Klasa szkolna jako grupa społeczna

Człowiek nieustannie wchodzi w różnorodne kontakty z innymi ludźmi z którymi to związany jest siecią wspólnych interesów, zależności, codziennie uwikłany jest w różnorodne sytuacje społeczne, stale korzysta z wytworów pracy innych ludzi. Dzięki uczestnictwu w dorobku kulturalnym poprzednich pokoleń człowiek rozwija się. Stosunki między ludźmi, szczególnie intensywne w dobie współczesnej, ulegają stale zagęszczeniu i pogłębieniu. Wpływ materialnej i niematerialnej kultury ludzkiej modyfikuje biologiczne wyposażenie człowieka, kształtuje jego popędy i potrzeby, sprzyja jego socjalizacji, przekształcając jednostkę ludzką, należącą dzięki swoim biologicznym cechom do gatunku ludzkiego, w osobowość społeczną. Człowiek jest więc istotą społeczną, która większość swojego życia spędza wśród innych ludzi, wśród których realizuje różne cele i zadania.

Spośród czynników otoczenia społecznego oddziałujących na jednostkę na szczególną uwagę zasługuje grupa społeczna. Przynależność do różnych grup jest niezbędna dla pełnego rozwoju osobowości człowieka.

POJĘCIE GRUPY SPOŁECZNEJ

Jednostka ludzka w ciągu swego życia należy do różnych grup społecznych. Są to małe grupy liczące po kilka osób, grupy znacznie większe obejmujące kilkanaście lub kilkadziesiąt osób i grupy bardzo duże, takie jak zrzeszenia, towarzystwa czy związki zawodowe.

Zaczątki autonomicznego życia grupowego pojawiają się mniej więcej w szóstym roku życia dziecka. Zaczyna ono poszukiwać rówieśników gdyż pragnie w zabawie odegrać czynną rolę. Na tle owych doraźnych i krótkotrwałych kontaktów zabawowych, w których każde z bawiących się dzieci zachowuje na ogół wciąż jeszcze postawę indywidualistyczną, przygotowuje się teren do wystąpienia ugrupowania. Te grupki dziecięce tworzące się przed ósmym rokiem życia, są grupkami bardzo luźnymi, ale jednak są to już zarodki zrzeszeń. Mają już swoich naturalnych, chodź bardzo krótkotrwałych, doraźnych przywódców i wspólny cel działania - zabawę.

Od ósmego roku życia dziecko wychodzi coraz śmielej poza rodzinę, aby coraz więcej czasu spędzać w zabawach podwórzowych i ulicznych. Podwórze i odbywające się na nim zabawy wytwarzają coraz silniejszą więź łączącą dzieci. W ramach owej wspólnoty podwórzowej dzieci 8 - 10-letnie biorą bardzo żywy udział, jednak cechuje je wciąż jeszcze luźna więź grupowa, duża płynność w doraźnie formowanych przez ten wiek grupach, nietrwałość raz po raz zmieniających się przywódców. Dopiero po 10 roku życia wzrasta wyraźnie i szybko spoistość współdziałania w grupie i zwartość grupy.

Określeń grupy społecznej jest bardzo wiele. Jedni autorzy definiują grupę społeczną w sposób bardzo ogólny, inni natomiast bardziej szczegółowo. Znany socjolog J.Szczepański podaje następującą definicję: "grupa społeczna jest pewną ilością osób (najmniej trzy) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucję, posiadającą pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności." W tej definicji grupą nazywa się zespół osób, których wzory zachowań i stosunki społeczne uregulowane są przez instytucje, a więc definicja ta nie obejmuje grup powstających samorzutnie, niezależnie od jakiejkolwiek instytucji.

W ujęciu innego autora, W.Okonia grupa społeczna jest to "zbiór zespolonych poczuciem więzi jednostek, między którymi zachodzą wzajemne oddziaływania."

W książce pt. "Socjologia wychowania" autor F. Znaniecki grupą społeczną nazywa "każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości samych tych ludzi stanowi odrębną całość." Zrzeszenie to może być mniej lub więcej liczebne. Grupa istnieje przede wszystkim przez to, że jej członkowie uważają ją za istniejącą w oddzieleniu od reszty świata. W takim rozumieniu najistotniejszą cechą grupy jest jej odrębność, jako zamkniętego układu.

Aby dość różnych zbiorowości jednostek nie traktować jako grupy, wielu badaczy, stara się określić, jaka jest istota tego stosunku między ludźmi, prowadzącego do wzajemnej zależności, albo na czym polega ta wzajemna zależność.

Według znanego psychologa S.Miki, takim charakterystycznym stosunkiem, między ludźmi znajdującymi się w grupie jest wzajemna interakcja, zwana również niekiedy komunikowaniem się. S.Mika zawarł w swojej książce pt.: "Psychologia społeczna", definicję A.P.Harea "Aby o dwóch lub więcej osobach można było powiedzieć, że stanowią grupę, muszą być spełnione przynajmniej cztery warunki. Tak więc:
a) między tymi osobami musi istnieć bezpośrednia interakcja,
b) osoby te muszą mieć wspólny cel,
c) w zbiorze jednostek stanowiących grupę muszą istnieć normy,
d) w zbiorze tym musi istnieć struktura."

Należy również dodać, że osoby te muszą mieć świadomość, że stanowią odrębną w stosunku do innych grupę osób.

S.Mika stwierdza, że każda definicja grupy jest definicją nie ostrą, a "ogólnie o grupie możemy mówić wtedy, gdy dwie jednostki lub więcej pozostają ze sobą w bezpośredniej interakcji, gdy mają one względnie jasny cel, posiadają wspólnie ustalone normy, mają względnie rozwiniętą strukturę i silne poczucie swojej odrębności"

W ten sposób autor zwraca uwagę na najważniejsze cechy charakteryzujące grupę. Dodaje przy tym, że wszystkie wymienione wyżej cechy charakteryzujące grupę są stopniowalne. Na przykład są taki zbiory osób, które nie posiadają wspólnie uznanego i akceptowanego przez nie systemu norm, ale istnieją również takie zbiory osób, które mają wypracowany bardzo szczegółowo a niekiedy nawet sformalizowany system norm, akceptowany przez wszystkich członków grupy. Mogą istnieć zbiory jednostek nie posiadających żadnego określonego celu, są jednak również grupy posiadające wyraźnie określony cel itp. Wynika z tego, że wymienione wyżej cechy w każdej konkretnej grupie mogą się charakteryzować swoistą konfiguracją, np. mogą być dobrze rozwinięte normy, ale niejasno zarysowany cel i niezbyt ściśle ustalona struktura itp.

Stwierdzam, że istnieje bardzo wiele definicji grupy społecznej. Autorzy konstruując je wychodzą z różnych założeń, podkreślając różne elementy lub cechy decydujące o tym, czy jakiś zbiór osób jest grupą.

PODZIAŁY GRUP SPOŁECZNYCH

Podobnie jak definicji, podziałów grup jest wiele. Przy klasyfikowaniu grup autorzy stosują różne zasady podziału. Niektórzy badacze ze względu na liczebność członków wyróżniają grupy małe i grupy duże.
1. Grupy małe to takie, w których członkowie kontaktują się ze sobą bezpośrednio. Są one najczęściej, ale nie zawsze, częścią grupy większej. Ich cele, normy, struktura wewnętrzna są ściśle związane z tymi grupami, których są składnikami. Do grup małych zaliczamy "paczki", niewielkie zespoły osób mające wspólne zainteresowania czy kółka towarzyskie.
2. Grupy duże mające większą liczbę członków, nazywane są niekiedy społecznościami
i do nich należą zrzeszenia, związki, towarzystwa. Do grupy dużej zaliczamy również zespół danej klasy, organizacji młodzieżowej czy nawet całej szkoły. Najczęściej w dużych grupach powstają mniejsze zespoły, którym odpowiadają wartości reprezentowane przez członków małej grupy. Jest to zjawisko polaryzacji charakteryzujące się różnym układem sił i stosunków w dużej grupie. Polaryzacja powoduje rozluźnienie zawartości dużej grupy i występuje najczęściej wtedy, gdy pojawia się kilku przywódców. Członkowie grupy dzielą się wówczas na mniejsze zespoły, rywalizujące ze sobą.

Inny podział grup zawarty w książce pt. "Podstawy psychologii dla nauczycieli" którego autorem jest J.Streulau i A.Jurkowski, dokonywany jest ze względu na więzi emocjonalne między członkami, wyróżnia grupy nieformalne i grupy formalne.
1. Grupa nieformalna "to taka, w której podstawowym czynnikiem jest więź emocjonalna łącząca poszczególnych członków i zaspakajająca ich potrzeby psychiczne." Grupy nieformalne nie są odgórnie organizowane, powstają spontanicznie i nie zawsze można mieć nad nim kontrolę wychowawczą. Będą to różnego rodzaju towarzystwa, paczki czy bandy. Ich normy formują się ewolucyjnie w toku zżywania się członków w grupie.
2. Grupami formalnymi "nazywa się takie grupy, które są odgórnie i planowo organizowane, spełniają określone zadania i cele, mają stałą strukturę organizacyjną i są kontrolowane przez jednostki nadrzędne."

Takimi grupami są klasy szkolne, organizacje młodzieżowe, organizacje samorządowe itp. Grupy formalne mają znacznie szersze cele i zadania niż grupy nieformalne. Do grup formalnych należą również grupy wychowawcze organizowane celowo, kształcące określone cechy osobowości lub pożądane wartości społeczne.

CEL GRUPY

Podstawową rolę w życiu grupy i jej strukturze wewnętrznej odgrywa treść jej działalności związana z celami grupowymi. Cel grupowy według Z.Zaborowskiego jest to "pewien stan rzeczy, co do którego istnieje zgoda wśród członków, że powinien być realizowany." Cel grupowy jest to zatem pewien postulowany stan rzeczy, który grupa pragnie w wyniku zespołowej działalności osiągnąć.

Badania prowadzone przez B.Willermana dowiodły, że "aktywny udział członków grupy w określaniu celów i planowaniu ich realizacji wywiera wpływ na ich zaangażowanie w pracy." Ważne jest więc aby członkowie grupy mieli wpływ na formułowanie celów jakie sobie stawiają.

Również zdaniem J.Szmagalskiego grupotwórcze oddziaływanie wspólnego celu jest najbardziej skuteczne wtedy, jeżeli cel ten jest "wspólnym mianownikiem" indywidualnych celów poszczególnych osób.

Przy doborze celów grupowych ważne jest aby uwzględnić dotychczasowy poziom aspiracji grupy w zakresie planowanych prac oraz zasób doświadczeń jednostek w zakresie realizacji różnych celów.

Cele grupowe mogą być bliskie lub odległe. Cele bliższe określa się niekiedy mianem zadań lub celów pośrednich. Najczęściej jest tak, że cele które grupa pragnie osiągnąć, wymagają realizacji celów pośrednich, szeregu działań i czynności. Złożoność procesu realizacji tych celów polega m.in. na tym, że zarówno cele odległe, jak i pośrednie mogą być w różnym stopniu akceptowane przez różnych uczniów, mogą w mniejszym lub większym stopniu zaspokajać ich potrzeby i pragnienia i jako takie wywierać różny wpływ na ich zachowanie. Cele mogą więc w różnych stopniach zaspokajać potrzeby różnych członków grupy. Członkowie grupy różnią się postawą odnośnie do różnych celów i stopnia ich aprobaty, co może prowadzić do polaryzacji grupy i wytworzenia się w jej strukturze mniejszych ugrupowań skoncentrowanych na własnych, wąskich celach. Jeżeli cele różnych ugrupowań są sprzeczne, może między nimi dojść do konfliktów i stałego antagonizmu, co wywoła dezintegrację grupy.

Cele grupowe można podzielić na takie, które dokładnie specyfikują czynności, które powinny być wykonywane, w związku z tym cele te można nazwać operacyjnymi. Druga grupa to cele nieoperacyjne. Są to takie cele, które nie określają sposobu realizacji tego celu. Istnieją jeszcze tzw. cele specyficzne. Przykładem tego może być np. klasa szkolna, która jest powołana do tego, aby uczniowie zdobywali w toku nauki różne wiadomości i umiejętności, aby podlegali planowemu i systematycznemu działaniu wychowawczemu. Tak więc cele dydaktyczne i wychowawcze są specyficzne dla takiej grupy wychowawczej, jaką jest klasa szkolna.

Mówiąc o celach możemy jeszcze wyróżnić cele indywidualne. Są to takie cele, które są ściśle związane z potrzebami i pragnieniami poszczególnych jednostek. Stopień zaspokojenia celów indywidualnych zależy od ich stosunku do celów grupowych i specyficznych grupy. Jeżeli cele indywidualne jednostki mogą być zaspokojone w grupie, to wówczas stosunek jednostki do grupy jest pozytywny, czuje się ona z nią związana i traktuje ją jako własną grupę odniesienia. Cele grupowe wyrażają więc w większym lub mniejszym stopniu cele indywidualne członków grupy i intensywniej wpływają na zachowanie członków gdy: związane są silnie z indywidualnymi celami jednostek i zaspokajają potrzeby większej liczby członków grupy.

Gdy cele grupowe spełniają powyższe warunki, członkowie grupy identyfikują się z nią i czują się z nią emocjonalnie związani. Tego rodzaju grupę cechuje znaczna zwartość. Jeżeli natomiast cele indywidualne są blokowane i udaremniane, u jednostki powstają zjawiska frustracyjne, które mogą wpływać dezintegrująco na grupę, bądź wywoływać negatywne formy zachowania.

Według Z.Zaborowskiego cele grupowe wywierają silny wpływ na zachowanie i postępowanie jednostek. Członkowie grupy są przez kolegów oceniani z tego punktu widzenia, czy swoją pracą przyczyniają się do realizacji celów grupy. Członkowie aktywni, realizujący cele grupowe, są pozytywnie oceniani, co stwarza im wyższą pozycję w grupie i umożliwia wpływ i kontrolę innych członków. Można więc powiedzieć, że cele grupowe stanowią ważny czynnik motywujący zachowanie członków grupy.

NORMY GRUPOWE

W związku z konkretnymi celami kształtuje się w grupie określony zespół norm i wzorów zachowania. Obowiązujące normy przyjęte i przestrzegane przez wszystkich członków są jednym z czynników który warunkuje spoistość grupy. Jako normy określa się przyjęte zasady postępowania i przepisy regulujące układy wewnątrzgrupowe. Nie każdy jednak przepis jest norm. Według J.Strelauy "przepis, nakaz czy zasada staje się normą wtedy, gdy:
1. został wydany lub sformułowany przez osobę czy zespół cieszący się szczególnym autorytetem;
2. został uznany przez większość lub przez wszystkich członków danej grupy (...);
3. istnieje aparat gotowy zastosować surowe kary za nieprzestrzeganie danego nakazu."

Normą społeczną będą te zasady, które są przyjmowane przez wszystkich członków danej grupy lub przez dostatecznie dużą większość, jako dyrektywa ich własnego postępowania, bez względu na to jaką pozycję zajmuje dana jednostka w grupie. Norma jest rozumiana jako wyznacznik względnie trwałych sposobów zachowania się ludzi. Poważniejsze odchylenie od norm grupowych powoduje nie tylko osłabienie przynależności do grupy, ale również zachowanie równowagi psychicznej jednostki.

Jednostka przyswaja sobie określone normy grupowe i niełatwo przestawia się na nowe. Raz ustanowione i zaakceptowane wywierają wpływ na zachowanie członka nawet wtedy, kiedy opuści on już grupę w której podporządkował się pewnym normą lub brał udział w ich wytwarzaniu.

Normy społeczne które są ustalone w grupie prowadzą do kształtowania dyscypliny, formowania świadomości moralnej, ułatwiają realizację zadań i wprowadzają ład i porządek do działalności grupy. Przestrzeganie ich prowadzi do zwartości grupy, jednomyślności w kwestiach ważnych dla grupy, zgodności w ustaleniu i realizacji jej zadań i celów.

KLASA SZKOLNA

We współczesnym systemie szkolnym klasa szkolna jest podstawową formą organizacyjną. Wypełnia ją grupa młodzieży, bez której byłaby pustą i martwą formą. Klasy składają się z uczniów zbliżonych do siebie pod względem rozwoju umysłowego, fizycznego, z uczniów którzy przejawiają podobne potrzeby i zainteresowania. Każda klasa szkolna jest inna od pozostałych, zarówno tych, które były przed nią, jak i tych które z nią współegzystują w tym samym budynku szkolnym.

Zdaniem Z.Zaborowskiego "klasa nie stanowi (...) sumy jednostek; należy na nią patrzeć jako na grupę społeczną." Jednak S.Mieszalski w książce pt. "O przymusie i dyscyplinie w klasie szkolnej" pisze, że "jedni utrzymują, że klasę szkolną charakteryzują zjawiska i procesy typowe dla całości społecznych określanych jako grupy społeczne, inni natomiast dowodzą, że klasa szkolna jest swoistą całością społeczną opartą na przymusie, funkcjonującą w systemie klasowo - lekcyjnym która w znacznym stopniu utrudnia rozwój naturalnych zjawisk i procesów charakterystycznych dla grup społecznych. Jest więc ona jedynie zbiorem indywidualnie pracujących jednostek."

Są jednak i tacy autorzy, którzy dowodzą iż klasa jest grupą społeczną, aczkolwiek w pierwszych chwilach swojego istnienia funkcjonuje ona jako zbiór uczniów. W życiu każdej klasy naturalnie niejako dokonuje się proces kształtowania się więzi międzyludzkich, który owocuje finalną formą określaną jako grupa społeczna.

B.Nawroczyński należy do tych autorów, którzy traktują klasę jako grupę społeczną. Według niego jest ona tym tworem, który w wyjątkowy sposób sprzyja kiełkowaniu i wzrostowi popędów społecznych młodzieży. W obrębi tej grupy jaką jest klasa szkolna rozwija się życie wewnętrzne. "Tu młodzież uczy się i bawi, tu zawiązuje węzły koleżeństwa i przyjaźni, tu w niej kiełkują instynkty społeczne. Tu kształtują się umysły i dojrzewają charaktery."

Wyniki do których doszedł B.Nawroczyński całkowicie potwierdzają tezę, że klasa szkolna z luźnego z początku aglomeratu dzieci bardzo szybko przeistacza się w grupę społeczną o dość spoistej budowie. Poczynając mniej więcej od dziesiątego roku życia, zdolności społeczne młodzieży szkolnej są już do tego stopnia rozwinięte, iż wytwarzają w niej żywiołowe dążenia do zrzeszania się i tworzenia organizacji. Im młodzież dłużej obcuje ze sobą w ramach klasy szkolnej, im bardziej zżywa się ze sobą tym wyraźniej zaznacza się w śród niej wzrost świadomości zbiorowej. Uczniowie i uczennice po kilku latach wspólnej pracy i wspólnych zabaw umieją się solidaryzować zarówno w dobrej, jak w złej sprawie; potrafią potępiać kolegów lub koleżanki, którzy wykroczyli przeciwko uchwalonym lub tylko przez cichą zgodę przyjętym zasadom współżycia koleżeńskiego.

Klasy szkolne często posiadają silnie rozwinięte poczucie swoich interesów i swego honoru. W ich obronie podejmują niejednokrotnie akcję zbiorową, wysyłając delegację lub w inny sposób wyrażając swoje pragnienia i uczucie. W takich okolicznościach zaznacza się zazwyczaj wyraźnie rola jednostek stojących na czele grupy, wyrażających jej potrzeby i dążenia, kierujących jej postępowaniem. Prawie każda klasa posiada jednego lub kilku takich przywódców. Zdaniem autora zdarza się również, najczęściej za sprawą owych przywódców, że jakaś idea zyskuje panowanie nad całą klasą, którą pobudza do przedsięwzięć zbiorowych, wymagających niejednokrotnie dłuższych wysiłków i podziału pracy.

Podobnie, jak charakteryzuje się pojedyncze osoby, tak samo charakteryzować można klasy, gdyż bardzo często posiadają one bardzo wyraźną indywidualność. Nadmiar życia społecznego młodzieży może się przelewać na zewnątrz. Wówczas powstają samorzutne zrzeszenia młodzieży. To jednak, co pozostaje, wystarcza, by nadać klasom charakter grup społecznych.

Podobne zdanie na temat klasy szkolnej ma W.Okoń. Według niego: "każda klasa, każda organizacja uczniowska czy każda szkoła może stanowić grupę społeczną w ścisłym tego słowa znaczeniu." W obrębie tych zbiorowisk może istnieć świadomość odrębności, może też mieć miejsce wzajemne oddziaływanie. Dość często są to jednak grupy formalne, powołane nie ze względu na występującą u ich przyszłych członków potrzebę współdziałania, lecz dla celów, które społeczeństwo tym grupom wyznaczyło.

Na tle istniejących grup formalnych mogą również - jak zdaniem wielu autorów - powstawać w szkole grupy nieformalne. Zdaniem autora największe znaczenie w pracy szkolnej zdobywają zwłaszcza grupy powstające samorzutnie lub powoływane przez nauczyciela dla wspólnego wykonywania zadań szkolnych. Grupy te funkcjonując przez cały rok szkolny, przeżywają określoną dynamikę, uczą się nowego sposobu działania, doskonalą swą pracę i osiągają określone efekty.

Z.Zaborowski zajmując się klasą szkolną, doszedł do wniosku, że następuje w niej różnicowanie pozycji i ról, pojawiają się przywódcy, tworzą małe grupy przyjaciół. Cechy klasy jako grupy wynikają z jej celów i działalności. Głównymi celami, które mają być realizowane przez członków klasy jest uczenie się, zdobywanie wiadomości, umiejętności i przygotowywanie się do przyszłych ról społecznych.

Istotną cechą klasy jako grupy jest to, że jej członkowie nie wybierają wychowawcy i nauczycieli, są oni odgórnie desygnowani przez władze szkolne. Nauczyciele, wychowawcy są osobami starszymi od uczniów, bardziej doświadczonymi, dysponującymi szerszą wiedzą i określonymi umiejętnościami. Są oni formalnymi kierownikami grupy. Nierzadko jest tak, że w opozycji do nauczyciela i obowiązków szkolnych, formują się w klasie ściślejsze więzy społeczne, wzajemne zależności i normy współżycia.

Z luźnej gromady klasa przekształca się w grupę społeczną nieformalną. Z.Zaborowski uważa, że "w związku z przekształceniem klasy w grupę proces nauczania i wychowania staje się procesem społecznym." Zależnie od atmosfery panującej w klasie, wzajemnej życzliwości i pomocy, od jej zwartości, opanowanie wiadomości i umiejętności przez uczniów odbywa się mniej lub więcej sprawnie.

Takie czynniki społeczne, jak uformowane w klasie normy, pozycje i role poszczególnych uczniów, wpływają na ich zachowanie i postawę moralno-społeczną. Czyli uczestniczący w życiu grupy uczeń podlega jej oddziaływaniom. Zdaniem Z.Zaborowskiego w klasie, jako w grupie typu formalnego, powstają nieformalne relacje osobowe, paczki, ugrupowania itp. Czyli w klasie, która jest grupą społeczną elementy formalne splatają się z nieformalnymi.

Także według A.Kamińskiego klasa szkolna jest formalną grupą społeczną. Uważa on jednak, że bardzo ważne jest nasycenie zainicjowanej grupy formalnej - nieformalną spontanicznością przeżyć. Dynamizującym grupę mechanizmem jest współzawodnictwo z innymi grupami. Owe tendencje do współzawodnictwa najbardziej sprzyjają uświadomieniu sobie przez jednostkę grupy jako całości. We wzajemnym nakłanianiu się, sympatii, naśladownictwie i współzawodnictwie, zostaje ukształtowany taki społeczny układ grupy, w którym jej członkowie coraz bardziej pragną współdziałania i zaczynają o sobie mówić i myśleć "my". A wówczas jest to już coś więcej niż spontaniczna żywotność dla wychowawczo czynnej grupy formalnej.

Literatura:

A.Kamiński: Aktywizacja i uspołecznienie uczniów w szkole podstawowej,
J.Szczepański: Elementarne pojęcia socjologii,
W.Okoń: U podstaw problemowego uczenia się,
F.Znaniecki: Socjologia wychowania,
S.Mika: Psychologia społeczna,
J.Strelau, A. Jurkowski, Z.Putkiewicz: Podstawy psychologii dla nauczycieli,
Z.Zaborowski: Podstawy wychowania zespołowego,
J.Szmagalski: Przewodzenie małym grupom. Działania grupowe,
S.Mieszalski: O przymusie i dyscyplinie w klasie szkolnej,
B.Nawroczyński: Dzieła wybrane,
F.Znaniecki: Socjologia wychowania.
 

Opracowanie: Marta Białek

Wyświetleń: 10876