Wzajemne więzi interpersonalne dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Od najmłodszych lat swojego życia dziecko obcuje z ludźmi: z dorosłymi i z dziećmi. Z nimi bawi się, spędza czas wolny i wykonuje obowiązki. Małe dziecko potrzebuje przede wszystkim serdecznego kontaktu z osobami dorosłymi spośród swego otoczenia: z matką, z ojcem i innymi członkami rodziny. Stopniowo w jego życiu coraz większą rolę odgrywa obcowanie ze starszym i młodszym rodzeństwem, z kolegami i koleżankami. Wyjście ze środowiska rodzinnego, pobyt w przedszkolu, w szkole, udział w zajęciach zorganizowanych na terenie szkoły, pobyt na podwórku, rozszerza krąg osób, z którymi dziecko się styka, wzbogaca zakres kontaktów społecznych.

Kontakty z innymi nie tylko zaspokajają aktualne potrzeby, psychofizyczne dziecka, ale także są źródłem doświadczeń społecznych, odgrywają też ważną rolę w rozwoju osobowości dziecka, przygotowują je do życia w społeczeństwie, do obcowania z innymi ludźmi, współżycia i współdziałania w grupie rówieśniczej.

Kontakt z rówieśnikami odgrywa ważną rolę od najmłodszych lat życia dziecka i wzrasta w miarę jego rozwoju, staje się bardzo ważny w młodszym wieku szkolnym. Obcowanie dziecka z innymi dziećmi charakteryzuje stosunek równorzędności, współpracy, współdziałania, wzajemnej wymiany usług. Umiejętności te będą dziecku potrzebne w jego przyszłym życiu, bardziej nawet niż postawa zależności, podporządkowania, której uczy się obcując z dorosłymi.

Niektóre dzieci bardziej potrzebują towarzystwa rówieśników, inne obcują z nimi mniej chętnie. Potrzeba kontaktu zależy w pewnym stopniu od wieku dziecka, w pewnym zaś od jego właściwości indywidualnych.

Jedną z cech rzutującą na mniejszą potrzebę kontaktu z koleżankami i kolegami jest mała towarzyskość. Dzieci takie charakteryzują się bogatymi zainteresowaniami, zawsze sa czymś zajęte. Brak aktywnego dążenia do towarzystwa rówieśników przejawiają również dzieci nieśmiałe, choć pragną obcowania z koleżankami i kolegami, to nie potrafią nawiązać z nimi kontaktu, mają trudności w zrobieniu pierwszego kroku. Skłonność do nieśmiałości wykazują dzieci o słabym typie układu nerwowego, są one mniej aktywne, łatwiej ulegają zahamowaniu.

Inną cechą rzutującą na kontakty z rówieśnikami jest nadmierna towarzyskość. Takie dzieci nie potrafią być same, ciągle sa otoczone rojem kolegów i koleżanek, sa bardzo gadatliwe, nie potrafią się same bawić, uczyć, pracować. Według E. B. Hurlock nadmiernej potrzeby kontaktu przejawiają dzieci o silnej wrażliwości i pobudliwości nerwowej u których łatwo ulega zachwianiu poczucie bezpieczeństwa. Czują się wówczas pewniejsze siebie, bardziej bezpieczne gdyż towarzystwo zagłusza nurtujący je niepokój.

Kontakty interpersonalne związane ściśle z kategorią towarzyszy. Pierwszą kategorię stanowią osoby, które zaspokajają ich potrzeby towarzystwa tym, ze przebywają w ich środowisku.

Drugą kategorią towarzyszy to osoby, z którymi dzieci spędzają czas na przyjemnych zajęciach podobnych do ich własnych. Jednakże doznają większego zadowolenia gdy sa to osoby tej samej płci i na tym samym poziomie rozwoju.

Trzecią kategorię stanowią przyjaciele- to osoby, z którymi dzieci nie tylko mogą się bawić, lecz również porozmawiać, wymienić poglądy, zapytać o rade.

Wzajemne kontakty interpersonalne wiążą się z liczba towarzyszy. Jest to wielkość zmienna, zależna od wieku i poziomu rozwoju. Dziecko w wieku przedszkolnym jest szczęśliwe, gdy ma jednego lub dwóch towarzyszy zabaw czy to w rodzinie, czy wśród rówieśników. Dziecko w wieku wczesnoszkolnym potrzebuje trzech lub czterech towarzyszy a liczba ich zwiększa się gdy zabawa staje się coraz wyżej zorganizowana. Zdolność do nawiązywania trwalej więzi jest cechą bardzo wartościową. Szczególna wartość ma wieź z rówieśnikami, z którymi stosunki układają się na platformie równorzędności, wymiany usług, a nie zależności i czerpania korzyści. Zdania psychologów, pedagogów jak i socjologów, a dotyczące trwałości więzów interpersonalnych sa na ogół zbieżne, a mianowicie uważają oni, ze towarzysze dzieci przychodzą i odchodzą.

Dziecko młodsze, w wieku przedszkolnym, w klasie pierwszej, drugiej a nawet i trzeciej nie jest zdolne do nawiązywania trwałego kontaktu, mówi się często o " zaprzyjaźnianiu się". Dziś bawi się z tym, a jutro z tamtym. Zależność ta związana jest z kim złączył je przypadek, nauczycielka razem posadziła w ławce, razem uczęszczają na zajęcia pozalekcyjne, rodzice się przyjaźnią.

Wzajemne więzi interpersonalne dzieci w wieku wczesnoszkolnym determinują następujące czynniki:
- ruchliwość społeczna i przestrzenna (awans rodziców lub ich degradacja w hierarchii społecznej, zmiana miejsca zamieszkania).
- zmiana zainteresowań (zainteresowanie zabawami, zdobywaniem wiadomości lub tematami rozmów ulega zmianie. Dzieci przyłączają się do tych osób, których zainteresowania są podobne do ich własnych).
- zachowania antyspołeczne (dzieci, które zachowują się jeszcze antyspołecznie, podczas gdy ich rówieśnicy zaczynają zachowywać się w sposób społecznie bardziej aprobowany, przekonują się, że ich poprzedni towarzysze zabaw i przyjaciele zmieniają przyjaciół na takich, których zachowanie jest bardziej uspołecznione niż ich własne).
- zmiana uznawanych wartości (propozycje rodziców o doborze przyjaciół zgodnie z ich oczekiwaniami sprawiają często, że dzieci porzucają starego towarzysza na rzecz innego, chwalonego przez rodziców).
- niska świadomość społeczna (dzieci, których cechuje mniejsza świadomość społeczna niż ich rówieśników, są uważane za nietaktowne, bez serca, a tym samym są przez nich odrzucane).
 

Opracowanie: Halina Juruś

Wyświetleń: 1409