Metody aktywizujące

WSTĘP

Jesteśmy świadkami i uczestnikami reform dokonujących się w polskiej szkole. W szkole przyjaznej dla ucznia nauczyciel jest osobą wspierającą aktywność edukacyjną uczniów. Nauczyciel wspierający rozwój ucznia wie, że trzeba odpowiadać na jego potrzeby, zainteresowania
i problemy.

Znaczenie aktywizowania uczniów

Aktywność i aktywizacja uczniów są w centrum zainteresowania nauczycieli, którzy chcą na zajęciach stworzyć takie warunki, by ich uczniowie odgrywali czynną rolę w realizacji zadań. Podstawowym zabiegiem, jaki powinien nauczyciel wykonać, jest uświadomienie uczniom
celu ich działań wraz z umotywowaniem potrzeby jego osiągnięcia.

Przejście od stanu aktywności słabszej do bardziej intensywnej nazywamy procesem aktywizacji.

Uczniowie uczą się w trakcie własnej aktywności. Potrzebną wiedzę i umiejętności nabywają w sposób trwały, skuteczny i przyjemny. Istotnym elementem procesu uczenia się jest pamięć, a powiększenie zasobów pamięci ma związek z zastosowaną przez niego metodą. Nauczyciel powinien zachęcać uczniów do stawiania pytań i poszukiwania na nie odpowiedzi, stwarzać warunki do bycia odkrywcą i eksperymentatorem.
Umożliwienie uczenia się poprzez działanie powoduje, iż zapamiętują
90% tego, co robią.

W tym celu należy:
-ograniczyć stosowanie metod podających,
-stosować metody i techniki aktywizujące,
-zaspokajać potrzeby ucznia,
-uatrakcyjniać zajęcia,
-wykorzystywać odpowiednio dobrane środki dydaktyczne,
-tworzyć małe grupy, które wymuszają aktywność,
-tworzyć sytuacje do eksperymentowania,
-odpowiednio zagospodarować przestrzeń w sali.

Praca w grupie jest zawsze środkiem do osiągnięcia celu. Prawidłowo zorganizowana praca w grupie umożliwia właściwe relacje i współdziałanie między nauczycielem i uczniami.

METODY AKTYWIZUJĄCE

Metody i techniki aktywizujące sprzyjają samodzielności myślenia i działania ucznia, a także pozytywnie motywują do uczenia się. Wśród metod aktywizujących wyróżniamy:
- burzę mózgów,
- mapę pojęciową,
- piramidę priorytetów,
- metodę przypadków,
- linię czasu,
- dyskusję dydaktyczną,
- metaplan,
- "za i przeciw",
- metodę projektu,
- symulację,
- dramę,
- grupy zadaniowe,
- sesje "bierz i daj"
- gry planszowe,
- poker kryterialny.

Metody te opierają się głównie na pracy w grupach. Omówię krótko poszczególne metody.

Burza mózgów - najpopularniejsza z metod aktywizujących. Jej istotą jest zgromadzenie w krótkim czasie dużej ilości pomysłów na rozwiązanie jakiegoś problemu. Prowadzący podaje problem, udziela głosu zgłaszającym pomysły rozwiązań i zapisuje je na tablicy. Po wyczerpaniu
pomysłów następuje dyskusja i wybór najlepszego rozwiązania.

W jakim celu stosuje się burzę mózgów?
- jako rozgrzewkę umysłową,
- dla ustalenia zakresu posiadanej wiedzy,
- dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy
-dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakiegoś problemu.

Mapa pojęciowa - to metoda wizualnego przedstawienia problemu z wykorzystaniem schematów, rysunków, haseł, zwrotów, symboli. Celem tej metody jest usystematyzowanie świeżo zdobytej wiedzy lub wizualizacja posiadanych wiadomości. Uczniowie muszą dojść do uzgodnionego porozumienia. Mapa pojęciowa najczęściej przybiera kształt plakatu.

Piramida priorytetów - stosuje się w dwóch przypadkach. Po pierwsze - jako sposób zaprezentowania dokonanych wyborów.
Po drugie - jako efekt pracy. W tym przypadku piramida jest tylko pretekstem do poszukiwania lub utrwalania wiedzy.

Metoda przypadków - istota tej metody polega na analizie i dyskusji nad zdarzeniem zaprezentowanym przez nauczyciela na piśmie, taśmie magnetofonowej i znalezienie odpowiedzi na postawione pytania.

Struktura zajęć:
- poznanie opisu przypadku,
- zadawanie pytań dotyczących przypadku,
- analiza opisu zdarzenia,
- znalezienie optymalnych sposobów rozwiązania problemu,
- ocena przebiegu zajęć.

Linia czasu - należy do metod wizualnego przedstawienia problemu.
W wymiarze linearnym ukazuje następstwa czasowe. Polega na zaznaczaniu wydarzeń w ujęciu chronologicznym na długim arkuszu papieru. Dobrze jest dodać krótkie opisy tych wydarzeń lub też zdjęcia z podpisami, względnie zaprezentować je w innej krótkiej formie.

Linię czasu można zastosować niemal do wszystkich przedmiotów.

Dyskusja dydaktyczna - to zorganizowana wymiana myśli i poglądów na dany temat. W przebiegu dyskusji wyróżniamy trzy etapy:
- wprowadzenie,
- dyskusja właściwa,
- podsumowanie wyników dyskusji.

Dyskusja może mieć charakter wolny - wtedy wszyscy na równych prawach biorą w niej udział. Dyskusja może przybierać charakter panelu -kilka wyznaczonych osób wcześniej przygotowuje swoje wystąpienie.

Metaplan - sprowadza się do tworzenia podczas rozmowy o problemie plakatu, który nosi nazwę metaplanu.

Przebieg zajęć:
- postawienie pytania,
- burza mózgów,
- porządkowanie odpowiedzi wg przyjętych kryteriów,
- podział na grupy, uzgodnienie drugiego tematu,
- tworzenie drugiego plakatu w grupach,
- prezentacja plakatów,
- zebranie wniosków, podsumowanie.

"Za i przeciw" - jest to metoda analizowania jakiejś sprawy z różnych punktów widzenia. Odmiana tej metody zwana "plusy i minusy
jakiejś sprawy" służy do rozpatrywania pozytywów i negatywów problemu w celu podjęcia trafnej decyzji. Metoda ta ma również inną nazwę - "mocne i słabe strony".

Metoda projektu - polega na wykonywaniu przez uczniów zadań obejmujących większą partię materiału poprzez samodzielne poszukiwania, pod dyskretną opieką nauczyciela.

Istnieją dwa rodzaje projektów - metod nauczania:
- projekty badawcze - polegające na zebraniu i usystematyzowaniu informacji o pewnych zagadnieniach (eseje, wywiady, rysunki, albumy, gry).
- projekty działania lokalnego - polegają na podjęciu jakiegoś działania w środowisku lokalnym. Efekty projektu można zaobserwować w terenie, natomiast w klasie zostaje sprawozdanie z prac, fotografie, ilustracje,
czy plan zagospodarowania.

Etapy prac nad projektem:
- określenie tematu projektu,
- przygotowanie instrukcji,
- praca nad projektem,
- prezentacja projektu,
-ocena projektu.

Jest kilka możliwości określenia tematu:
- może to być jeden temat dla wszystkich grup,
- można oprócz ogólnego tematu podać tematy szczegółowe, realizowane przez grupy. Tematy utworzą całość.

Symulacje - to naśladowanie (udawanie) rzeczywistości, ćwiczenie
najbardziej efektywnych zachowań w bezpiecznych warunkach.

Symulacje - to trening umiejętności i sprawności, który jest zasadniczym mechanizmem osiągania wysokiej sprawności w działaniu.
Ideą symulacji jest doskonalenie konkretnych umiejętności oraz uczenie się na błędach popełnianych w bezpiecznej sytuacji ćwiczeniowej. Symulacje powinny stać się sposobem na przygotowanie do życia. Symulacja kończy się podsumowaniem zebranego doświadczenia.

Drama - polega na wczuwaniu się w rolę, na improwizacji angażującej ruch i gest, mowę, myśli i uczucia. Dostarcza bezpośredniego doświadczenia, przekraczającego zakres zwykłej informacji, wzbogacającego wyobraźnię i poruszającego emocje tak samo jak umysł. Istotą dramy jest konflikt wzięty z życia, z literatury lub po prostu wymyślony. Umożliwia ona przeżycie określonych problemów, poszukiwanie własnych rozwiązań
i dokonywanie rozwiązań. Głównym sposobem pracy w damie jest bycie w roli.

Biorąc pod uwagę, że w zakres dramy wchodzą: rozmowa, wywiad, etiuda pantomimiczna, improwizacja, scenka improwizowana, rzeźba, żywy obraz, można ją stosować na niemal wszystkich przedmiotach.

Grupy zadaniowe - jest to metoda pracy w małych 3 - 4 osobowych grupach, przy czym przedmiotem dyskusji może być to samo zagadnienie dla wszystkich grup lub oddzielny problem, stanowiący element jakiejś całości.

Pierwsza faza zajęć polega na wprowadzeniu uczniów w zagadnienie oraz na sformułowaniu warunków organizacyjnych i merytorycznych.

Druga faza zajęć jest czasem zdobywania wiadomości i umiejętności. Przeznaczony na intensywną pracę w grupach.

Trzecia faza jest czasem utrwalania wiedzy poprzez prezentowanie własnych rozwiązań i słuchanie innych.

Stacje zadaniowe - metoda ta polega na podejmowaniu przez uczniów zaproponowanych przez nauczyciela zadań z różnych dziedzin aktywności, tematycznie podporządkowanych realizowanemu blokowi. Praca w stacjach zadaniowych różni się od zajęć zintegrowanych tym, że uczniowie sami dokonują wyboru kolejności wykonywanych zadań. Bodźcem aktywizującym będzie samodzielne rozliczanie się z wykonywanych zadań.

Sesje "bierz i daj" - głównym celem sesji jest wzajemne uczenie się. W czasie sesji wszyscy muszą się wypowiadać i dzielić swoją wiedzą. Sesje wykorzystujemy w kilku przypadkach:
- na poziomie nauczania początkowego do nauki opowiadania czytanek,
- w celu utrwalenia dopiero co wprowadzonego materiału,
- na początku zajęć dla zorientowania się, jaką wiedzą uczniowie dysponują,
- jako sprawdzenie zadania domowego

Gry planszowe - oprócz zabawy niosą ze sobą treści dydaktyczne i wychowawcze. Uczą też ścisłego przestrzegania reguł. Można zachęcić do tworzenia gier. Tworzenie gier planszowych można zlecić uczniom
w kilku przypadkach:
- jako sprawdzian zdobytych wiadomości,
- jako sposób na zdobycie nowych wiadomości,
- jako niekonwencjonalny sposób na doskonalenie umiejętności (czytania, pisania, planowania, twórczego myślenia, redagowania poleceń, rysowania).

Poker kryterialny - to mało znana gra planszowa. Uczy dyskutowania i obrony własnych racji. Gra składa się z planszy z trzema współśrodkowymi polami oraz kilkunastu kart z napisami. Na polach planszy wypisane są, liczby które oznaczają, ile kart można położyć na każde z nich. Suma tych liczb musi być równa ilości kart użytych do gry. Dydaktyczne walory tej gry polegają na konieczności uzasadniania swoich wyborów i przekonywaniu innych o wadze przedkładanego faktu czy problemu, co wymusza:
- poszukiwanie argumentów,
- precyzyjne wypowiadanie się.

Literatura:
"Jak aktywizować uczniów" "Burza mózgów" i inne techniki w edukacji - Krystyna Rau, Ewa Ziętkiewicz

 

Opracowanie: mgr Ewa Andrecka
S P Łagiewniki Małe

Wyświetleń: 7583