Wartosci wychowawcze sztuki

Dzieje sztuki liczą sobie kilkadziesiąt tysięcy lat. Przez tak długi okres czasu sztuka nieustannie się zmieniała, przybierając różne formy. Zależało to od miejsca na ziemi, gdzie powstawała, od kraju, upodobań, potrzeb zamieszkujących ludzi, a także od klimatu, panującego ustroju i religii, umiejętności ludzi, które nie wszędzie były jednakowe. Tak przez tysiąclecia na obszarze pięciu kontynentów, sztuka tworzyła swą historię.Od dziecka jesteśmy uczeni szacunku dla sztuki. Zamiłowanie do piękna jest w nas głęboko zakorzenione.

Związki sztuki z zachowaniem wyrażają się w propozycji wychowania estetycznego, które oznacza działanie przygotowujące człowieka do postrzegania i oceny zjawisk estetycznych, zwłaszcza piękna w otaczającym ludzi świecie przyrody i sztuki. Wychowanie estetyczne utożsamia się więc z kształceniem estetycznego smaku i estetycznej wrażliwości, przede wszystkim dzięki obcowaniu z wartościami estetycznymi. Wychowanie stanowi podstawę do kształtowania pełnej integralnej osobowości człowieka. Istotne jest nie tylko to, jak konkretna osoba określa swój stosunek do sztuki, lecz i to, jak sztuka kształtuje całego człowieka. Efekt wychowawczy zależy od intensywności osobistego przeżycia pobudzonego przez określony rodzaj doznania. Sztuka skierowana jest głównie ku siłom duchowym, ku wnętrzu człowieka, jego sferze przeżyć. Doznanie przeżyć występuje wtedy, gdy oglądamy, słuchamy, czytamy, jak wówczas, gdy malujemy, śpiewamy lub interpretujemy słowa w sposób osobisty. Przeżycie estetyczne wpływa na ludzka psychikę, odkrywa jej uśpione siły i blask. Dzięki właśnie sztuce wrażliwość, wyobraźnia, zdolność do osobistego reagowania na bodźce świata zewnętrznego człowieka ujawniają się ze szczególną ostrością.

H. Read uważał, że dzięki sztuce człowiek jest po prostu człowiekiem, a nie bezmyślnym automatem: "Celem wychowania przez sztukę jest spowodowanie, że wszystko nabierze ruchu i pocznie rozwijać się, a podstawa konformizmu i bezmyślnej uległości zostanie u każdego człowieka zastąpiona twórczą aktywnością wyobraźni, tej wyobraźni, która stanie się swobodnym wyrazem jego własnej osobowości".

Wartości wychowawcze sztuki dostrzegane są w życiu społeczeństwa. Sztuka utrzymuje właściwy poziom życiowego środowiska ludzi, organizuje zbiorowe uczucia społeczne. Ponad to podtrzymuje społeczne więzi i tradycje przeszłości oraz stwarza atmosferę sprzyjającą uczestnictwu w kulturze. Sztuka integruje się z życiem. Wyrasta z jego potrzeb, odzwierciedla je i służy mu kryjąc w sobie początki zmian. Tak więc istotą jej jest twórczość i zmiana. Sztuka umacnia najbardziej wzniosłe ideały ludzkości. Upatrywano się w niej doskonałości bóstw, prestiżu władzy świeckiej, postaw obywatelskich i patriotycznych. Uwznioślająca funkcja sztuki to edukacyjna, optymistyczna, mobilizująca i "podnosząca" człowieka indywidualnego i społecznego. Związek sztuki z wytwórczością, z techniką przejawia się w kształtowaniu materialno -przedmiotowym środowiska człowieka. Środowisko człowieka współtworzone przez sztukę i technikę, stanowiąc zespół ludzkich wytworów, stało się jakby "drugą naturą" dla współczesnego człowieka. Człowiek posiada ogromne możliwości w współtworzeniu własnego środowiska dzięki "podwajaniu siebie".

Ogólno wychowawczy charakter sztuki podnosi wartość prawdziwego człowieka, wartość humanistyczną. Jest elementem ze względu na pobudzenie sumień i wrażliwości na podstawie sprawy ludzkiego losu. Kształtowanie podstaw moralnych następuje wskutek oddziaływań przedstawionych w utworach artystycznych (zwłaszcza literackich i dramatycznych) wzorów i modeli życia na odbiorców, czytelników, widzów.

Sztuka pobudza uczucia sympatii w stosunku bohatera i aprobaty dla jego postępowania, nasycając nas pozytywnymi wartościami moralnymi. Takie odbieranie przeżyć uczy odbiorcę rozumienia, wrażliwości, współodczuwania, czyli współprzeżywania. Sztuka dostarcza również wartości umysłowej. Poszerza i dostarcza wiedzę o świecie, jak i usprawnia działanie mechanizmów poznawczych. Kontakt ze sztuką wzbogaca wizję świata, dawnego i współczesnego, zewnętrznego i wewnętrznego. Indywidualizuje ona wiedzę, pomaga zrozumieć procesy zachodzące w rzeczywistości społecznej człowieka.

Oblicze sztuki w świecie współczesnym wiąże się nie tylko z doznaniami, ile z działaniem ekspresyjno- kreatywnym człowieka nie będącego profesjonalnym artystą. Coraz częściej poddawana bywa wątpliwości idea sztuki jako dzieła doskonałego i skończonego, które wymaga od odbiorcy wiernej postawy kontemplacyjnej. Zjawiska współczesne stanowią zespół aktów kreacyjnych odwołujących się do nieustannej kreatywności widza, który dzięki swojej wyobraźni dokonuje "dookreślania" propozycji twórcy.

Zarówno tworzenie jak doznawanie sztuki nabiera wyraźnie charakteru egzystencjalnego, niwelując podział na twórców i odbiorców, staje się doświadczeniem, w toku którego zmienia się i kształtuje sztuka i postawy ludzi w te procesy uwikłanych. Spontaniczne, aktywne uczestnictwo w sztuce daje początek nowym jej rodzajom. Gry dramatyczne, działania parateatralne, happeningi zdają się optymalnie odpowiadać tym dążeniom, dla których bardziej istotna jest swobodna gra sił psychicznych i wyobraźni niż tworzenie nowych dzieł. Sens i sztuki, i życia sprowadza się do chwili ulotnej, a tego rodzaju przeżycia bliskie są ludycznej spontaniczności, właściwej zabawie i twórczości dziecka, wytwarzają nowe wspólnoty.

Sztuka w sensie artystycznym przekształca się w swoistą sztukę życia przeżywanego we wspólnocie, która stwarza każdej jednostce możliwości samorealizacji. W historii rodzaju ludzkiego sztuka była zawsze ogromnie ważnym czynnikiem współpracy z ewolucją. Jest ona jednym z przejawów powszechnego, kosmicznego tworzenia, ale dla nas ma znaczenie szczególne. Otóż przyczynia się do naszego rozwoju duchowego, umysłowego, moralnego i społecznego.

Opracowanie: Mariola Michalska, nauczyciel Zespołu Szkół Społecznych STO w Pułtusku.

Wyświetleń: 1882