Praca z dzieckiem nadpobudliwym

Wśród dzieci sprawiających kłopoty wychowawcze jest grupa charakteryzująca się określonymi cechami zachowania. Są to dzieci niespokojne, nadmiernie ruchliwe i aktywne, o zmiennych nastrojach, impulsywne. Nazywamy je dziećmi nadpobudliwymi lub dziećmi z ADHD - czyli z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami  koncentracji uwagi. Jak podaje Słownik psychologiczny pod redakcją W. Szewczuka "nadpobudliwość psychoruchowa to zaburzenie dynamiki procesów nerwowych, które charakteryzuje znaczna przewaga procesu pobudzenia nad procesem hamowania..." Nadpobudliwość cechować może dzieci w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym, przedszkolnym, a także dorastające. W szczególny sposób ujawnia się ona jednak w młodszym wieku szkolnym. Dzieje się tak dlatego, że zmiana trybu życia, nowe wymagania i zadania stawiane z chwilą rozpoczęcia nauki stwarzają sytuację, do której dziecko nadpobudliwe przystosowuje się trudniej niż jego rówieśnicy bez cech nadpobudliwości. Nadpobudliwość może przejawiać się w trzech sferach: ruchowej, poznawczej i emocjonalnej. W sposób najbardziej wyrazisty występuje ona w sferze ruchowej. Dziecko nadpobudliwe nie może spokojnie usiedzieć na miejscu. Zmienia pozycje, wstaje, siada, kręci się, wyrywa do odpowiedzi, kołysze się na krześle, wykonuje wiele ruchów, często zbytecznych. Szczególnie trudno znosi przedłużające się chwile oczekiwania, zwłaszcza wtedy, gdy nie ma w tym czasie żadnego zajęcia. W sferze poznawczej nadpobudliwość objawia się w postaci zaburzenia koncentracji uwagi oraz pochopności i pobieżności myślenia. Dziecko nie potrafi skupić się dłużej na wykonywanej czynności, przy najmniejszej trudności przerywa ją, nie doprowadziwszy do końca. Na zajęciach odwraca się, rozmawia. Wymaga częstego ukierunkowywania, przypominania poleceń. Każdy najmniej znaczący, najsłabszy bodziec przyciąga do siebie uwagę dziecka. Nieustannie odrywa się wiec ono od wykonywanych czynności. Często nie wie o czym była mowa na lekcji, nie pamięta wyjaśnień nauczyciela, nie dlatego, że jego procesy zapamiętywania są słabe, ale dlatego, że w chwili podawania informacji nie uważało, bo właśnie kolega coś powiedział, bo za oknem przejeżdżał samochód, bo wiatr poruszył firankę. Dzieci nadpobudliwe cechuje także nadmierna pobudliwość emocjonalna. Łatwo popadają w złość, obrażają się, są skłonne do płaczu. Zachowania te często prowadzą do agresji fizycznej lub słownej. Innym przejawem może być lękliwość. W rezultacie dzieci te zachowują się w sposób charakterystyczny dla dzieci znacznie młodszych., wykazują niezrównoważenie, niedojrzałość uczuciową. Dziecko nadpobudliwe często ma trudności w nauce szkolnej, spowodowane nie mniejszymi uzdolnieniami, lecz sposobem w jaki je wykorzystuje. W szkole pracuje nierówno, często zasługuje na uwagi swoją nadmierną ruchliwością i przeszkadzaniem w lekcji. Takim zachowaniem łatwo zraża do siebie nauczycieli i kolegów. Istnieje wiele czynników, które powodują nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego dziecka, a w konsekwencji nadpobudliwość. Należy tutaj wymienić uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w życiu płodowym, urazy mechaniczne spowodowane w czasie porodu, ciężkie choroby przebyte przez dziecko we wczesnym okresie. Istotny wpływ na rozwój zdrowia psychicznego dziecka mają też czynniki społeczno - wychowawcze. Ważną rolę pełni tutaj środowisko rodzinne w którym dziecko wzrasta. Duże znaczenie ma atmosfera panująca w domu i stosunek dorosłych do dziecka. Z typowym przypadkiem dziecka z zespołem ADHD, wymagającym odpowiedniej terapii prowadzonej przez specjalistów wspomaganej leczeniem farmakologicznym, spotykamy się rzadko, jednak prawie w każdej klasie są dzieci przejawiające cechy nadpobudliwości przynajmniej w jednej ze sfer. Problem ten dotyczy coraz większej liczby uczniów - niestety nie zawsze jest właściwie rozpoznawany. Bardzo często dziecko takie jest postrzegane przez nauczycieli jako niegrzeczne, agresywne, niesforne, chronicznie nieuważne, rozkojarzone, utrudniające pracę na lekcji. Tymczasem zachowanie to jest w znacznym stopniu niezależne od niego samego. Objawy nadpobudliwości zaburzają działanie w grupie, przeszkadzają dziecku, rówieśnikom i nauczycielom. Od podejścia nauczyciela i jego warsztatu zawodowego zależy w dużej mierze to, czy poradzi sobie z klasą, w której są również dzieci z problemem nadpobudliwości. Pracując z klasą w której są dzieci nadpobudliwe, nauczyciel musi przede wszystkim zaakceptować, że dziecko nadpobudliwe jest dzieckiem odmiennym i wymaga odmiennego traktowania. Dzieci nadpobudliwe są dziećmi trudnymi, wymagającymi większego wkładu pracy, większej cierpliwości, bardziej przemyślanego, konsekwentnego działania dla osiągnięcia pozytywnych rezultatów wychowawczych. Dokładna znajomość objawów nadpobudliwości pozwoli nauczycielowi na odróżnienie zachowań dzieci będących przejawami nadpobudliwości, od złośliwości czy niegrzeczności. Pozwoli podjąć też odpowiednie działania, by pomóc dziecku i sobie. Praca z dzieckiem nadpobudliwym wymaga zauważenia tych rzadkich chwil, kiedy spokojnie pracuje i zachęcenie go do dalszego wysiłku. Pochwała doda mu sił do spokojnego siedzenia i skupienia się na zadaniach. Mając w klasie takiego ucznia, nauczyciel musi mówić tak, aby on go usłyszał, czyli czasami zwrócić się bezpośrednio do niego. Musi również pamiętać o tym, ze dziecko z zaburzeniem uwagi może pracować krótko. Aby zapanować nad ruchliwością dziecka należy wykorzystywać je przy każdej okazji do ruchu np. aby starło tablicę, rozdało zeszyty itp. W ten sposób zmniejszymy nie tylko niepożądaną ruchliwość ucznia, ale jeszcze pozwolimy mu poczuć się ważnym, potrzebnym i akceptowanym. Zasady postępowania z dzieckiem nadpobudliwym. 1. Konsekwencja w postępowaniu:

• stosować zrozumiałe, jasne dla dziecka reguły: co wolno, a czego nie może robić,
• przekazywać treści w sposób jasny, prosty i w krótkiej formie.

2. Wyznaczanie niezbyt odległych celów działania i określanie sposobu ich realizacji. Stawianie odległych celów powoduje zapominanie bądź podejmowanie nowych zadań z powodu występującej u dziecka potrzeby ruchu. 3. Wdrażanie dziecka do kończenia każdego rozpoczętego zadania. 4. Pomoc w planowaniu, organizacji miejsca pracy i w realizacji zadań. 5 Stała kontrola wykonywanych zadań:

• stosowanie zrozumiałego dla dziecka systemu pochwał i kar.
• wzmacnianie wszystkich przejawów pożądanego zachowania.

Praca z dzieckiem nadpobudliwym wymaga od nauczyciela zwiększonego trudu. Jeśli jednak ten trud podejmie, dziecko będzie mogło lepiej wykorzystać swoje możliwości rozwojowe, a sprawiane przez nie kłopoty ulegną zmniejszeniu. BIBLIOGRAFIA Filipczuk H.: Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym. Nasza Księgarnia, Warszawa 1985 Nartowska H.: Wychowanie dziecka nadpobudliwego. Nasza Księgarnia, Warszawa 1972 Prądzińska M., Włodarczyk B.: Mały urwis czy chory na ADHD? "Z Ekoludkiem w szkole" nr 1/2004 Szewczuk W. (red.): Słownik psychologiczny. "wiedza Powszechna", Warszawa 1979 Wiącek R.: Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w wieku przedszkolnym. Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 2004

Opracowanie: mgr Marzanna Polikarczuk

Wyświetleń: 1446