Jak należy rozmawiać z dzieckiem

Gdyby ktoś zadał nam pytanie: gdzie i kiedy czułeś się szczęśliwy?, to pewnie większość z nas odpowiedziałaby, że było to w dzieciństwie wtedy gdy z rodzicami i rodzeństwem spędzaliśmy wakacje, święta, wspólnie wykonywaliśmy różne prace. Tak więc szczęście jest gdzieś blisko rodziny lub grupy osób gdzie czujemy się bezpiecznie, gdzie zawsze ktoś będzie nas kochał i otoczy nas opieką oraz troską. W tym momencie jesteśmy już blisko stwierdzenia, że taka sytuacja to nie tylko fragment życia każdego z nas, to coś więcej, to jedna z podstawowych potrzeb człowieka w każdym okresie jego życia. Kolejne pytanie, które się nasuwa, to: co sprawiło, że te wspaniałe chwile zaistniały?, bo jak pokazuje rzeczywistość nie są to sytuacje pojawiające się automatycznie. Nie będę odkrywcza, gdy stwierdzę, że aby w rodzinie panowało wzajemne zrozumienie i spokój, potrzebny jest dialog między poszczególnymi członkami rodziny. Komunikacja ma ogromny wpływ na kształtowanie emocjonalnej atmosfery w rodzinie jak i każdej innej grupy ludzi. Jej brak powoduje, że tworzą się konflikty. Jeśli natomiast występuje dialog to pojawia się zaufanie, czujemy się bezpiecznie, wspólnie cieszymy się i wspólnie działamy by przezwyciężyć pojawiające się trudności, rodzi się przyjaźń, rodzi się atmosfera ogniska domowego - tworzy się rodzina z prawdziwego zdarzenia. Wiemy jednak, że nawet w szczęśliwych rodzinach taka idylla to też sytuacja, która nie występuje trwale. Rodzina to miejsce gdzie ścierają się różne temperamenty poszczególnych domowników, gdzie kształtują się charaktery dzieci, gdzie rodzice starają się przekazać jak najwięcej swoich doświadczeń by uchronić je przed niepotrzebnymi błędami. W takich napiętych sytuacjach d i a l o g jest najlepszym i najskuteczniejszym sposobem budowy wzajemnego z a u f a n i a a w konsekwencji porozumienia. Wydawałoby się, że dialog należy rozpocząć po prostu od dialogu. Jednak nie. Właściwa czyli skuteczna komunikacja musi rozpocząć się od słuchania. Wiadomo, że mówienie i słuchanie to dwa elementy składające się na proces porozumiewania się, lecz dlaczego należy rozpoczynać od słuchania? Wynika to z zasady skutecznego działania, która mówi, że w pierwszym kroku należy sytuację zdiagnozować, następnie dobrać odpowiednie środki i na końcu wykorzystać je w działaniu. Słuchanie to diagnozowanie, to nasza chęć słuchania i analizowania tego co myśli drugi człowiek a w konsekwencji zrozumienie tego co on myśli. Do tej pory nie mówiliśmy o dziecku lecz o człowieku. Jak widać już samo takie rozgraniczenie wyraźnie wskazuje na szczególną sytuację wrażliwej i kształtującej się dopiero psychiki dziecka w stosunku do rozwiniętej i trwale ukształtowanej psychiki dorosłego człowieka. Tak więc dialog z dzieckiem to szczególny dialog bo on ukształtuje je i może sprawi, że będzie ono w przyszłości szczęśliwe jako dorosły człowiek i da szczęście zarówno swoim dzieciom jak i innym osobom, z którymi spotka się w swoim życiu. W tym momencie wydawałoby się normalnym omówienie sposobów skutecznego rozwiązywania sytuacji konfliktowych lecz myślę, że najważniejszym celem dialogu rodzinnego (i nie tylko) jest wychowanie dziecka i ten problem poruszę jako pierwszy. Dla mnie wychowanie dziecka to przekazanie mu tego co w życiu według mnie jest najważniejsze, co zapewni mu szczęście. Oczywiście ten zakres wiedzy może być różny w zależności od poglądów rodziców. Według mnie, taka "szczęśliwa" wiedza to stosunek do drugiego człowieka.

Ale pomijając sam zakres wychowania wymienię teraz poniżej kilka warunków skutecznego dialogu z dzieckiem:

- jako ojciec czy matka zawsze bądź zgodny w działaniu z tym co mówisz bo dziecko myśli tak samo jak dorosły człowiek i ma tylko mniejsze doświadczenie ( Janusz Korczak), wychowasz wtedy dziecko na człowieka prawego
- słuchaj co mówi dziecko i staraj się zrozumieć jego sądy
- pokazuj mu swój sposób myślenia, jego logikę a w konsekwencji radość z dobrego i szlachetnego postępowania
- unikaj krytykowania, osądzania, czyli narzucania własnych wartości a tym bardziej przechwalania się obrażania a co najgorsze manipulowania.
- zawsze mów tak by nie było wątpliwości, że to co mówisz to są Twoje poglądy i według nich żyjesz na co dzień
- nie podejmuj decyzji za drugą stronę - daj jej poczucie wolności i możliwość podjęcia przez nią decyzji (nawet jeśli martwisz się o nią, jest to sposób uzależniania jej od ciebie i pozbawia możliwości samodzielnego rozwiązywania problemu)
- staraj się nie grozić
- staraj się nie pouczać
- staraj się nie moralizować
- staraj się i nie rozkazywać
- nie unikaj sytuacji problemowych
- nie unikaj tematów trudnych
- nie zbywaj nic nie znaczącymi radami,
- nie używaj sloganów
- nie zmieniaj tematu.
- codziennie (jeśli są możliwości) prowadź dialog i wychowuj swoje dzieci do życia z godnością w stosunku do siebie i do innych

Dialog w sytuacjach konfliktowych

Sytuacje konfliktowe są trwałym elementem naszego życia, bo gdzie są ludzie tam na daną sytuację będą zawsze odmienne poglądy. Konflikty powstają najczęściej tam, gdzie występują sprzeczne interesy. Te sprzeczne interesy pojawiają się w sferze rzeczy materialnych i niematerialnych takich jak: przedmioty, pieniądze, poglądy, czas, przestrzeń itp. Konflikt nie tylko dzieli. Może on mieć także pozytywny skutek. Będzie to miało miejsce wtedy gdy strony konfliktu spostrzegą, że otrzymują nawzajem o sobie informacje, które po analizie mogą stać się podstawą do zmiany swoich sądów i swojego postępowania w takim kierunku by konflikty w tym zakresie więcej się nie pojawiły. Po tym spostrzeżeniu i zrozumieniu zła jakim jest złość i wzajemna wrogość, musi nastąpić wzajemne przebaczenie i pojednanie, które kończy obopólnie wypowiedziane słowo: p r z e p r a s z a m. Jest to ciężkie słowo do wypowiedzenia lecz na tyle skuteczne, że likwiduje konflikt "do zera".

Tak proste rozwiązanie konfliktu, jak przedstawiłam powyżej, ma jednak o wiele dłuższą ścieżkę skutecznego dialogu i postępowania, które może trwać wiele dni.

Oto kilka uwag:

* w pierwszym kroku musisz sam ocenić swój sposób zachowania w przypadku zaistnienia konfliktu:
- czy unikasz rozwiązania problemu
- czy udajesz, że nie ma problemu
- zaprzeczasz
- rezygnujesz z rozwiązania problemu
- prosisz kogoś o rozstrzygniecie sporu
- dążysz do zniszczenia przeciwnika
- próbujesz konstruktywnie rozwiązać problem
* w drugim kroku, w tym samym zakresie, oceniasz postępowanie drugiej strony
* oddziel osobę od problemu.
* broń sprawy, a nie swojego stanowiska
* słuchaj co mówi druga strona i staraj się ją zrozumieć
* opieraj się na prawdziwych informacjach
* porozumienie rozpocznij od najłatwiejszej kwestii, z którą wiąże się najmniej emocji.
* nie oskarżaj
* nie obwiniaj
* słuchaj i pozwól mówić
* nie krzycz
* nie wymuszaj
* nie groź, bo to bardziej szkodzi niż pomaga
* to co uzgodniłeś spróbuj wprowadzić w życie
* jeśli codziennie, choćby najmniejszymi kroczkami, pokażesz drugiej stronie, że twoim celem jest rozwiązanie konfliktu, to druga strona na pewno zrobi taki sam kroczek jeśli choć odrobinę myśli podobnie
* nigdy nie trać nadziei na porozumienie (to musi z Ciebie emanować)

Aby rozmowa z dzieckiem była skuteczna, należy przede wszystkim, jak wynika z naszych powyższych rozważań, okazać chęć zrozumienia go. Należy zachęcić dziecko do otwarcia się, uważnie i cierpliwie wysłuchać go. Nie narzucać dziecku zakazów i nakazów lecz starać się wyjaśnić ich cele i znaczenie. Mamy wtedy duże szanse na uzyskanie trwałego porozumienia z dzieckiem.
 

Opracowanie: Beata Królicka

Wyświetleń: 661