Katalog Halina Soszyńska, Bożena Połeć Pedagogika, Artykuły Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieciNadpobudliwość psychoruchowa u dzieciSposób spędzania wolnego czasu - oglądanie telewizji i gry komputerowe - oraz współczesne tempo życia niekorzystnie odbijają się na układzie nerwowym dzieci. Zapracowani i przemęczeni rodzice mają coraz mniej czasu i cierpliwości.Z różnorodnych badań statystycznych i potocznych obserwacji wynika, że coraz poważniejszy staje się problem zaburzeń emocjonalnych, a w tym zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Sytuacja dziecka nadpobudliwego jest bardzo złożona. Często wiąże się z odrzuceniem przez rówieśników z powodu zachowań wynikających ze schorzenia jakim jest ADHD. U dzieci, u których występuje nadpobudliwość psychoruchowa, wzrasta napięcie emocjonalne mogące doprowadzić do zaburzeń o charakterze nerwicowym. Dziecko za wszelką cenę próbuje dostosować się do oczekiwań otoczenia. Towarzyszy temu poczucie winy, obniżenie własnej wartości, lęk przed oceną i kontaktami społecznymi. Z kolei nieumiejętność dostosowania się do narzuconych reguł i zasad wywołuje u ucznia reakcję przeciwstawiania się im, a nieakceptowanie sankcji społecznych prowadzi do agresji. Teresa Bednarska i Halina Spionek uważają, że z nadpobudliwością psychoruchową mamy do czynienia wtedy, gdy dochodzi do powstania przewagi procesów pobudzania nad procesami hamowania. Jeżeli w fazie największego wzrostu mózgu występują jakieś przeszkody, mogą one doprowadzić do zmniejszenia się liczby połączeń nerwowych oraz spowolnić niezbędne biochemiczne procesy dojrzewania. To może zaburzyć dynamikę procesów nerwowych, a tym samym wpłynąć na opóźnienie kształtowania się mowy, pisania, czytania oraz myślenia. Typowe zachowania dzieci nadpobudliwych psychoruchowo - nadmierna ruchliwość, chaotyczna aktywność (chodzenie, bieganie po klasie w czasie zajęć, kręcenie się, wiercenie, wstawanie z krzesła, obgryzanie długopisu, wieczny bałagan na ławce, poczucie wewnętrznego niepokoju), - trudności w koncentracji, - wykonywanie czynności bez przewidywania następstw, - rozpoczynanie wykonywania zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji, - kłopoty z przestrzeganiem zasad, - problemy z wykonywaniem skomplikowanych prac, - trudności w zrozumieniu poleceń, - pochopne wyciąganie wniosków, - gadatliwość, przerywanie innym, - niecierpliwość - krótkie oczekiwanie na swoją kolej podczas wykonywania zadań w grupie, - krótki okres odwlekania działania, - agresja, * wybuchowość, przejawiająca się jako częste zmiany nastroju, - prowokowanie do uzyskiwania negatywnych opinii od otoczenia, - bunt, odmowa wykonywania zadań, - płaczliwość, kłótliwość, * skłonność do bijatyk, * niezdyscyplinowanie, upór, - brak wiary we własne możliwości, Obok tych podstawowych objawów mogą mieć miejsce również pewne objawy towarzyszące, takie jak: zaburzenia snu, lęki nocne i dzienne, moczenie się, tiki, jąkanie się. O dzieciach tych często mówi się zdolny, ale leniwy. W wielu przypadkach tak nie jest. Zazwyczaj są inteligentne i wrażliwe, nie potrafią jednak wykorzystać swoich umiejętności. Nie rozumiane zaczynają się zniechęcać do nauki. Tomasz Wolańczyk wymienia trzy grupy objawów charakterystycznych dla nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi: - nasilone zaburzenie uwagi, czyli niemożność jej skoncentrowania, - nadmierna impulsywność, - nadmierna ruchliwość. Objawy zespołu nadpobudliwości, takie jak nadruchliwość, impulsywność, zaburzenia koncentracji uwagi utrudniają naukę szkolną i nawiązywanie prawidłowych relacji z rówieśnikami. Mogą też rzutować na całe przyszłe życie dziecka. Z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej często współwystępują specyficzne trudności w uzyskiwaniu umiejętności szkolnych, takie jak dysleksja, dysgrafia, dysortografia i dyskalkulia, co dodatkowo pogarsza sytuację szkolną dziecka. Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej nierzadko manifestują zaburzenia zachowania. Ich postępowanie jest niezgodne z ogólnie przyjętymi normami. Dziecko nadpobudliwe jest nieuważne, impulsywne i nadruchliwe zawsze lub prawie zawsze. W zależności od wymagań i tolerancji otoczenia objawy mogą być mniej lub bardziej przeszkadzające i utrudniające życie dziecka i jego otoczenia. Aby można było mówić o zespole nadpobudliwości, dziecko musi mieć objawy stale lub niemal stale, (choć o różnym nasileniu), a zatem i w szkole i w domu i na podwórku. Zwykle najbardziej nasilone są w szkole, ze względu na konieczność zachowania tam stałej uwagi i pozostawania w jednym miejscu. Nadpobudliwość jest cechą, która może się znacznie nasilić pod wpływem stresu, w dużej klasie, po zmianie nauczyciela, ale także przy problemach rodzinnych. Jak pomóc dziecku z zaburzeniami koncentracji uwagi? Dziecku, które ma zaburzenia koncentracji uwagi, a więc: długo zabiera się do odrabiania lekcji, nie potrafi długo skupić się na danej pracy, rozpraszają go różne przedmioty wokół, ma kłopoty z przyswojeniem materiału, można pomóc poprzez następujące działania: 1. Ograniczenie ilości bodźców dochodzących do uczniów. 2. Indywidualizacja pracy i stała bezpośrednia praca z uczniem. 3. Zapewnienie uczniowi miejsca w pierwszej ławce, blisko nauczyciela. - Uczeń powinien siedzieć sam lub z bardzo spokojnym uczniem (ale nie z najlepszym przyjacielem). - Nigdy nie sadzamy przy oknie. - W przypadku, gdy uczeń potrzebuje dużo przestrzeni, sadzamy w ostatniej ławce. 4. Dostosowanie tempa pracy do możliwości ucznia. 5. Wydawanie prostych, krótkich i jednoznacznych poleceń. Zanim zaczniesz mówić, zadbaj o to, aby dziecko zatrzymało się, popatrzyło na Ciebie (ważne, żeby patrzyło na usta). Pomocne są też różne gesty. 6. Wyznaczenie uczniowi konkretnego celu i podzielenie zadania na mniejsze możliwe do zrealizowania etapy. 7. Podkreślaj istotne informacje - np.: zwróć na to uwagę, to jest ważne 8. Korzystanie z różnych sposobów przekazu - pokazuj, twórz tabele, schematy, podkreślaj na kolorowo itd.. 9. Wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować, dotknąć je 10. Szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania Sposoby pracy z dzieckiem o nadmiernej ruchliwości Dziecku z objawami nadruchliwości, które - biega w kółko, jest stale w ruchu - chodzi po klasie - wierci się, wspina się np. na meble - ogląda telewizję i coś robi - woli zabawy ruchowe - je śniadanie i biega mogą pomóc następujące działania: 1. Włączenie ucznia do aktywnego udziału w lekcji. 2. Kierowanie energia dziecka tak, aby jak najmniej przeszkadzało otoczeniu. - Korzystanie w czasie lekcji z pomocy ucznia nadpobudliwego w wykonywaniu prostych czynności, po to, aby mógł spożytkować nadmierną ruchliwość. 3. Organizowanie czasu tak, aby uczeń miał możliwość zrealizować swoją ponad przeciętną potrzebę ruchu. 4. Planowanie krótkich przerw w czasie dłuższych prac na wyładowanie zgromadzonej energii. 5. Zasugerowanie rodzicom udział dziecka w zajęciach sportowych. Jak pomóc dziecku radzić sobie z własną impulsywnością? Nadmierną impulsywność, charakteryzującą dziecko, które: - nie potrafi poczekać na swoją kolej - wyrywa się z odpowiedzią, nie czekając na pozwolenia - często wtrąca się do rozmowy innych - nie potrafi zaplanować swojej pracy - nie potrafi robić czegoś w określonej kolejności - przypadkowo, nieumyślnie niszczy swoje nerwy można redukować poprzez: 1. Opracowanie wspólnie z uczniem systemu zasad, reguł i związanych z nim nagród i konsekwencji. - System powinien być zrozumiały dla ucznia. - Umieszczenie aktualnie obowiązujących zasad w formie graficznej na widocznym dla ucznia miejscu w klasie. - Jeśli dziecko koniecznie chce z nami rozmawiać, gdy jesteśmy zajęci, podajmy mu kartkę, aby zapisało to, co przyszło mu właśnie do głowy i czym chce się z nami podzielić - i porozmawiajmy o tym później. - Ostrzegajmy dziecko przed zrobieniem czegoś, czego robić mu nie wolno. - Należy często przypominać, że istnieją reguły, dopiero po, kilku przypomnieniach stosować konsekwencje. - Kary i nagrody stosować natychmiast. - Wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania. 2. Rozpoczynanie zajęć lekcyjnych od ćwiczeń odprężających, a następnie kinestetycznych. 3. Ograniczenie ilość bodźców dochodzących do uczniów. 4. W różnych sytuacjach zatrzymajmy się na chwilę i poprośmy, aby dziecko opowiedziało, co może się zdarzyć. 5. Przewidywanie, kiedy nastąpi niepożądane impulsywne zachowanie i powstrzymywanie ucznia przed wykonaniem takiej czynności, mówiąc jednocześnie o następstwach i konsekwencjach. PRZYCZYNY NADPOBUDLIWOŚCI Czynniki powodujące nadpobudliwość można zestawić w dwie zasadnicze grupy: 1. uszkodzenia układu nerwowego, które mogą powstać, gdy - dziecko znajduje się w łonie matki np. na skutek alkoholizmu, chorób, niewłaściwego odżywiania się matki, urazów mechanicznych - w czasie porodu, w wyniku niedotlenienia, zamartwicy, czy wylewów śródczaszkowych - na skutek zapalenia opon mózgowych, czy mózgu, ciężkiego przebiegu chorób zakaźnych 2. niewłaściwe oddziaływania społeczno - wychowawcze: - nerwowa, napięta atmosfera w domu (zatargi, awantury) - wadliwy proces wychowawczy (wychowanie niekonsekwentne, nierówny stosunek uczuciowy, brak równowagi w karaniu i nagradzaniu, niejednolite działania rodziców, wychowanie zbyt rygorystyczne. JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM? 1. Należy upewnić się, czy dziecko nas słucha. 2. Patrzymy dziecku w oczy. 3. Nie należy atakować dziecka. Reakcją na atak jest obrona. Instrukcja skierowana do dziecka musi być precyzyjna i krótka, na ile potrzebna jest dziecku nadpobudliwemu. 4. Używamy jak najmniej słów. Dziecko nadpobudliwe nie słyszy około 50 % tego, co się do niego mówi i zapamiętuje około 50 % tego, co usłyszało. 5. Słowo pisane lepiej trafia do dziecka. 6. Stosujemy pochwałę opisową. 7. Nagradzamy nawet najmniejsze sukcesy, choćby tylko uśmiechem. Zasady postępowania z dzieckiem nadpobudliwym Przystępując do pracy z dzieckiem nadpobudliwym, należy pamiętać o głównych założeniach: 1. Konsekwencja w postępowaniu, stawianie jasnych granic, co dziecku wolno, a czego nie może wykonać. 2. Należy wyznaczyć niezbyt odległe cele działania i określić sposób ich realizacji. Chwiejna koncentracja oraz duże rozproszenie uwagi powoduje kierowanie swoich zainteresowań na coraz to inne bodźce. Stawianie odległych celów powoduje zapominanie, porzucanie rozpoczętego zadania i rozpoczynanie coraz to nowych zabaw. Dlatego im bliżej jest postawiony cel lub termin, tym większa pewność, że polecenie zostanie wykonane, a praca zakończona. 3. Systematyczne przyzwyczajanie i wdrażanie dziecka do finalizowania każdego rozpoczętego działania. 4. Stała kontrola i przypominanie o obowiązkach oraz pomoc w ich realizacji. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo wychowywane od najwcześniejszego dzieciństwa w spokojnej, serdecznej atmosferze, w systemie konsekwentnych wymagań i stałej kontroli, przy pełnej pomocy rodziców i nauczycieli, ma wszelkie szanse prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie, aczkolwiek nadal pozostanie skłonne do przejściowych zaburzeń równowagi procesów nerwowych. Reakcją na przejawy nadpobudliwości powinna być spokojna, rzeczowa pomoc, a nie gniew i kary. Dorośli powinni pamiętać, że nadpobudliwość i wiążące się z nią problemy, nie są przejawem złej woli dziecka, lecz wynikają z niezależnych od niego przyczyn. LITERATURA: 1. Bednarska T., Nadpobudliwość psychoruchowa w: Rozpoznawanie i reedukacja uczniów o częściowo zaburzonym rozwoju psychomotorycznym, (red. M. Szumiał), Kraków 1982. 2. Nartowska H.: Dzieci nadpobudliwe psychoruchowa, PZWS Warszawa 1980 3. Nartowska H.: Wychowanie dziecka nadpobudliwego, Nasza Księgarnia, Warszawa 1986 4. Sarfontein G., Twoje nadpobudliwe dziecko, Warszawa 1999, 5. Spionek H., Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, Warszawa 1970. 6. Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M. "Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci" Lublin 1999
Opracowanie: mgr Bożena Połeć Wyświetleń: 848
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |