Analiza porównawcza wybranych programów nauczania ze sztuki

Zmiany zachodzące w polskiej oświacie zmuszają do szukania nowych dróg w postaci programów nauczania, które wprowadzając nowe metody pracy z uczniem służą przede wszystkim uzyskiwaniu lepszych wyników nauczania. Nowy projekt reformy powstał z myślą o pełnej integracji w nauczaniu i konieczności integrowania młodzieży w pracy zespołowej. Nauczanie w szkole podstawowej przebiega w dwóch etapach: nauczanie zintegrowane oraz blokowe. Każdy z tych etapów posiada charakterystyczne programy nauczania adekwatne do poszczególnych klas i przedmiotów.

Niniejszy artykuł poświęcony jest charakterystyce programów nauczania muzyki i plastyki, czyli przedmiotu blokowego sztuka, wchodzącego w skład bloku humanistycznego.

Jednym z programów nauczania przedmioty blokowego sztuka jest program nauczania muzyki wydany przez wydawnictwo ARKA. Jego celem jest rozbudzenie ogólnej wrażliwości dziecka. Poznaje ono muzykę ludową regionu, kulturę antyczną, miejsce kompozytorów w poszczególnych epokach, związki muzyki z literaturą i sztukami plastycznymi. Autor programu daje nauczycielowi muzyki wolną rękę i pozostawia prawo wyboru takich elementów programu, na które jego zdaniem należy kłaść największy nacisk. Cały proces edukacji został oparty na celach kształcenia i wychowania pogrupowanych w sferę poznawczą, emocjonalną oraz działania (P. Piątek, 2000, s. 6-10). Nie zapomniano tutaj również o sposobach integracji muzyki z językiem polskim, historią i społeczeństwem oraz plastyką.

Program nauczania sztuki M. Tomaszewskiej i K. Turowskiej-Zakrzewicz przedstawia blok dwóch zintegrowanych przedmiotów muzyki i plastyki. W prezentacji sztuki zaakcentowano narodowe i regionalne pojmowanie kultury. Zdaniem autorek sztuka jest po to, aby nauczyć dzieci uczestniczenia w kulturze i dlatego lekcje sztuki powinny być powolnym procesem uświadamiającym dziecku, unaoczniającym jego uczestnictwo w kulturze (K. Turowska-Zakrzewicz, 1999, s. 6). Celem tej lekcji jest kształcenie w uczniach twórczej postawy, rozwijanie podstawowych zdolności i umiejętności twórczego myślenia, poznawanie języka plastyki i muzyki, a także rozwijanie wyobraźni ruchowo - przestrzennej. Dzięki bogatemu programowi uczeń orientuje się w podstawowej terminologii muzycznej i plastycznej, poznaje kulturę nie tylko naszego narodu, ale również krajów sąsiednich m.in. Rosji, Litwy, Ukrainy, Słowacji, Czech, Niemiec, co opiera się na poznaniu hymnów tych państw. Ponadto uczeń rozwija swoje zdolności muzyczne poprzez śpiew w kanonie, grę na instrumentach, jest otwarty na ekspresję słowną, plastyczną i muzyczną. Następuje tutaj korelacja m.in. z naukami plastycznymi, a także z historią i geografią, co jest najbardziej widoczne podczas obserwacji polskich obrzędów i obyczajów ludowych wybranych regionów, w tym własnego. Uczeń poznaje elementy historii sztuki oraz architekturę charakterystyczną dla poszczególnych epok i ma świadomość jej ewolucji, a także potrafi komponować swoje prace plastyczne wykorzystując posiadaną wiedzę. W niniejszym programie zwrócono uwagę nie tylko na podawanie wiadomości, ale również na działalność artystyczną, wychowawczą i organizatorską ucznia.

Kolejny program nauczania sztuki skupia się w dużej mierze na wykształceniu muzycznym. Realizacja programu nauczania E. Wachowiaka wymaga minimum jednej godziny lekcyjnej tygodniowo dla każdej klasy (E. Wachowiak, 1999, s. 13). Autor dzieli sztukę na muzykę i plastykę oraz próbuje łączyć tylko niektóre tematy, kładąc większy nacisk na wykształcenie muzyczne z elementami plastycznymi. E. Wachowiak w swoim programie nie podaje zakresu materiału na poszczególne klasy i daje w ten sposób pole do popisu nauczycielom przedmiotu sztuka. Przedstawia on również kilka propozycji integracji treści muzycznych z plastyką, językiem polskim oraz historią, co daje szerszy obraz na korelację międzyprzedmiotową.

Program nauczania muzyki opracowany przez A. Twardowską i J. Pisarkiewicz jest zwrócony przede wszystkim w stronę korelacji międzyprzedmiotowej bloku humanistycznego. Kształcenie w tym bloku to wielostronne integrowanie różnorodnych zagadnień dotyczących dziejów kultury i działalności kulturowej człowieka (A. Twardowska, 1999, s. 21). Korelacja muzyki z historią i społeczeństwem zawarta w programie, pozwala na pokazanie rozwoju zjawisk muzycznych na tle życia oraz twórczości w poszczególnych okresach historycznych i współczesności (A. Twardowska, 1999, s. 22). Poznawanie m.in. pieśni historycznych pozwala lepiej zrozumieć charakter danej epoki oraz poznać uczucia i postawy ludzi żyjących w danym okresie. Natomiast teksty pieśni są cennym źródłem historycznym, ponieważ przybliżają obyczaje i język danej epoki historycznej. Program ten przewiduje również korelację muzyki z językiem polskim polegającą na uwrażliwianiu ucznia na artykułowanie głosek i dźwięków, prawidłowe akcentowanie dźwięków i sylab, zwrócenie uwagi na gwarę ludową, zawartą w pieśniach ludowych z różnych regionów Polski. Korelacja z plastyką pomaga poznać kulturę i tradycję narodową, a także kulturę innych narodów. Powinna ona polegać na rozwijaniu zdolności plastycznego wyrażania muzyki, próbach ilustrowania programowych utworów muzycznych, pobudzaniu umiejętności wyszukiwania analogii między sztuką a muzyką (A. Twardowska, 1999, s. 22).
Program proponowany przez WSiP można modyfikować i przystosowywać do warunków panujących w szkole, czy klasie, a także włączyć niektóre ze ścieżek edukacyjnych jak wychowanie prozdrowotne, regionalne czy patriotyczne i obywatelskie.

Ostatnim z przedmiotów bloku humanistycznego jest plastyka, która integruje się z muzyką w przedmiot sztuka. Program nauczania plastyki opracowany przez S. K. Stopczyka i B. Neubart można podzielić na dwie formy obcowania ze sztuką. Pierwszą z nich jest poznanie podstawowych zagadnień teoretycznych i wybranych wiadomości z dziejów sztuki, drugą zaś działalność plastyczna uczniów (S. K. Stopczyk, B. Neubort, 1999, s. 4). Autorzy tego programu proponują podział wiadomości z zakresu warsztatu plastycznego na poszczególne klasy. Głównym jego celem jest poznanie sztuk plastycznych, rozbudzenie motywacji zajmowaniem się sztuką, kształtowanie osobowości ucznia, poczucie wartości dziedzictwa kulturowego, wykształcenie tolerancji w kulturze i życiu społecznym, uwrażliwianie na estetykę, przygotowanie do odczytania znaków i symboli plastycznych oraz wykształcenie poczucia wartości działalności plastycznej jako sposobu wyrażania siebie. Realizacja tych wymagań pozwoli na efektywność pracy z uczniem i rozwinie jego wartość estetyczną.

Powyższa charakterystyka programów nauczania przedmiotu blokowego sztuka dowodzi, że na dany przedmiot można spojrzeć z różnych perspektyw, co pozwala nauczycielowi wybrać stosowny do warunków pracy program nauczania. Powodzenie realizacji wszystkich programów, skorelowanych w przedmiocie blokowym, zależy w głównej mierze od nauczyciela prowadzącego zajęcia, który będzie posiadał wrażliwość estetyczną, stosowne wykształcenie oraz odpowiedni warsztat nauczyciela i ucznia.

Opracowanie: Dorota Piekarz

Wyświetleń: 941