Głos-jak odcisk palca

Głos ludzki wielokrotnie opisywany był w literaturze, najczęściej jako wynik pracy określonej grupy mięśni. Szeroko analizowane są jego właściwości fizyczne i akustyczne, cykle i częstotliwości oraz czynniki wpływające na jakość. Podobnie jak do powstania dźwięku wydawanego przez instrument muzyczny niezbędne jest źródło energii (palec potrącający strunę gitary), wibrator określający wysokość dźwięku (struna) oraz rezonatory poprawiające jakość tonu (pudło gitary), tak ludzkie ciało koordynuje te trzy elementy rozbrzmiewając dźwiękiem. Wzbudzaczem głosu w ludzkim ciele jest powietrze wychodzące z płuc, wibratorem struny głosowe w krtani, rezonatorami jama gardłowa, ustna, nosowa i zatoki przynosowe.

Głos ludzki, który poprzez fonację, rezonans i artykulację staje się w końcu jakby samodzielnym bytem w postaci słowa, nierozerwalnie związany jest ze stanem emocjonalnym, umysłowym, fizycznym i duchowym człowieka. Sfery te nieustannie na siebie oddziaływują, co wpływa na ogólny stan zdrowia. Choroby i problemy z głosem są wynikiem cyklu przyczynowo-skutkowego, w którym problem w sferze ciała, umysłu lub ducha wpływa na pozostałe.

Zdrowy głos charakteryzuje się wszechstronnością i wrażliwością. Pozbawiony jest napięcia i niepotrzebnego forsowania. Zdradza ciepło, czystość tonu, witalność oraz bogactwo energii życiowej.

Umiejętność rozpoznawania własności i cech głosu pozwala zdiagnozować wiele problemów natury emocjonalnej lub fizycznej. Sygnałem wyczerpania na poziomie fizycznym i umysłowym jest bezbarwny, pozbawiony ekspresji głos z opadającą wysokością i mniejszym zakresem tonu.

Natomiast wstrząs, bolesna strata, uraz seksualny, uczucie emocjonalnego zniewolenia mogą objawiać się chwilowym bezgłosem.

Wnikliwemu terapeucie głos zdradza jak osoba radzi sobie z procesem dojrzewania i rozwoju. Bywa, że wyrobione na podstawie głosu pojęcie o człowieku nie odpowiada jego prawdziwemu wyglądowi (zbyt długo utrzymujący się "dziecinny" głos i infantylna artykulacja u dorosłej kobiety). Mamy wtedy wrażenie, że osoba ta mówi jakby nie swoim głosem. To tylko kilka przykładów.

Młodzi ludzie decydujący się na wybór zawodu w którym głos będzie ich podstawowym narzędziem pracy (nauczyciel, aktor, spiker...) w niewielkim stopniu są świadomi tych zależności. Nie znają obciążeń jakim poddawany będzie ich głos przez wiele lat pracy zawodowej. Niewiele wiedzą o technice emisji głosu, której znajomość jest niezbędna gdy intuicja już nie wystarcza.

Z grupy czynników predysponujących do powstawania zawodowych schorzeń głosu najważniejsze to:
- sposób posługiwania się głosem (nadużywanie, wadliwa emisja)
- cechy osobowości (konfliktowość, nerwowość)
- warunki w miejscu pracy (akustyka, hałas zakłócający, wilgotność)
- poważne współistniejące schorzenia (zapalne, hormonalne, alergiczne)

Kiedy można mówić o patologii głosu? Kiedy fonować można już tylko przy nadmiernym napięciu więzadeł głosowych. Osoba pracująca głosem pokonując przestrzeń i gwar, trwale, nawykowo, twardo nastawia głos co w konsekwencji doprowadza do różnych jego patologii.

Kształtując piękny głos często trzeba powrócić do źródła. Do tego co najbardziej naturalne i od zawsze znane, a zapomniane w stresie codzienności. Jest to poznanie własnego, naturalnego rytmu oddychania. Powrót do oddechu pełnego, wolnego od napięć i zahamowań. Taki oddech rozluźnia ciało i umysł, pomaga skorygować postawę, poznać główne punkty napięć w ciele, a więc: czoło, żuchwę, język, gardło, ramiona, brzuch, pośladki. Sprawia, że ciało staje się sprzymierzeńcem, a nie balastem utrudniającym wydobycie dźwięku. Pracując głosem należy mieć świadomość, w jaki sposób chronić "kolebkę" naszego głosu, a więc krtań. Pomimo stresu i różnych niekorzystnych warunków opierać się na "miękkim" ustawieniu głosu podczas fonacji, wzmacniając głos poprzez prawidłowo ukształtowany strumień powietrza, rezonans i wyrazistą artykulację. Umiejętności takie rozwijają warsztaty z zakresu emisji głosu.

Na stan narządu głosu i jego jakość oprócz techniki mają również wpływ warunki zewnętrzne. Nawet pozornie niewielkie zmiany dokonane w miejscu pracy zwiększają komfort pracy głosem.

Podstawowe zalecenia to:
- utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza na poziomie 70% poprzez stosowanie nawilżaczy w miejscu pracy
- popijanie w czasie fonacji lekko ogrzanych płynów zwiększających wilgotność błony śluzowej: niegazowanej wody, rumianku (czarna herbata wysusza błonę śluzową krtani i gardła)
- utrzymywanie w pomieszczeniach temperatury 18 - 21 stopni C optymalnej dla pracy głosem
- unikanie siedlisk kurzu: przecieranie wilgotną szmatką parapetów, kwiatów, zlikwidowanie firanek (kurz osadzając się na błonie śluzowej powoduje chrząkanie i kaszel)
- przed dłuższym mówieniem należy rozgryźć kapsułkę witaminy A+E (doskonale zastępuje to kurze żółtka stosowane dawniej przez wokalistów)
- unikanie zadymionych pomieszczeń, nie palenie: nikotyna powoduje niekorzystne przekrwienie śluzówki, jest przyczyną wielu schorzeń uniemożliwiających pracę głosem i skuteczną jego rehabilitację
- unikanie hałasu: należy pamiętać, że jego wysoki poziom powoduje zwiększanie głośności podczas fonacji i wzmożoną pracę aparatu głosowego
- unikanie w czasie mówienia "przeciągów": nadmierny ruch powietrza może powodować wysuszanie błony śluzowej krtani również poprzez wzrost zapylenia w pomieszczeniu
- unikanie mówienia w czasie infekcji górnych dróg oddechowych: naraża to narząd głosu na wzmożony wysiłek co w konsekwencji może prowadzić do zawodowych schorzeń krtani
- dbałość o sprawność fizyczną jest istotnym czynnikiem wpływającym na jakość głosu poprzez poprawę koordynacji oddechowo-ruchowej. Zdrowy ruch pozwala również rozładowywać nadmierne napięcia fizyczne i emocjonalne.

Poszukiwanie i poznawanie własnego głosu wymaga cierpliwości i gotowości do dokonania zmian. To proces, który stymuluje do wglądu w siebie. Pomaga poznać własne ograniczenia i możliwości. Nagrodą jest rozwój samoświadomości, odzyskiwanie poczucia własnej wartości i wiary w siebie. W konsekwencji zaś mówienie własnym głosem, jedynym i niepowtarzalnym dla każdego z nas, jak odcisk palca.

Literatura dostępna u autora.
 

Opracowanie: Małgorzata Kurnicka

Wyświetleń: 2055