Terenowe wycieczki edukacyjne alternatywną formą zdobywania i utrwalania wiedzy

Dzieci w młodszym wieku szkolnym są bacznymi obserwatorami otaczającego świata. Wykorzystując naturalne zainteresowania dzieci otaczającym światem, należy organizować im zajęcia w terenie.

Im wcześniej zacznie się dziecko zaprzyjaźniać ze światem przyrody, tym lepiej dla jego rozwoju. Łatwiej wtedy pozna i zrozumie otaczający nas świat!
Kontakt dziecka z przyrodą ma charakter poznawczy, a nade wszystko emocjonalny.

W związku z tym podtrzymywanie szczególnie kontaktu emocjonalnego ze środowiskiem przyrodniczym prowadzi do rozwijania postaw proekologicznych.

Obcując z przyrodą dzieci rzadko pozostają obojętnymi obserwatorami. Każde zjawisko wywołuje wiele różnorodnych uczuć: radość, zmartwienie, obawę, a nawet strach. Jednym z podstawowych zadań nauczyciela jest budzenie i rozwijanie naturalnych zainteresowań dzieci, kształtowanie troskliwego i opiekuńczego stosunku do roślin i zwierząt, umiejętności dostrzegania piękna.

Wycieczka szkolna, to jedna z form pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły, umożliwiająca uczniom bezpośrednie poznanie środowiska lokalnego, własnego regionu, kraju ojczystego ich właściwości geograficznych, etnicznych, kulturalnych lub gospodarczych. [ Okoń 1976] Jest ona jedną z form organizacyjnych pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły sprzyjających przybliżaniu uczniom klas I-III rzeczywistości: przyrodniczej, społecznej i kulturowej. Zdaniem R. Więckowskiego "uczeń poznając otoczenie, poznaje równocześnie siebie w tym otoczeniu, rozwija własne zainteresowania".

Wycieczka niesie dla dziecka ogromne korzyści. Uczniowie w wyniku udziału w wycieczce szybciej przyswajają przedstawiony im materiał programowy, trwałej i łatwiej zapamiętują, poznają konkretne przedmioty i autentyczne zjawiska, o których uczyli się na lekcjach, konfrontują wiedzę podręcznikową z praktyką i rzeczywistością. Uczą się kontaktować z nowo poznanymi ludźmi, pokonywania trudności, podejmowania wysiłków i aktywności, kształcą umiejętności postrzegania i wnioskowania.

Wycieczki mają dla dziecka dużą wartość dydaktyczno-wychowawczą ponieważ:
- aktywizują myślenie i działanie uczniów;
- uczą wypowiadania własnych sądów;
- wyrabiają postawę badawczą;
- rozwijają zamiłowania i zainteresowania przyrodnicze;
- budzą szacunek wobec przyrody;
- kształtują postawę emocjonalnej więzi z przyrodą

- "Wycieczka jest lekcją patrzenia, słuchania, myślenia, mówienia. Każda wycieczka, to otwieranie okna na świat, przygotowanie do samodzielnych wypraw w celu zaspokajania swojej ciekawości, to wdrażanie do aktywności zwanej krajoznawstwem". [Gutowska 1982] Wycieczki stwarzają doskonałą okazję do poznawania stron rodzinnych, do pokazania dzieciom przemian zachodzących w ich miejscowości, do zapoznania z pracą ludzi w różnych zawodach i ich osiągnięciami.

Wycieczki dają obraz życia przyrody i społeczeństwa. Pozwalają zweryfikować wiedzę zdobytą w szkole, rozszerzyć ją i utrwalić. Wyrabiają wytrwałość fizyczną i odporność psychiczną, a także zaufanie do własnych sił i możliwości. Wyrabiają też umiejętność odczuwania piękna w przyrodzie i w dziełach człowieka.

Poprzez wycieczki można łatwo wpoić dzieciom konieczność ochrony naturalnego
środowiska. Wartości poznawcze, kształcące i wychowawcze wycieczek można uzyskać na podstawie starannego przygotowania i właściwej organizacji.

Zadania dydaktyczne i wychowawcze może spełnić jedynie taka wycieczka, która jest:
- dobrze przygotowana;
- odpowiednio zorganizowana i przeprowadzona;
- wielostronnie wykorzystana na zajęciach edukacyjnych.
Wyróżniamy etapy wycieczek:
I. etap: Przygotowanie wycieczki:
- ustalenie wycieczki;
- dokonanie podziału zadań.
I. etap: Przeprowadzenie wycieczki:
- wywołanie nastroju zaciekawienia;
- nawiązanie do posiadanej wiedzy na dany temat;
- dokonanie obserwacji;
- łączenie obserwacji z przyswajaniem nowych pojęć.
II. etap: Wykorzystanie materiału zdobytego na wycieczce:
- analiza zebranych danych obserwacji;
- wykorzystanie notatek;
- dyskusja;
- praca pisemna, plastyczna na podstawie wiadomości zdobytych podczas wycieczki;
- wykorzystanie tych wiadomości na zajęciach edukacyjnych

Wycieczki pełnią ważne role w wychowaniu i nauczaniu bowiem:

- ułatwiają poznanie otaczającej rzeczywistości, umożliwiając jej obserwację i dostarczając materiału spostrzeżeniowego;
- wpływają na rozwój mowy i myślenia;
- rozwijają sferę emocjonalną, budzą poczucie estetyki;
- wpływają na kształtowanie postaw społecznych, umożliwiają współprzeżywanie, wspólne radowanie się, uczą koleżeństwa, dyscypliny społecznej, solidarności;
- budzą przywiązanie do ojczystych stron, do swojego kraju, kształtują postawę patriotyzmu;
- przyczyniają się do kształtowania zaradności wytrzymałości, umiejętności współdziałania, przezwyciężania trudności, uczą zachowania się w różnych sytuacjach;
- zbliżają szkołę do życia, pokazując ludzi, ich życie, pracę i wyniki tej pracy;
- budzą różnorodne zainteresowania;
- uczą metod poznawania rzeczywistości. [Gutowska 1982]

Wycieczki spełniają wiele zadań:
- poznawczych - jako źródło nowej wiedzy dla dzieci;
- kształcących - jako teren działania uczniów i kształtowania ważnych praktycznych i intelektualnych umiejętności i sprawności;
- wychowawczych - umożliwiając wyrabianie społecznie pożądanych postaw, przekonań i zachowań dzieci.

Wycieczki są podstawową formą kształtowania nawyków ochrony zanieczyszczonego środowiska naturalnego człowieka. Zaspokajają naturalną ciekawość oraz chęć poznania przyrody, wzbogacają sferę emocjonalną uczniów i pozwalają wyrobić przekonanie, że stosunek do roślin, zwierząt i przyrody jest miarą kultury osobistej i społecznej człowieka. Stwarzają rozmaite sytuacje, okazje, które można wykorzystać do kształtowania pozytywnych cech charakteru dzieci.

Zajęcia przeprowadzone na powietrzu w otoczeniu przyrody w sposób konkretny i przystępny przyczyniają się do poznania i zrozumienia podstawowych praw i prawidłowości zachodzących w przyrodzie. Umożliwiają lepsze zrozumienie różnorodnych współzależności i powiązań zachodzących między elementami środowiska. Odkrywają niepowtarzalny urok i piękno przyrody.

Wycieczka jest cennym uzupełnieniem i ukoronowaniem procesu dydaktycznego i wychowawczego, pozwala zwalczyć werbalizm nauczania, wprowadza ożywienie, wspiera zajęcia edukacyjne prowadzone w salach lekcyjnych. Dobrze zaplanowana i zrealizowana jest formą czynnej pracy umysłowej i relaksu fizycznego, a także pozwala dokładnie poznać ucznia. Z. Czajkowska, w swojej książce "Wycieczka uczy i wychowuje", stwierdza: "Wycieczka zwiększa aktywność ucznia oraz przyczynia się do wzrostu zdobywanej wiedzy". [Z. S. Czajkowscy, M. Krawczyk 1984]

Wiele zagadnień dotyczących przyrody, środowiska i człowieka można przedstawić uczniom prowadząc ich do muzeów, ogrodów, parków, do zoo, na wystawy, do klubów, instytucji, zakładów pracy. Ale niezbędna jest tu selekcja treści, ułatwiająca skoncentrowanie uwagi uczniów na najważniejszych obiektach i zjawiskach.

Poprzez aktywne wprowadzanie uczniów w świat przyrody kształtujemy właściwy stosunek emocjonalny do wszystkiego co żyje, poczucie odpowiedzialności za postępowanie wobec przyrody. Uświadamiamy dzieciom fakt, że jesteśmy częścią świata.

Wycieczki pozwalają na kształtowanie umiejętności dokonywania obserwacji w terenie, sprzyjają rozwijaniu i pogłębianiu zainteresowań, budzą wrażliwość na piękno przyrody, uczą zdobywania wiedzy poprzez bezpośredni kontakt z przyrodą, historią, innymi ludźmi. Żadna książka, zabawka, film nie zastąpią tego, czym jest bezpośredni kontakt dziecka z otoczeniem. Dziecko z natury przejawia ciekawość świata i chęć jego poznawania.

Wykorzystajmy to jak najlepiej, pamiętając, ze naczelną zasadą w pracy z dziećmi w młodszym wieku szkolnym jest "bawiąc -uczyć, ucząc -bawić".
 

Opracowanie: mgr Edyta Uchnast, mgr Magdalena Zacharow

Wyświetleń: 1130