regenerację po urazach.

Środki te mogą powodować wiele rozmaitych problemów:
- często są wstrzykiwane przez wspólnie używane strzykawki co rodzi zagrożenie infekcją,
- w przypadku młodych ludzi może oddziaływać hamująco na wzrost,
- w przypadku mężczyzn, może chwilowo oddziaływać na układ rozrodczy, zmniejszając popęd płciowy i ilość spermy,
- w przypadku kobiet, wystąpić mogą uboczne skutki w postaci maskulinizacji: niższy głos, czy mniejsze piersi, nieodwracalne nawet po zaprzestaniu stosowania specyfiku,
- w rzadszych przypadkach stosowanie sterydów prowadzić może do śmierci na skutek raka wątroby.

Środki te dostępne bywają w siłowniach i klubach sportowych. Posiadanie ich nie koliduje z prawem ale karane jest dostarczanie ich młodzieży poniżej 18 lat.

Na podstawie materiałów uzyskanych na szkoleniu "Pedagog jako realizator profilaktyki szkolnej", przeprowadzonym przez Gdańskie Centrum Profilaktyki Uzależnień, przez Katarzynę Sobczak i Andrzeja Myślińskiego.
 

Opracowanie: Grażyna Szudzińska

Wyświetleń: 4732