Psychiczna dojrzałość dzieci do uczenia się matematyki

Problem dojrzałości psychicznej dzieci do uczenia się matematyki jest stosunkowo mało znany. Nie akceptuje się go w programie wychowania w przedszkolu w przeciwieństwie do popularnego pojęcia "dojrzałość do nauki czytania i pisania". Ogólnie twierdzi się, że dzieci są dojrzałe do uczenia się matematyki wówczas, gdy osiągają odpowiedni poziom rozwoju umysłowego w rezultacie którego chcą się nauczyć liczyć i potrafią zrozumieć sens elementarnych pojęć matematycznych. Ważne jest także, aby mogły sprostać napięciom emocjonalnym, które wiążą się z nauczaniem matematyki.

Pojęcia matematyczne- nawet te najprostsze mają charakter operacyjny. Oznacza to, że rozumowanie prowadzone do pojmowania sensu elementarnych pojęć matematycznych musi być utrzymane w konwencji operacyjnej na poziomie konkretnym.

Okres operacji konkretnych pojawia się w momencie, gdy w rozumowaniu dziecka wystąpią pierwsze operacje, a więc działania przeprowadzane tylko w umyśle (które dają się odwracać i składać). Początek tego okresu ma miejsce między 6 a 7 rokiem życia dziecka. Wówczas dziecko potrafi już ustalić równoliczność w obu i więcej zbiorach poprzez przyporządkowanie elementom jednego zbioru, po jednym elemencie drugiego zbioru (jeden do jednego) i to zarówno w działaniu wykonanym na przedmiotach jak i w wyobraźni. Potrafi także skupić się na samej czynności przyporządkowania i w ten sposób wnioskować w oderwaniu od cech jakościowych przedmiotów, którymi manipuluje. Dlatego obserwowane zmiany w układzie elementów porównywanych zbiorów, np. przemieszczenia, nie mają wpływu na tworzony przez dziecko sąd dotyczący ilości. Dziecko jest już bowiem zdolne do przegrupowania elementów w wyobraźni i rozumie odwracalny sens przekształceń.

Na podstawie takiego rozumowania możliwe jest kształtowanie w umysłach dzieci aspektu kardynalnego liczby naturalnej oraz struktury czterech podstawowych działań.

W tym samym czasie - pomiędzy 6 a 7 rokiem życia - dzieci zaczynają stosować metodę operacyjnego rozumowania w zakresie porządkowania elementów w zbiorze. Podstawą jest tutaj rozumowanie: skoro A<B i B<C, więc A<C. Na tej podstawie mogą bez większej trudności określić miejsce liczby np. 5 w szeregu liczb naturalnych. Takie rozumowanie umożliwia także kształtowanie w umysłach dzieci aspektu porządkowego liczby naturalnej.

Aspekt porządkowy i kardynalny - stanowią początek dla świadomego opanowywania przez dzieci pojęcia liczby naturalnej. Jednak pełne pojęcie liczby powstanie znacznie później, jako synteza wielu doświadczeń logicznych i syntez operacyjnych.

Stałość ilości masy uznają dzieci natomiast pomiędzy 7 a 8 rokiem życia, operacyjne uznawanie stałości długości pojawia się około 10 roku życia, uznawanie objętości o rok później, a jeszcze później w obrębie czasu.

Drugim bardzo ważnym wskaźnikiem dojrzałości do uczenia się matematyki jest stosowanie przez dzieci następujących prawidłowości podczas liczenia:
- wskazywanie gestem kolejnych przedmiotów i wypowiadanie stosowanych liczebników,
- liczenie bez pomijania wskazywanych przedmiotów, bądź liczenie ich podwójnie,
- wymienianie liczebników w stałej kolejności,
- ostatni z wypowiadanych liczebników powinien określać liczbę liczonych obiektów,
- wynik liczenia nie powinien zależeć od kolejności (np. można liczyć od lewej do prawej lub od prawej do lewej).

W procesie nauczania matematyki bardzo ważne jest również aby rozwiązywanie zadań dziecko traktowało jako zabawę typu intelektualnego. Jeżeli nam się to uda, to dziecko będzie z ochotą podejmować trud rozwiązywania i z łatwością zniesie także napięcie, gdyż będzie wiedzieć, że potem nastąpi wielka radość i przeżycie sukcesu. A jak wiemy, każda próba pokonania trudności tkwiących w zadaniu zakończona pomyślnie przyczynia się do podniesienia odporności emocjonalnej u dzieci tak ważnej w uczeniu się matematyki.

Czwarty wskaźnik psychicznej dojrzałości dzieci do uczenia się matematyki wiąże się z koordynacją wzrokowo - ruchową i sprawnością manualna.

W czynnościowym nauczaniu matematyki wymaga się bowiem od dzieci, aby wykonały wiele czynności opartych na spostrzeganiu wzrokowym, sprawności rąk i koordynacji wzrokowo - ruchowej. Dzieci bowiem w toku rozwiązywania zadań matematycznych muszą zapisać dane, wykreślić tabelkę, narysować złożony graf ułożyć skomplikowaną konstrukcję z klocków itp.

Wszystkie jednak zadania trzeba wykonać w określonym czasie i na wymaganych przez nauczycielkę warunkach. Dzieci o obniżonej sprawności manualnej i zaburzonej koordynacji wzrokowo - ruchowej doznają niepowodzeń w uczeniu się matematyki już w pierwszych dniach swego pobytu w szkole.

Dojrzałość psychiczna do uczenia się matematyki, określana przez wspomniane tu wskaźniki nie jest czymś, co pojawia się w rozwoju nagle i samorzutnie. Dlatego też trzeba ją rozpatrywać w kategoriach procesu, który można i należy kształtować w okresie przedszkolnym.

Trzeba także podkreślić, iż w osiąganiu dojrzałości psychicznej do uczenia się matematyki istnieją duże różnice indywidualne.

Jest mało dzieci, które już w oddziale przedszkolnym osiągają dojrzałość do uczenia się matematyki. Są jednak dzieci które jeszcze w połowie klasy I jej nie osiągają i to właśnie tym dzieciom należy się szczególna uwaga.

 

Opracowanie: Elżbieta Perczyk

Wyświetleń: 1268