Program zajęć koła filozoficznego "Cogito"

Cele zajęć:
- wdrażanie do refleksji i logicznego myślenia
- kształtowanie wrażliwości moralnej
- zachęcanie do bliższego i głębszego poznania samego siebie
- pogłębianie rozumienia rzeczywistości.
- sprzyjanie intelektualnemu rozwojowi ucznia
- ukazanie roli naturalnego zdziwienia jako początku filozoficznego poznania.
- zaprezentowanie przykładów najważniejszych osiągnięć filozofii
- ukazanie filozofii jako: umiłowania mądrości, zachęty do zadawania zasadniczych pytań, drogi wiodącej do lepszego poznawania prawdy i jednego z fundamentów klasycznej kultury
- pomaganie w odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące szczególnie sensu życia ludzkiego.
- zwracanie uwagi na specyfikę myślenia filozoficznego i różnice między światem rzeczywistym a światem fantazji
- kształtowanie umiejętności rzeczowej dyskusji w sytuacjach spornych i postawy tolerancji wobec osób reprezentujących inne poglądy
- upowszechnienie wiedzy o filozofii i dziejach kultury europejskiej

Procedury osiągania celów:
- zajęcia prowadzone przy wykorzystaniu przygotowanych przez nauczyciela "Kart pracy" gromadzonych w portfoliach uczestników
- wykorzystanie metod aktywizujących uczniów, a w szczególności: drzewko decyzyjne, dyskusja punktowana, analiza SWOT, myślowe kapelusze
- samodzielna refleksja nad podstawowymi prawdami filozoficznymi
- praca nad tekstami źródłowymi
- przygotowanie przedstawienia dla całej społeczności szkolnej, przybliżającego sylwetki najwybitniejszych filozofów.

Metoda pomiaru osiągnięć lub spodziewany efekt końcowy
uczniowie:
- znają najważniejsze pytania filozoficzne
- charakteryzują poglądy Sokratesa, Platona i Arystotelesa.
- przeprowadzają analizę filozoficzną na dowolnym przykładzie
- określają wartości: prawda, wolność, szczęście
- kulturalnie dyskutują i dobierają argumenty na poparcie własnych tez.

Nowatorstwo zajęć polega na:
- interdyscyplinarnym przedstawieniu osiągnięć filozofii
- sprzyjaniu intelektualnemu rozwojowi ucznia poprzez umożliwienie mu samodzielnej refleksji nad ponadczasowymi prawdami filozoficznymi
- kształtowaniu umiejętności dyskusji jako podstawowej metody filozoficznej
- realizacji ścieżki edukacyjnej w formie tematycznie uporządkowanych zajęć

Sposób przekazania doświadczeń z realizacji zajęć innym nauczycielom
- scenariusze zajęć zostaną umieszczone w bibliotece szkolnej
- zostanie skompletowany segregator zawierający najciekawsze prace uczniów
- wszyscy nauczyciele zostaną zaproszeni na apel filozoficzny
- na radzie pedagogicznej podsumowującej rok szkolny 2004/5 przedstawię sprawozdanie z realizacji programu, moje spostrzeżenia i wnioski.

Tematyka zajęć i planowane efekty pracy:

Starożytna Grecja ojczyzną filozofii.

- uczniowie znają znaczenie słowa: filozofia, wiedzą, czym nauka ta się zajmuje, na jakie pytania odpowiada; rozumieją, że nauka ta polega na samodzielnym rozwiązywaniu problemów, a jej podstawową metodą jest dyskusja

Z czego powstał świat? Jońscy filozofowie przyrody.

- uczniowie znają poglądy Talesa, Heraklita, Anaksymenesa, Anaksymandra, Parmenidesa i Demokryta na temat substancji pierwotnej.

Sokrates kontra sofiści.

- uczniowie ustosunkowują się to twierdzenia "Prawda jest względna, a człowiek jest miarą wszechrzeczy"; charakteryzują najważniejsze założenia filozofii Soktratesa; oceniają funkcjonowanie demokracji ateńskiej w świetle procesu Sokratesa.

Forma czy idea? Spór Platona z Arystotelesem.

- uczniowie znają tytuły traktatów filozoficznych Platona i Arystotelesa, precyzują własne zdanie na temat istnienia idei, wpływu filozofii na człowieka roli zmysłów w procesie poznawania rzeczywistości oraz postawy "złotego środka"

Recepty na szczęście: stoicki spokój, przyjemność czy sceptycyzm

- uczniowie rozumieją sens zwrotu "stoicki spokój"; znają podstawowe założenia epikureizmu; wiedzą, czym jest sceptycyzm

Mądrość wschodu: Tao, Konfucjusz, joga, buddyzm, zen.

- uczniowie skrótowo charakteryzują założenia wschodnich filozofii; porównują "dziesięć zakazów" Buddy z Dekalogiem; wiedzą, czym jest medytacja;

Dowody św. Tomasza z Akwinu na istnienie Boga.
- uczniowie znają cechy scholastyki; rozumieją istotę sporu o uniwersalia; komentują pięć dróg św. Tomasza (ruch, przyczyna, celowość, konieczność, doskonałość)

Humanizm renesansowy - człowiek w centrum zainteresowań

- uczeń dostrzega różnice między światopoglądem średniowiecznym i renesansowym (natura przedmiotem podziwu, "odkrycie" człowieka; indywidualizm, racjonalizm, odkrycie przeszłości i kult filologii

Erazm z Rotterdamu, Leonardo da Vinci i utopie Tomasza Morusa.

- uczeń wyjaśnia pojęcie "kosmopolita" na przykładzie postaci Erazma z Rotterdamu; podaje cechy moralitetu na przykładzie "Pochwały głupoty"; wyjaśnia, dlaczego Leonarda da Vinci nazywamy człowiekiem renesansu; prezentuje swoje stanowisko na temat wad i zalet utopii.

Czy na pewno cel uświęca środki? Machiawelli i jego koncepcje.

- uczeń zna fragmenty traktatu "Książę"; formułuje własne poglądy na temat dopuszczalnych i moralnie nagannych form dążenia do celu.

Cogito, ergo sum czyli "Rozprawa o metodzie"

- uczeń zna główne założenia Kartezjanizmu: precyzja w myśleniu; metoda analityczna; racjonalizm i r. genetyczny; powstrzymywanie się od sądów w przypadku niepewności

Hobbes i Locke: dwie koncepcje człowieka i państwa.

- uczeń wyjaśnia pojęcie "paszcza Lewiatana", idee proste i złożone; porównuje poglądy dwóch filozofów na naturę człowieka, wolność, państwo, ustrój, religię i tolerancję

Doświadczenie kontra rozum czyli spór empirysty z racjonalistą

- uczeń wyjaśnia różnice między racjonalizmem i empiryzmem, przedstawia najważniejsze dokonania jego twórcy - Izaaka Newtona

Monteskiusz, Rousseau i Wolter - myśliciele Oświecenia

- uczeń zna główne założenia filozofii oświeceniowej; rozumie wpływ nowych poglądów na istotę człowieka i władzy na wydarzenia XVIII - wieczne (rewolucja francuska i amerykańska); wyjaśnia pojęcia: prawo naturalne, religia naturalna, umowa społeczna.

"Krytyka praktycznego rozumu" czyli o Kancie słów kilka

- uczeń rozumie główne założenia filozofii Kanta jako próbę pogodzenia empiryzmu i racjonalizmu; wyjaśnia pojęcie "idealizm transcendentny"

Między Kierkegaardem a Darwinem - spór romantyków z pozytywistami

- uczeń określa, czy bliższe jest mu "czucie i wiara" czy "mędrca szkiełko i oko"; zna główne założenia teorii ewolucji i komentuje je jako przyczynek do odwiecznego sporu o pochodzenie człowieka.

Czy "byt kształtuje świadomość"? Socjalizm i komunizm "lekarstwami" na nędzę i niesprawiedliwość?
- uczeń zna główne założenia ruchu socjalistycznego i komunistycznego; określa role zbiorowości i jednostki; ustosunkowuje się do teorii o "walce klas"; ocenia komunizm jako element systemów totalitarnych

"Nadludzie" i "podludzie" - zgubne wpływy poglądów Nietzschego na historię XX wieku.

- uczeń ocenia zjawisko segregowania ludzi na "lepszych" i "gorszych" na podstawie ich przynależności rasowej; rozumie wpływ myśli Fryderyka Nietzschego na rozwój hitleryzmu

Człowiek na tle świata przyrody - odrębność i jedność rodzaju ludzkiego
- uczeń dostrzega odrębność i jedność rodzaju ludzkiego; formułuje własne opinie na temat Arystotelesowskiej definicji człowieka jako "zwierzęcia rozumnego

Poglądy na pochodzenie człowieka.
- uczeń rozwija główne założenia kreacjonizmu i ewolucjonizmu;

Spory w etyce: pojęcie dobra i zła.

- uczeń wie, czym są problemy moralne; przytacza różne ich przykłady; wyjaśnia pojęcia" absolutyzm moralny "i" relatywizm moralny "; dostrzega niebezpieczeństwa, wypływające z postawy relatywistycznej

Czy istnieją wartości ogólnoludzkie? Hierarchia wartości.

- uczeń wie, czym jest hierarchia wartości oraz hierarchia norm; wymienia główne stanowiska etyczne: egoizm, altruizm, utylitaryzm, hedonizm, epikureizm, stoicyzm, chrześcijaństwo.

Cel i sens życia: dążenie do dobra, piękna i prawdy

- uczeń podaje przykłady różnych ludzkich dążeń do dobra, piękna i prawdy oraz ich społeczne skutki; formułuje własne stanowisko wobec problemów: czy życie może być sensowne i celowe, jeśli nie dąży do wymienionych wartości? czy istnieją okoliczności, w których można usprawiedliwić zło, brzydotę i fałsz? czy istnieją lepsze i gorsze kłamstwa? czy istnieje" mniejsze zło

Prawo do życia a kara śmierci.

-uczeń potrafi podać argumenty przemawiające za i przeciw wykonywaniu kary śmierci; potrafi kulturalnie dyskutować;

Ból, cierpienie i śmierć

- uczeń wie, jaką postawę wobec bólu, cierpienia i śmierci zaleca Epikur, stoicy i chrześcijaństwo; komentuje zwrot "cierpienie uszlachetnia"; formułuje własne poglądy na te kwestie

Eutanazja: prawo do "godnej śmierci" czy "zabójstwo na życzenie"?

- uczeń podaje argumenty przemawiające za i przeciw eutanazji; określa własne stanowisko

Moralne aspekty ludzkich zachowań

- uczeń definiuje pojęcia "moralność" i "etyka"; podaje przykłady działań możliwych i niemożliwych do rozważenia w aspekcie moralnym; podaje przykłady działań niemoralnych; rozumie sens pojęcia "dobrymi chęciami jest piekło wybrukowane" w kontekście rozbieżności intencji i skutków

Czy wolność to samowola? Ograniczenia wolności.
- uczeń łączy wolność z odpowiedzialnością; definiuje pojęcie wolności w odniesieniu do różnych jej aspektów;

Jednostka czy społeczeństwo? - między dobrem osobistym a dobrem ogółu

- uczeń zajmuje stanowisko wobec konfliktu między dobrem wspólnym a indywidualnym; podaje przykłady takich konfliktów; wie, w jaki sposób można regulować stosunki międzyludzkie (siła, moralność, prawo); rozumie związek między prawem a moralnością.

Wartości estetyczne w życiu człowieka: sztuka i twórczość.
- uczeń wie, czym jest sztuka, wymienia jej rodzaje; wyjaśnia, na czym polega subiektywizm i obiektywizm w estetyce; wyjaśnia, czym twórczość różni się od innych rodzajów aktywności

Natura zmian i natura czasu.
- uczeń wymienia rodzaje zmian; charakteryzuje poglądy na naturę czasu i zmian (pętla czy linia, czas subiektywny czy obiektywny, początek czasu)

Ku czemu zmierza ludzkość: szanse i zagrożenia.
- uczeń dostrzega nadzieje i zagrożenia płynące dla człowieka z rozwoju technicznego i postępu cywilizacyjnego; formułuje swoje stanowisko wobec problemów takich jak: inżynieria genetyczna, klonowanie, wykorzystanie energii atomowej, zanieczyszczenie środowiska.

Przygotowujemy przedstawienie "Cogito, ergo sum" - apel filozoficzny dla całej społeczności szkolnej.

Ewaluacja programu.

Ewaluacja, czyli informacja zwrotna od uczniów dla nauczyciela, zostanie przeprowadzona w formie anonimowej ankiety.

1.Tematyka poruszana na zajęciach koła filozoficznego zainteresowała mnie w stopniu
a) niewielkim
b) średnim
c) znacznym
d) bardzo dużym.

2.Najbardziej zaciekawiła mnie problematyka .........................................................................................
.........................................................................................
.........................................................................................

3.Najmniej interesujące było .........................................................................................
.........................................................................................

4. Podczas zajęć nauczyłem się:
.........................................................................................
.........................................................................................
.........................................................................................
.........................................................................................
.........................................................................................

5. Uważam, że zdobyta wiedza i umiejętności mogą mi się przydać:(możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)
a) na sprawdzianie kompetencji b) podczas rozwiązywania krzyżówek c) w rozmowach z rówieśnikami d) na różnych lekcjach e) gdy wystartuję w teleturnieju "Najsłabsze ogniwo" f) w innych sytuacjach (napisz jakich)..........................................
g) w ogóle nie będę miał z nich pożytku

6) Co najbardziej podobało ci się na zajęciach?
.........................................................................................

7) Co byś zmienił, gdybyś to Ty miał je poprowadzić?
.........................................................................................

8) Czy Twoim zdaniem w przyszłym roku należy kontynuować zajęcia koła filozoficznego?
........................

 

Opracowanie: ANNA DUBIENIECKA

Wyświetleń: 5772