Rola matematyki w kształtowaniu rozwoju osobowości dziecka

Celem nauczania matematyki w klasach początkowych jest przyczynianie się do wszechstronnego rozwoju osobowości uczniów (przede wszystkim do rozwijania ich zdolności poznawczych i samodzielnego logicznego myślenia) oraz wstępne ukształtowanie rozumienia określonych programem podstawowych pojęć matematycznych wraz z opanowaniem odpowiednich umiejętności. Nauczanie matematyki powinno wdrażać uczniów do rzetelnej i sumiennej pracy własnej i współdziałania w zespole oraz przyczyniać się do wyrabiania postaw i cech, takich jak umiejętność koncentracji, wytrwałość w przezwyciężaniu trudności, staranność, krytyczny stosunek do wykonywanej pracy.

W początkowej fazie kształtowania zainteresowania matematyką uczniów klas początkowych ważną rolę odgrywają stawiane przez nauczyciela pytania, które na ogół prowadzą do werbalnego sformułowania problemu. Trafne pytania nauczyciela aktywizują ucznia i ukierunkowują bieg jego myśli. W miarę rozwoju zainteresowań matematyką, należy dążyć do tego, aby na lekcjach uczniowie jak najwięcej pracowali samodzielnie i podejmując próby rozwiązania interesujących problemów, sami dochodzili do pojęć matematycznych. A nauczyciel powinien im w tym pomagać. Dzieci chcą poznać nowe rzeczy, a szczególną radość sprawia im możność dokonywania samodzielnych odkryć. Wszystko, co uczeń mówi na lekcji, powinno oddawać jego własne spostrzeżenia i jego własne sądy, w tym i błędy. O słuszności prawd matematycznych uczeń powinien być przekonany wewnętrznie, na podstawie doświadczenia i własnego rozumowania. Zadaniem nauczyciela jest kierowanie zajęciami i zainteresowaniami uczniów, aby pobudzić ich do samodzielnego dochodzenia do pewnych prawd matematycznych. Nauczyciel ma unikać sytuacji, w których uczeń powtarza słowo nauczyciela. Nie powinno się doprowadzać do tego, aby uczeń pamięciowo przyswajał wiadomości bez zrozumienia.

Nauczanie początkowe matematyki to pierwszy etap nauczania szkolnego.

Matematyka jest potężnym czynnikiem kształtowania osobowości człowieka, toteż nauczanie tego przedmiotu musi uwzględniać m.in. potrzebę zaspakajania ciekawości i zdobywania wiedzy przez dziecko. Pierwsze zmagania dziecka z problemami matematycznymi powinny mieć miejsce w sytuacjach związanych z rozwiązywaniem zadań matematycznych. Te ostatnie dotyczą bezpośrednio treści matematycznych, ale ich rozwiązanie wymaga aktywności istotnej dla uczenia się matematyki. Te aktywności pobudzają i rozwijają między innymi różne gry, zabawy, układanki z klocków itp.

Ważne jest, aby zadania matematyczne dotyczyły problematyki bliskiej dzieciom, nawiązywały do przeżyć, codziennych problemów i obowiązków. Zadania powinny być różnorodne, bowiem ich różnorodność, jak również wielość sposobów pracy nad nimi, to ważny czynnik wpływający na rozwój osobowości uczniów.

Nauczanie powinno rozwijać aktualną wiedzę wykorzystując jego autonomiczną aktywność. Aktywność matematyczną uczniów w klasach I-III najlepiej stymulują otwarte zadania problemowe. One kształtują myślenie dywergencyjne, ćwiczą płynność i giętkość myślenia. Myślenie płynne umożliwia wysuwanie wielu pomysłów rozwiązania zadania. Giętkość myślenia pozwala zaś na zmianę kierunku poszukiwania rozwiązania, gdy obrany wcześniej sposób postępowania nie prowadzi do celu. Dzieci powinny mieć liczne okazje do dyskusji i sporów. Uczeń, który zrozumiał problem i zainteresował się nim będzie dochodził do jego rozwiązania na drodze wielu prób. Nie ustala się więc, że w klasach początkowych nauczanie ma być konkretno- obrazowe, a od klasy IV abstrakcyjne. Sposób nauczania musi być wybrany przez nauczyciela w zależności od tematu lekcji, który jest przerabiany, od poziomu klasy, od poszczególnych uczniów (przy nauczaniu wielopoziomowym, które szczególnie jest ważne, preferować należy zadania sformułować tak, aby każdy uczeń mógł na swoim poziomie rozwiązać przynajmniej część problemu), a nawet od ich nastroju w danym dniu, od ich zmęczenia.

Przy temacie dotyczącym utrwalenie mnożenia liczb naturalnych w klasie III może być więcej elementów abstrakcyjnych niż przy realizacji tematu związanego z ułamkami. Rozpatrywane w szkole abstrakcyjne problemy matematyczne powinny być inspirowane i motywowane konkretnymi zagadnieniami interesującymi uczniów. Powinniśmy uczyć z jednej strony konstruowania abstrakcyjnych modeli matematycznych dotyczących sytuacji praktycznych, a z drugiej strony dostrzegania praktycznych zastosowań rozważań abstrakcyjnych. Oto przykład zadania bardziej zbliżonego do sytuacji spotykanych z życiem.

Michał ma po południu być w kinie 16,00. Z domu do przystanku idzie 15 minut. Autobus jedzie 12 minut. Od autobusu do szkoły Michał idzie 5 minut. O której powinien wyjść z domu, aby zdążyć do kina?

Nie mówimy przy tym, o której odjeżdża autobus; należy to odczytać z rozkładu jazdy. Z taką właśnie sytuacją uczeń spotyka się na co dzień.

Nauczanie musi być prowadzone tak, aby stopniowo tworzyć w umyśle ucznia całościowy strukturalny i trwały obraz matematyki. Utrwalenie materiału powinno być połączone z pogłębianiem i systematyzowaniem wiadomości oraz ze stopniowym wiązaniem ich w jedną zrozumiałą dla ucznia, logiczną całość.

Trzeba wyraźnie zdawać sobie sprawę z tego, że celem nauczania matematyki jest nie tylko przekazanie pewnych treści merytorycznych wymienionych w programie nauczania, lecz również formowanie pożądanej postawy intelektualnej ucznia, w szczególności pobudzanie aktywności umysłowej i chęć samodzielnego pokonywania trudności, kształtowania umiejętności logicznego i krytycznego myślenia i matematycznego analizowania zjawisk.

Opracowanie: mgr Teresa Stanek

Wyświetleń: 696