Wczesna niepłynność mówienia - informacje dla rodziców

Terminem wczesna niepłynność mówienia określa się zakłócenia płynności mowy występujące u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym tzn. w okresie dynamicznego rozwoju mowy.

Niepłynność występująca w mowie dziecka jest w tym okresie zjawiskiem powszechnym. Wynika z faktu, że dziecko uczy się dopiero koordynować wszystkie czynności niezbędne do tego, aby mówienie przebiegało bez zakłóceń. Tak jak raczkowanie poprzedza chodzenie, tak w mowie również jest okres przygotowawczy. W 80% przypadków niepłynność mija bez śladu po opanowaniu przez dziecko języka. W innych jednak przypadkach objawy pozostają, rozwijają się i utrwalają z wiekiem dziecka. Trudno jest ustalić z całą pewnością czy dziecko, które w okresie kształtowania się mowy mówi niepłynnie będzie się w przyszłości jąkać. Badania porównawcze prowadzone w ostatnich latach wykazały, że elementem różnicującym zjawisko niepłynności patologicznej i fizjologicznej jest napięcie emocjonalno-mięśniowe, które pojawia się w momencie, kiedy dziecko orientuje się, że z jego mową dzieje się coś dziwnego i stara się temu zaradzić.

Neutralizacja objawów jąkania jest najbardziej skuteczna w jego wczesnym stadium. Pomoc rodzicom w stadium wczesnej niepłynności mówienia, w pierwszym etapie, nie powinna odnosić się bezpośrednio do mowy dziecka, ale obejmować sytuację wokół niego.

Rodzice powinni mieć świadomość, że rozwój płynnej mowy dziecka w dużym stopniu zależy od warunków w jakich się ona kształtuje i rozwija. Poprzez analizę i zrozumienie czynników predysponujących, wywołujących i utrwalających niepłynność, we współpracy z logopedą i psychologiem, mogą oni pozytywnie wpłynąć na stan mowy dziecka.

Czynniki predysponujące do niepłynności mówienia.

Rodzice dzieci jąkających się czasami obarczani są winą za powstanie objawów niepłynności w mowie dziecka. Należy mieć świadomość, że podłożem niepłynności jest predyspozycja do tego rodzaju zaburzenia. Przyczyny nie należy doszukiwać się w jednym zdarzeniu. Jednak na dalszy rozwój tego procesu decydujący wpływ mają warunki psychofizyczne w jakich rozwija się dziecko.

Ryzyko powstania niepłynności jest większe jeżeli dziecko posiada:

- rodziców lub krewnych jąkających się
- rodziców lub krewnych z niską sprawnością językową lub chaotycznie mówiących
- posiada niską sprawność językową i motoryczną szczególnie w zakresie aparatu mowy
- zakłócony proces myślenia
- zaburzoną lateralizację

Czynniki wyzwalające:

- uraz psychiczny
- długotrwały stres
- lęk
- niepokój
- wzmożone napięcie

Czynniki utrwalające:

- postawy wychowawcze
- rywalizacja
- niewłaściwy wzór mówienia
- nadmierne wymagania, również językowe

W jaki sposób możesz pomóc swojemu dziecku mówić płynnie:

- Niech fakt kontaktu z dzieckiem, wspólne doznania i przeżycia będą dla Ciebie najważniejsze. Jąkanie nie powinno dominować w waszych kontaktach. Pokaż dziecku, że akceptujesz i kochasz je takim jakie jest. To twoja najlepsza lokata na przyszłość. Rozmawiając z dzieckiem staraj się słuchać uważnie tego co mówi, a nie w jaki sposób to robi. Twój niepokój udziela się dziecku i może pogłębiać problemy z mową.
- Starając się pomóc dziecku prosisz, aby wzięło oddech, zwolniło, powtórzyło itp. Wkraczasz w ten sposób w spontaniczność jego mowy, zwracasz uwagę na objawy niepłynności i w ten sposób nieświadomie potęgujesz je. Dziecko nie rozumie dlaczego to jak mówi jest dla Ciebie istotniejsze od informacji, którą chce Ci przekazać. Okaż mu szacunek, zainteresowanie i raczej odwracaj uwagę od niepowodzeń w mówieniu.
- Jeżeli Twoja rodzina przeżywa kryzys, miej świadomość, że w decydujący sposób wpływa to na rozwój emocjonalny dziecka, oraz na jego mowę. Miłość jaką obdarzasz dziecko, spokój i harmonia jaką tworzysz wokół niego jest najskuteczniejszym lekiem neutralizującym wczesne objawy jąkania.
- Jeżeli zależy Ci, aby dziecko miało zaufanie do swojego sposobu mówienia i dawało sobie samodzielnie radę w różnych sytuacjach społecznych, pozwól mu wypowiadać się samodzielnie i nie kończ za nie wypowiedzi.
- Ty jesteś pierwszym nauczycielem mowy swojego dziecka. Jeśli chcesz, aby mówiło pięknie pokaż mu jak się to robi. Jeśli naśladuje dorosłych i mówi zbyt szybko to ma trudności z synchronizowaniem myśli z ruchami mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych. Ucz się razem z dzieckiem płynnej mowy wykorzystując wszelkie formy dziecięcej aktywności: inscenizację, recytację, śpiew.
- Mówienie dziecku "nie jąkaj się" nic nie daje. Gdyby mogło to by się nie jąkało. Być może inni nazwą je "jąkałą", ale to Ty jesteś dla niego najistotniejszym punktem odniesienia. Etykietka ta nie zdominuje jego życia jeśli dla Ciebie dziecko będzie najbardziej niezwykłą osobą na świecie. Dostrzegaj i "punktuj" jego mocne strony. Nie koncentruj całej swojej uwagi na sposobie mówienia dziecka.
- Codziennie prowadzisz dziesiątki rozmów, załatwiasz masę ważnych spraw. Często okazuje się, że najłatwiej jest odmówić chwili rozmowy swojemu dziecku. Wspólny czas jest wam bardzo potrzebny. Buduje wzajemny kontakt, pozwala ujawnić i rozładować nagromadzone w ciągu dnia emocje. Rozmawiajcie o tym czym interesuje się w danej chwili dziecko. Nie zadawaj mu serii pytań o inne rzeczy. Nie przerywaj i nie kończ słów za dziecko. Przerywanie powoduje, że zaczyna gubić wątek, czuje się rozdrażnione i zaniepokojone. To może pogłębiać objawy niepłynności.
- To, że dziecko jąka się nie znaczy, że zwolnione jest z przestrzegania dyscypliny i ustalonych norm. Miłość polega również na wyznaczaniu zrozumiałych i mądrych granic.
- Karając dziecko za to, że się jąka musisz mieć świadomość, że wyładowujesz jedynie w ten sposób swój lęk i frustrację, na pewno nie pomagając dziecku. Burzysz natomiast zaufanie jakim Cię ono obdarza i sprawia, że zaczyna czuć się gorsze z powodu jąkania.
- Stymulujesz dziecko w rozwoju, uczysz nowych umiejętności; jest to Twoją rolą i powinnością. Zastanów się jednak, czy nie jest ono obarczone nadmiarem oczekiwań i obowiązków. Czego pragniesz? Aby było szczęśliwe, czy aby spełniało oczekiwania Twoje i waszych przyjaciół. Słuchaj uważnie, jeśli będziesz chciał usłyszeć dziecko powie Ci czego pragnie i co jest dla niego dobre. Codzienny stres, zmęczenie, pośpiech i nadmiar obowiązków pogłębiają problemy z mową.
- Zdarza się, że dziecko jest świadkiem domowych kłótni. Trudno jest je zupełnie przed tym uchronić. Istotne jest natomiast, aby doświadczyło również pojednania. Nie wstydźcie się mówić przepraszam sobie i waszym dzieciom. Oprócz tego, że rozładowuje to napiętą atmosferę domową, buduje wasz autorytet.
- Silne emocje utrudniają mówienie. Mądrze dawkuj dziecku oglądanie telewizji ("zaśmiecającej" umysł i powodującej chaos emocjonalny) oraz korzystanie z gier i zabaw wymagających koncentracji. W zamian zaproponuj dziecku wspólne spędzenie czasu.
- Zdarza się, że symptomy jąkania są reakcją dziecka na pojawienie się w domu młodszego rodzeństwa. To trudny okres dla dziecka. Doświadcza ono różnych sprzecznych emocji. Poświęcaj mu w tym okresie więcej uwagi i daj prawo do bezpiecznego wyrażania uczuć. W razie problemów skontaktuj się z psychologiem.
- Jeżeli masz więcej niż jedno dziecko, wiesz, że uczucie rywalizacji uczestniczy im przez cały czas rozwoju. Staraj się aby nie zdominowało ono ich wzajemnych kontaktów. Polecam Ci książkę "Rodzeństwo bez rywalizacji", w której autorki Adele Faber i Elaine Mazlish piszą "jak pomóc własnym dzieciom żyć w zgodzie aby samemu żyć z godnością".
- Towarzystwo zwierząt łagodzi stres, rozładowuje napięcie,. jest źródłem radości i inspirującej zabawy. Jeżeli Twoje dziecko kocha zwierzęta, postaraj się zapewnić mu z nimi kontakt.
- Ważnym elementem wpływającym na mowę dziecka jest usystematyzowany i higieniczny tryb życia. Przed snem należy unikać zabaw nadmiernie pobudzających. Staraj się raczej wyciszać dziecko, np. czytając mu książki. Powinno mieć ono również zapewnioną odpowiednią ilość wypoczynku. Zdrowy sen, spacery, przebywanie na świeżym powietrzu po zajęciach są mu niezbędne do prawidłowego rozwoju.

Piśmiennictwo u autora.
 

Opracowanie: Małgorzata Kurnicka

Wyświetleń: 1589