Metody i formy wspomagania rozwoju ucznia upośledzonego umysłowo

1. WSTĘP

Pedagogika specjalna jest subdyscypliną pedagogiki ogólnej, zajmuje się nauczaniem, wychowaniem, i opieką nad dzieckiem niepełnosprawnym.

Według Marii Grzegorzewskiej pedagogika specjalna wyodrębnia następujące działy:

a) oligofrenopedagogika - pedagogika osób upośledzonych umysłowo
b) surdopedagogika - pedagogika osób z dysfunkcją narządu słuchu
c) tyflopedagogika - pedagogika osób z dysfunkcja narządu wzroku
d) pedagogika lecznicza - inaczej pedagogika terapeutyczna, zajmująca się osobami przewlekle chorymi i z dysfunkcją narządu ruchu
e) pedagogika resocjalizacyjna - zajmująca się osobami nieprzystosowanymi społecznie

Współczesna klasyfikacja według Władysława Dykcika:

a) pedagogika rewalidacyjna - osoby niepełnosprawne intelektualnie, z niepełnosprawnością sensoryczną (wzrok, słuch) i z niepełnosprawnością sprzężoną (wzrokowo słuchowa)
b) pedagogika terapeutyczna - osoby przewlekle chore z dysfunkcją narządów ruchu, z odmiennością somatyczną (interseksualizm, bulimia, anoreksja), z autyzmem, zespołami psychozo podobnymi (zespół Aspergera, schizofrenia dziecięca i wieku podeszłego)
c) pedagogika korekcyjna - osoby z dysfunkcjami parcjalnymi (fragmentaryczny deficyt w rozwoju)
d) pedagogika resocjalizacyjna - osoby aspołeczne, antyspołeczne, jednostki przestępcze i dewiacyjne z nieprzystosowaniem społecznym
e) pedagogika wybitnych uzdolnień - osoby ogólnymi i wybiórczymi uzdolnieniami.

DEFINICJA UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO

Najnowsza definicja zaproponowana przez profesor Ruth Luckasson oraz jej współpracowników i opublikowana przez Amerykańskie Towarzystwo ds. Upośledzenia Umysłowego (AAMR) w 1992 roku brzmi:

"Niedorozwój umysłowy charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętnym funkcjonowaniem intelektualnym z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych:
- umiejętność porozumiewania się
- sprawność w zakresie samoobsługi
- radzenie sobie z czynnościami życia domowego
- uspołecznienie
- umiejętność korzystania z dóbr społeczno-kulturalnych
- samodzielność
- dbanie o własne zdrowie i bezpieczeństwo
- umiejętności szkolne
- organizowanie sobie czasu wolnego
- radzenie sobie w pracy

Ograniczenia te powstały przed 18 rokiem życia".


Edukacja, terapia i rehabilitacja dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych wymaga różnorodnych, wszechstronnych, kompleksowych oddziaływań ogólnorozwojowych z optymalnym wykorzystaniem warunków wewnętrznych i zewnętrznych. Przede wszystkim, konieczny jest odpowiedni dobór i zastosowanie wielu różnorodnych form, metod i technik uczenia się, pokonywania i eliminowania zaburzeń, aby radzenie sobie z trudnościami życiowymi wzmacniało u osób niepełnosprawnych umysłowo poczucie autonomii i odpowiedzialności.

Jest bardzo dużo dysfunkcji rozwojowych, często występują one w sposób sprzężony z innymi. Każdy przypadek jest praktycznie inny, dlatego wymaga specjalnego podejścia i wybrania takiej metody i formy pracy, aby jej efekty były najlepsze. Aby jednostkę niepełnosprawną umysłowo wszechstronnie rozwijać, należy zawsze stosować łącznie różne metody usprawniające i terapeutyczne.

2. WYBRANE METODY WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECKA UPOŚLEDZONEGO UMYSŁOWO

2.1. Metoda Montessori

M. Montessori, razem z O. Decrolym i A. Adlerem, jest zaliczana do grupy wielkich reformatorów szkoły tradycyjnej, którzy mają również swój bezpośredni udział w tworzeniu podstaw pedagogiki dzieci upośledzonych.

Metoda Marii Montessori, jest to metoda wczesnej integracji społecznej dziecka o zaburzonym rozwoju w rodzinie, w przedszkolu i szkole, która uwzględnia neurofizjologiczne podstawy aktywnego uczenia się i specjalny udział w tym procesie narządów zmysłów. Podstawą metody Montessori jest nauczanie wielozmysłowe. Umożliwia to oddziaływanie na wiele zmysłów, co jest warunkiem niezbędnym do powstawania skojarzeń w procesie zdobywania doświadczeń i wiedzy.

Pracując samodzielnie metodą prób i błędów, używając materiału dydaktycznego opracowanego przez M.Montessori, dziecko uczy się czynności życia codziennego, rozwija zmysły i uspołecznia się.

Podstawowy zasób pojęć, jakimi musi się posługiwać dziecko, aby móc zrozumieć otaczający je świat, bywa przyswajany tylko na drodze wielokrotnego powtarzania odbieranych przez nie wrażeń i kojarzenia ich z odpowiednimi nazwami i sytuacjami. Dlatego metody stosowane w postępowaniu rehabilitacyjnym z dziećmi głębiej upośledzonymi umysłowo okazują się najskuteczniejsze wtedy, gdy opierają się na uaktywnianiu różnorakich funkcji spostrzeżeniowych, pamięci, różnicowania bodźców, ćwiczeniu uwagi oraz na kojarzeniu ze sobą wrażeń wielozmysłowych.

Zajęcia rewalidacyjne wspomagające sferę ruchową powinny być połączone z innymi rodzajami zajęć, rozwijającymi np. zasób pojęć słownych, czy też wyrabiających u dziecka orientację przestrzenną. Wszystkie te zadania można wypełnić stosując materiał montessoriański.

Wymóg uaktywniania sfery ruchowej realizowany jest przy okazji wykonywania każdego rodzaju pracy z materiałem montessoriańskim.
Metoda ta uwzględnia neurofizjologiczne podstawy uczenia się, podczas którego dziecko pracuje samodzielnie wykorzystując montessoriański materiał dydaktyczny. Wspieranie dziecka przy zintegrowanym wychowaniu dotyczy nie tylko czynności życia codziennego, ale przede wszystkim odnosi się do rozwoju społecznego.

Stosowanie materiału montessoriańskiego w pracy z niepełnosprawnymi, nie może być prostym przeniesieniem zasad klasycznej metody Montessori. Włączenie dziecka niepełnosprawnego do grupy pełnosprawnych musi być poprzedzone jego indywidualną pracą z materiałem, którą wykonuje przy pomocy nauczyciela. Jeśli osiągnie wystarczające wyniki, włączane jest do prac w grupie.

"Teoria Montessori, stosowana jest w pracy z dziećmi o prawidłowym rozwoju intelektualnym i w pracy z dziećmi opóźnionymi w rozwoju. Zaletami metody w tym wypadku jest troskliwość, z jaką nauczyciel montessoriański odnosi się do dziecka, proponując mu zajęcie się pomocami dydaktycznymi. Pomoce dydaktyczne są atrakcyjne i zachęcające do wytrwałości w pracy, przez co dają maksimum prawdopodobieństwa osiągnięcia sukcesu. Ponadto metoda Montessori dostarcza ćwiczeń praktycznych, bezpośrednio związanych z kształceniem zaradności i współżycia w środowisku."

"Kolejną zaletą metody jest stwarzanie dziecku warunków do podejmowania samodzielnej decyzji odnośnie czasu zajmowania się daną pracą. W szkolnictwie specjalnym ważne są ogólne zasady tkwiące w metodzie, tj. zasady akceptacji i życzliwości, wszechstronnej poglądowości i przykładu oraz wszechstronnej pomocy i indywidualizacji."

2.2. Metoda dobrego startu

Metoda dobrego startu, jedna z metod wspomagania psychoruchowego, wzorowana na francuskiej metodzie Bon Depart, to metoda aktywizowania rozwoju psychomotorycznego i rehabilitacji psychomotorycznej. Rehabilitacja psychomotoryczna jest jednym z kierunków terapii dziecięcej. Opiera się na dorobku naukowym różnych dyscyplin: medycyny, psychologii oraz ich dziedzinach specjalnych, min: psychologii i pedagogiki specjalnej. Wykorzystuje metody terapeutyczne związane z tymi naukami, takie jak: psychoterapia, terapia zajęciowa. Rehabilitacja psychomotoryczna jest systemem stosowanym wobec dzieci, u których nie stwierdza się poważniejszych zaburzeń motoryki pochodzenia obwodowego lub związanych z istnieniem makrouszkodzeń mózgu. Znajduje ona zastosowanie i ma najlepsze wyniki przede wszystkim w przypadkach zaburzeń motoryki oraz zaburzeń emocjonalnych, które powodują trudności w nauce lub w przystosowaniu się do środowiska szkolnego i rodzinnego. Celem metody jest jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno - ruchowego, a także kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. W jej założeniach leży bowiem koordynowanie czynności słuchowo - wzrokowo - ruchowych, integrowanie i harmonizowanie wszystkich funkcji psycho - motorycznych.

Dzięki tym ćwiczeniom dochodzi się do wykształcenia percepcji słuchowej, wzrokowej i motoryki, koordynacji wzrokowo - słuchowo - ruchowej, prawidłowej orientacji czasowo - przestrzennej, możliwości wykonywania ruchów dowolnych coraz lepiej zorganizowanych, zlokalizowanych w określonej przestrzeni i czasie.

Metoda dobrego startu kształci też zdolność rozumienia i posługiwania się symbolami abstrakcyjnymi, co ma szczególne znaczenie dla dzieci rozpoczynających naukę szkolną. Zespołowa forma prowadzenia zajęć ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych i uczy współdziałania dzieci, mających trudności w przystosowaniu społecznym lub zaburzone emocjonalnie. Udział elementów wzrokowo - przestrzennych ma istotne znaczenie w realizowaniu celów teraupetycznych i kształcących metody dobrego startu. Odwzorowywanie wzorów graficznych kształci przede wszystkim analizę i syntezę wzrokową, ponieważ kolejno opracowuje się wzory coraz bardziej skomplikowane. Podczas reprodukowania wzorów stosuje się coraz trudniejsze techniki ich odtwarzania. Dzieci pracują kolejno narzędziami wymagającymi coraz większej precyzji ruchów: np. całą ręką, dłonią, palcem, kredą lub węglem, pędzlem ołówkiem lub mazakiem, długopisem. Odtwarzanie wzorów ręką i nogą, wykonywanie ćwiczeń ruchowych i ćwiczeń na wałeczkach dwoma rękami kształci koordynację ruchów. Ćwiczenia ruchowe i ruchowo - słuchowe, w których dzieci na polecenie słowne wykonują ruchy ściśle zlokalizowane w przestrzeni, oraz odtwarzanie wzorów, zawierających elementy zorganizowane przestrzennie, kształcą rozumienie pojęć: góra - dół, lewo - prawo, nad, na, w, za, przed, nad. Rozwijają kierunkowy aspekt spostrzegania wzrokowego, orientację w lewej i prawej stronie schematu ciała i przestrzeni oraz umiejętność nadawania pożądanego kierunku ruchom dowolnym i właściwego lokalizowania ich w przestrzeni. Ma to szczególne znaczenie w rehabilitacji dzieci z zaburzoną lateralizacją i orientacją. Ćwiczenia ruchowe mogą mieć też korzystny wpływ na kształcenie znajomości schematu ciała. Metoda dobrego startu pomaga jednak głównie w integrowaniu orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. Wykonywanie ćwiczeń jedną ręką, dominującą, utrwala lateralizację lub służy przestawianiu dziecka oburęcznego na rękę prawą (w uzasadnionych przypadkach).

Metoda składa się z dwóch części:
- pierwsza to piosenki do wzorów graficznych - "Piosenki do rysowania" - zestaw ćwiczeń dla najmłodszych dzieci do wspierania rozwoju, jak i dzieci opóźnionych w rozwoju.
- druga to piosenki na literki tzw. "Alfabet piosenek". "Piosenki na literki" służw pracy nad alfabetem, pomagają w opanowywaniu zestawu 22 liter.

"Piosenki do rysowania" oraz "Piosenki na literki" mogą być stosowane w domu, podczas zabawy z samym dzieckiem lub wspólnie z jego rodzeństwem. Rodzice powinni powtarzać wszystkie ćwiczenia w domu.
Alfabet piosenek, czyli zestaw 22 drukowanych liter i dobranych do nich piosenek przeznaczony jest dla uczniów, którzy mają problemy z zapamiętaniem i reprodukcją liter, techniką czytania i utrzymywaniem się w liniaturze. W dużej mierze, takimi są dzieci z upośledzeniem umysłowym.

OGÓLNE ZAŁOŻENIA MDS TO:
- wielozmysłowe uczenie dziecka wykonywania ruchów zharmonizowanych w określonej przestrzeni i czasie
- rozwijanie podstawowych funkcji spostrzegania i motoryki

Struktura zajęć prowadzonych tą metodą musi się zmieniać biorąc pod uwagę specjalne potrzeby edukacyjne, możliwości i ograniczenia dzieci.

Metoda Dobrego Startu ma szerokie zastosowanie w rehabilitacji i profilaktyce niepowodzeń szkolnych. Bardzo chętnie pracują nią nauczyciele w przedszkolach, szkołach masowych, zintegrowanych i specjalnych. Metoda bardzo dobrze sprawdza się wśród uczniów klas młodszych z obniżoną sprawnością grafomotoryczną zaburzoną orientacją w schemacie ciała i przestrzeni. Wybór właściwej części Metody Dobrego Startu do pracy z grupą uwarunkowany jest od wieku, stopnia upośledzenia i zaburzeń w rozwoju psychoruchowym.

Metoda Dobrego Startu jest metodą wspomagającą uczniów w rozwoju: mowy, myślenia i psychoruchowym. Jest to metoda, której pozytywne efekty oddziaływania widoczne są w rozwoju: dydaktycznym, wychowawczym, kulturalnym i społecznym uczniów.

Istnieje wiele metod pracy z dziećmi, ta jest tą, która rozwija, usprawnia i kształci wszechstronnie, dlatego swobodnie może zostać wiodącą metodą do pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym w klasach młodszych.

2.3. Metoda ośrodków pracy

Metoda ośrodków pracy została przystosowana do naszych warunków przez Marię Grzegorzewską z metody Decroly'ego.
Metoda ta jest powszechnie stosowana w klasach początkowych szkoły specjalnej dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, a także w "szkołach życia" dla dzieci umiarkowanie i znacznie upośledzonych. Rozwój dzieci z upośledzeniem umysłowym wymaga specjalnych warunków środowiskowych i specjalnej metody pracy wychowawczej, w oparciu o wymagania programowe, poziom i możliwości dziecka - wymaga specjalnej metody oddziaływania.

Główne założenia tej metody polegają na czerpaniu materiału nauczania bezpośrednio z życia, na aktywnym udziale uczniów w zjawiskach otaczającego świata.

Praca metodą ośrodków stwarza warunki dla konkretnego poznania przedmiotów i zjawisk za pomocą wszystkich zmysłów, do stosowania wielu ćwiczeń:
- spostrzegania wzrokowego - obserwacja kształtów, wielkości, długości, szerokości, barw, itp.,
- słuchowego - rozpoznawania rozróżniania dźwięków, siły dźwięku, głośniej, ciszej, kierunków i odległości od źródła dźwięku,
- dotyku - miękkość, szorstkość, ciężar, temperatura, kształt, wielkość, długość, szerokość,
- smaku - słodki, gorzki, słony, cierpki, kwaśny,
- węchu - rozpoznawanie po zapachu potraw, płynów, owoców, warzyw, różnorodnych tworzyw.

Metoda ta obok funkcji rehabilitacyjnych pełni również funkcje kształcące i wychowawcze: wiąże treści programu z warunkami życia i zadaniami społecznymi, stopniowo i systematycznie kształtuje w dziecku postawę włączania się w nurt życia społecznego w jego ujęciu dynamicznym. Pozwala wychowywać przez zespół, kształtować świadomą dyscyplinę i zrozumienie potrzeby działania na rzecz zespołu, wyrabiać zrozumienie procesu rozwoju społecznego i jego przemian. Uczy widzieć, obserwować, badać i rozumieć zjawiska przyrody i zjawiska społeczne, wyciągać wnioski, a więc uczy myślenia. Występuje tu poznawanie zagadnień w całościowym układzie w sposób ciągły, stały i w logicznym układzie w oparciu o cały dostępny zespół analizatorów. Zakres i układ treści dostosowany do możliwości dzieci, jednocześnie związany jest z życiem. Wszystko musi być konkretnie poznane, zdobyte w drodze doświadczenia, rozumowo wywnioskowane i zawsze z myślą o całości. Dziecko zaczyna stopniowo rozumieć, że zaspokajanie własnych potrzeb uzależnione jest od innych, zaczyna rozumieć, czym jest zespół dla niego i on dla zespołu. Stopniowo poznaje swoje możliwości. Największymi wartościami tej metody jest wszechstronność i gruntowność poznania, zrozumienie treści środowiska przyrodniczego i społecznego. Metoda ta pozwala stworzyć dziecku warunki dostarczające bogatego materiału obserwacyjnego, powiązanego logicznie. Materiał powinien być przyswajany wszechstronnie, drogą wszystkich zachowanych analizatorów. Ma to być całościowe poznawanie przedmiotów, zjawisk i zagadnień w logicznej ciągłości, w rozumieniu związków przyczynowych zachodzących między zjawiskami. Stąd wynika jasno, że cała praca dziecka skupiać się powinna wokół opracowanego zagadnienia czerpanego z bezpośrednich przeżyć dziecka, a więc wymaga stale jego czynnego udziału w pracy, twórczości, a więc ścisłej współzależności osobistych doświadczeń dziecka i materiału nauczania. System lekcyjny musi być inaczej skonstruowany i takie techniki jak czytanie, pisanie, liczenie, zastosowane będą w miarę potrzeb, zgodnie z programem.

Metoda "ośrodków pracy" ma ponadto tę cenną w rewalidacji stronę, że w zależności od stopnia upośledzenia nadaje się do indywidualizowania treści i form, a także czasu pracy, co ma duże znaczenie w nauczaniu dzieci z upośledzeniem umysłowym. Podstawowymi założeniami metody ośrodków pracy są:
1. Zapewnienie każdemu dziecku dostępnego mu w jego wieku i współczesnych warunkach optymalnego wszechstronne rozwoju psychofizycznego zgodnego z przewidywanymi tendencjami rozwoju społeczeństwa. Należy rozwijać dzieci, dać im tak rzetelną wiedzę o otoczeniu, wychowanie oparte przede wszystkim na uspołecznieniu i zapewnić taką sprawność organizmu, by nawet w nieprzewidzianych, nowych dla nich warunkach mogły sobie z powodzeniem radzić.
2. Ukształtowanie aktywnej postawy zmierzającej do ciągłego pokonywania trudności, doskonalenia siebie, swej wiedzy i umiejętności na podstawie różnorodnych motywów uczenia się.
3. Zapoznanie dzieci ze współczesnym życiem i otoczeniem oraz z najważniejszymi przemianami, jakie zachodziły i zachodzą w przyrodzie, kulturze, technice i samym człowieku w celu przysposobienia ich do nadchodzących nowych i wciąż zmieniających się warunków.
4. Przyjęcie za podstawę zintegrowanego oddziaływania pedagogicznego obejmującego nauczanie, wychowanie ukierunkowujące i interwencyjne oddziaływanie na występujące u dzieci ujemne i dodatnie odchylenia rozwojowe oraz nauczania całościowego, z wyłączeniem nauczania przedmiotowego. Równocześnie jednak w metodzie tej dopuszcza się możliwość oddzielnego nauczania, wychowania (ukierunkowującego) lub interwencyjnego oddziaływania na odchylenia rozwojowe oraz wydzielone nauczanie wychowania fizycznego, a nawet śpiewu, o ile jest to uzasadnione indywidualnymi potrzebami i możliwościami dzieci.
Nie zaleca się stosowania metody ośrodków pracy w wyższych klasach szkół specjalnych, gdyż nie odpowiada ona potrzebom rozwojowym uczęszczających do nich dzieci oraz ogranicza możliwości zdobycia usystematyzowanej wiedzy o świecie.
5. Uznanie tzw. teorii odbicia: od konkretnego postrzegania do abstrakcyjnego myślenia i od niego znów do praktyki za podstawę opracowywania ośrodków pracy. Jest to teoria uwypuklająca trzy inaczej ujęte etapy poznania:
- spostrzeganie wiązane z obserwacją zjawisk,
- abstrakcyjne myślenie powiązane z kojarzeniem,
- zastosowanie wiedzy w praktyce będące ekspresją konkretną lub oderwaną.

Wprowadzenie metody "ośrodków pracy" do niższych klas szkoły specjalnej powoduje opracowywanie rozkładu materiału nie według przedmiotów, lecz tematyki występującej w ośrodkach pracy. Dobór ośrodków pracy (jak w każdej innej metodzie nauczania całościowego) czerpie a z otaczającego dzieci, najbliższego im środowiska przyrodniczego zmieniającego się w różnych porach roku (co należy uwzględnić) oraz środowiska społecznego. Tematyka ośrodków pracy w każdej z następnych klas stopniowo się rozszerza.

Ośrodki pracy występujące w obecnie opracowywanym programie nauczania zawarte są w ramach przedmiotu zwanego "środowisko społeczno-przyrodnicze".

Organizacja codziennych zajęć jest następująca:
1. zajęcia wstępne,
2. bezpośrednie spostrzeganie, obserwacja, zbieranie materiału o danym zjawisku,
3. abstrakcyjne myślenie - przede wszystkim przeróbka umysłowa zebranego materiału i kojarzenie go z poprzednio opanowanym materiałem,
4. zastosowanie nowo poznanych wiadomości i umiejętności w praktyce, czyli m.in. konkretna lub abstrakcyjna ekspresja,
5. zajęcia końcowe.

W metodzie ośrodków pracy zwraca się szczególną uwagę na dynamiczne, pełne przeżywanie całych sytuacji, w których występują określone programem wiadomości, a nie oderwane od życia informacje. Wychodząc z najistotniejszych potrzeb dziecka z niepełnosprawnością umysłową, jego dążeń i zainteresowań, nauczyciel budzi i rozwija je powoli i stopniowo, wzbogaca oraz rozszerza ich zakres i treść. W ten sposób wnika bardziej w psychikę swojego wychowanka, utrzymując z nim żywy, stały kontakt. Różnorodne zajęcia szkolne wiążą się i skupiają w sposób naturalny dookoła aktualnego ośrodka pracy, bez sztuczności i przesady w powiązaniach. To życiowe, naturalne ujmowanie materiału nauczania w specjalnie i naturalnie zaaranżowanej formie - interesującej dla dziecka i dostosowanej do jego poziomu - przyczynia się do jego wszechstronnego rozwoju.

2.4. Hipoterapia
Jest jedną z metod usprawniania psychoruchowego dzieci, młodzieży i dorosłych z różnymi schorzeniami i zaburzeniami rozwojowymi.

Zajęcia z hipoterapii zawsze przebiegają pod kontrolą lekarza. Prowadzący je terapeuta powinien posiadać praktykę przy obchodzeniu się z koniem. Terapeuta w czasie jazdy konnej spełnia rolę asekurującą, zapewniając bezpieczeństwo. W czasie jazdy idzie on zawsze po słabszej stronie dziecka, podtrzymuje je, kontroluje jego postawę i wykonuje z nim ćwiczenia. W hipoterapii bierze się też pod uwagę odpowiednie cechy konia. Ma to być koń łagodny, posłuszny, o odpowiedniej budowie i wieku (7-10 lat). Pośród zajęć z hipoterapii wymienia się etap wstępny, którego celem jest oswojenie dziecka z koniem, oraz zajęcia usprawniające na koniu. W programie hipoterapii wykorzystuje się stęp konia, jego spokojny marsz, albo kłus, w przypadku gdy dziecko pewnie umie się utrzymać na koniu, nie tracąc równowagi w czasie jazdy i zmiany kierunku.
W hipoterapii mogą występować również elementy nauki jazdy konnej. Dziecko wykonuje takie czynności jak trzymanie wodzy, kierowanie koniem. W trakcie zajęć terapeutycznych korzysta się z różnego rodzaju sprzętu pomocniczego dla utrzymania równowagi na koniu, np.ze specjalnych pasów z uchwytem, siodeł itp.

Hipoterapia wskazana jest do usprawniania dzieci i młodzieży z mózgowym porażeniem dziecięcym. Program zajęć z hipoterapii uwzględnia różnorodny rodzaj zaburzeń dziacka oraz jego osobowość. Hipoterapia służy m.in. skorygowaniu postawy ciała, regulacji napięcia mięśniowego poprzez przyjmowanie pozycji rozluźnienia. Następują tu naprzemienne wychylenia i prostowania miednicy, ruchy ciała w przód i w tył oraz lekki ruch rotacyjny całego kręgosłupa. Elementem terapii są także dodatkowe wymachy nóg w trakcie jazdy konnej. Zajęcia takie stabilizują i wzmacniają wzmożone napięcie mięśniowe. Zasadniczą zaletą hipoterapii jest to, że dzieci wykonują w jej trakcie takie ćwiczenia, które w innych warunkach sprawiają im duże trudności.

Przeciwwskazaniem do stosowania hipoterapii jest m.in. utrwalony przykurcz mięśni przywodzicieli uda, nieopanowany przez dziecko strach przed koniem i jazdą konną, występowanie padaczki w przypadku jej napadów. Hipoterapia stanowi atrakcyjną formę usprawniania dzieci i znacząco wpływa na sferę psychospołeczną dziecka. Zajęcia usprawniające występujące w tak prowadzonej formie motywują dziecko do współpracy w usprawnianiu, gdyż odbywają się one w warunkach naturalnych umożliwiając dziecku kontakt z przyrodą.

2.5. Metoda Blissa

Jest jedną z metod usprawniania mowy. Powstała z myślą o osobach nie mogących się nią posługiwać, na skutek różnych przypadków (np. nie mówią, bo mają uszkodzone narządy mowy).
Metoda Blissa jest formą międzynarodowej komunikacji, w której "słowa i pojęcia reprezentowane przez umowne symbole obrazowe, a nie abstrakcyjne znaki literowe, które oddają wartości fonetyczne jednostek językowych". Metoda jest prostym i logicznym systemem znaków, w skład którego wchodzą obrazy, symbole, idee i pojęcia. Symbole przedstawiają konkretne myśli i słowa, a zestawiane w różnych kombinacjach dają nowe znaczenie.


W metodzie Blissa wyróżnia się trzy rodzaje symboli:
a) piktograficzne (przedstawiają konkretne przedmioty),
b) ideograficzne (wyrażają pojęcia)
c) arbitralne (służą wyrażaniu się w formie gramatycznej).

Warunkiem opanowania metody jest ścisła zależność zachodząca między myśleniem a tworzeniem, między przekazem a odbiorem informacji.

3. WNIOSKI

Zadaniem szkoły powinno być stworzenie warunków do optymalnego rozwoju każdego dziecka. Nauczyciele powinni w swojej pracy różnicować wymagania w stosunku do uczniów zdolnych, przeciętnych oraz słabych i chorych.

Bardzo ważna, szczególnie w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo, jest systematyczna rewalidacja w zakresie technik szkolnych, logopedii (jeśli dziecko ma kłopoty z wymową), gimnastyki korekcyjno - wyrównawczej (jeśli u dziecka wykryto deficyty postawy).

Aby dzieci niepełnosprawne mogły samodzielnie, bądź z pomocą drugiej osoby funkcjonować w środowisku społecznym, konieczna jest ciągła ich edukacja i rewalidacja, chociażby na poziomie przygotowania do samodzielnego życia (jeśli to możliwe). Wymaga to zawsze łącznego stosowania wielu różnych metod usprawniających i terapeutycznych. Metody, które w ogólnym zarysie pozwoliłam sobie przedstawić, są jednymi z wielu wykorzystywanych w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi, jakimi są też między innymi dzieci z upośledzeniem umysłowym.

Kończąc, chciałabym aby każdy z nas, (nie tylko pedagog), miał na uwadze słowa Marii Grzegorzewskiej, które stały się Jej dominującym motywem działalności i dewizą życia: "Nie ma kaleki, jest człowiek".

4. ŹRÓDŁA

1. K.J.Zabłocki "Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii", Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 1998,
2. M. Bogdanowicz Metoda Dobrego Startu, WSiP, Warszawa 1999
3. W Dykcik.: Pedagogika specjalna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 1997,
4. Wojciech Pomykało "Encyklopedia Pedagogiczna", Wydanie II. Warszawa 1993r.
 

Opracowanie: Dorota Czerniak

Wyświetleń: 10865