Psychologiczne podstawy oceny twórczości plastycznej dziecka, kryteria oceny

Dziecko oceniane jest od pierwszych lat swojego życia. Początkowo oceny wypowiadają rodzice, dziadkowie i najbliżsi znajomi, później wychowawczyni w przedszkolu i szkole. Dziecko przyzwyczajone do ciągłego oceniania przekraczając próg szkoły zaczyna się domagać oceny.

Każda jednostka ludzka to inna osobowość, odmienna indywidualność, którą wypadałoby najpierw poznać, aby nie dopuścić do pomyłek w ocenie. W praktyce szkolnej ocena postępów ucznia w procesie nauczania jest sprawą najtrudniejszą, a szczególnie z przedmiotów artystycznych. Ocena twórczości dziecięcej wymaga szczególnych umiejętności i taktu pedagogicznego.

Doświadczeni pedagodzy twierdzą, że "Rysunek nie może być na miarę wychowawcy, lecz na miarę psychiki dziecka" (C. Freinet).

Znajomość psychologii dziecka jest obecnie na tyle zaawansowana, że możemy znać dość dobrze warunki, w których realizuje się rozwój dziecka. Należy pamiętać o tym, że podstawą oceny wytworów dziecięcych jest dokładna znajomość prawidłowości rozwojowych twórczości plastycznych na każdym etapie.

Tajemnica dziecięcego "języka obrazów" została rozszyfrowana przez naukowców całkiem niedawno, mniej więcej w okresie stu lat. Podzielono rozwój tego języka na stadia i okresy. Tak więc głównym czynnikiem różnicującym charakter twórczości plastycznej dzieci jest wiek życia.

W miarę jak zmienia się psychika dziecka zmieniają się również jego wytwory. Dzieci przedstawiają w swoich pracach świat w sposób charakterystyczny dla poszczególnych stadiów, któretraktuje się jak kroki w rozwoju plastyki dziecięcej. Wg Lowenfelda "Trudno jednak określić dokładnie, w jakim momencie rozwoju kończy się jedno stadium, a zaczyna się drugie, ponieważ rozwój aktywności w plastyce przebiega nieustannie"

Tak więc rozwój twórczości plastycznej dzieci i młodzieży można podzielić na następujące fazy:
I Faza bazgrot- od 2-4 roku życia
II Poszukiwanie schematu od 4-6 roku życia
III Geometryzacja- schemat od 6-8roku życia
IV Płynny kontur albo realizm od 8-12 roku życia
V Pseudonaturalizm od 12-14 roku życia
VI Faza kryzysu po l4 roku życia.

Oceniając prace plastyczne dzieci musimy mieć świadomość tego, że są one odbiciem właściwości rozwojowych na danym etapie. Przez swoje oczekiwania dorosły wywiera wpływ na rysunek dziecka, lecz kryteria zasługują na przedyskutowanie. Oglądając wystawki prac plastycznych dzieci można zauważyć, że najlepsze rysunki są:
-najbardziej estetyczne
-najlepiej dostosowane do oczekiwań dorosłych
-w dziwny sposób przypominające rysunki dorosłych

Może się wówczas okazać, że dorosły miał na nie wpływ przez rady, wskazówki albo nawet wykonawstwo, a przecież nie można zapominać że:-interesujący rysunek nie musi być ładny, a z kolei ładny rysunek nie musi być interesujący. Ogólnie można stwierdzić, że sztuka narzuca pojęcie a przyznawanie wartości jest względne i odpowiada danemu środowisku, danej epoce, stąd też dzieła chwalone przez jednych, były krytykowane przez innych.

Dzieło sztuki nie będzie nigdy absolutne lecz relatywne. W odniesieniu zaś do wytworów plastycznych dzieci ostateczna ocena nauczyciela jest często wyrazem jego postawy estetycznej, a nie obiektywnych osiągnięć dziecka.

Reasumując -estetyka nie jest najważniejszym kryterium i nie można faworyzować jej w sposób dogmatyczny. Ważny jest wysiłek jaki dziecko wkłada, żeby wyrazić więcej, w sposób bardziej rozwinięty.

Wg zarządzenia M E N nr 19 z dnia 24.09.92 poziom opanowania przez uczniów wiedzy i umiejętności określanych programem nauczania ocenia się w stopniach szkolnych wg 6 stopniowej skali. Jednocześnie zarządzenie pozwala nauczycielowi brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywaniu się z obowiązków wynikających ze swoistości przedmiotów jedynie artystycznych.

Wszelkie porównywanie i wydawanie ocen może być niebezpieczne. Chodzi nam przecież o to, aby umożliwić dziecku wyzbycie się niepokoju, zachowanie wiary w swoje możliwości i zdobycie sukcesu. Organizowanie różnych klasyfikacji opartych na uznaniu najlepszego lub najgorszego jest arbitralne, a przede wszystkim związane z ryzykiem utraty przez dziecko wiary w swoje siły, którą przecież chce się mu zaszczepić. Takie metody wytwarzają gwiazdorstwo, eksponując bohatera. Zła ocena w konsekwencji może zniechęcić do tworzenia tak samo jak głosy krytyki dorosłych, doprowadzić do kompleksów, np. stwierdzeniem "zawsze miałem marne oceny z rysunków" . Jedynie pozytywna ocena zbiorowa mająca na celu ujawnienie możliwości całej klasy, może mieć wartość. Trzeba poddawać ocenie tylko jeden aspekt, np. kolor, technikę, sposób ujęcia tematu, tło.

Forma powinna być chroniona z uwagi na jej własną wartość, stanowi bowiem, wyraz osobowości każdego twórcy.

Na temat rysunków dziecka powstało bardzo dużo publikacji. Już chociażby za okres ostatnich 15 lat (1985) powstało 350 publikacji francuskich i angielskich. Udowodniono, że rysunek dziecka może być punktem wyjścia do badania psychiki inteligencji i wykrywania zaburzeń przez psychiatrów, psychologów i plastyków.

Dla celów psychoterapeutycznych ważne jest dziecko, które rysuje, a potem dopiero wytwór jego czynności graficznej- rysunek. Oznacza to podmiotowe traktowanie dziecka.

Na podstawie przeprowadzonych, przez studenta plastyki, badań na terenie mojej szkoły testem Lauretty Bender, wyłoniono grupę dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi.

W następnym etapie dzieci wykonały 3 prace plastyczne:
1. rodzina (kredka świecowa)
2. drzewo (ołówek)
3. temat dowolny (farby plakatowe)

Badania te posłużą w przyszłości jako materiały do pracy dyplomowej o temacie "Plastyka, jako metoda diagnostyczna w wykrywaniu zaburzeń emocjonalnych u dzieci w wieku młodszym szkolnym" .

Bibliografia
1. A. Cambier, D. Engelhart, P. Wallon "Rysynek Dziecka" , Warszawa 1993, WSiP
2. S. Popek "Analiza psychologiczna twórczości plastycznej..." ,Warszawa 1988
3. A. Trojanowska "Dziecko i plastyka" ,WSiP 1983
4. I. Popiołek "Wychowanie przez sztukę" , Życie Szkoły 2002 nr 9
5. B. A. Gajo "Dlaczego dziecko rysuje" , Warszawa 1986
6. R. Gloton, C. Clero, "Twórcza aktywność dziecka" , Warszawa 1985
 

Opracowanie: Marzena Malinowska
nauczyciel kształcenia zintegrowanego

Wyświetleń: 3419