Katalog

Lidia Dudek
Pedagogika, Artykuły

Niedojrzałość do podjęcia nauki

- n +

Niedojrzałość do podjęcia nauki szkolnej

Zagadnienie właściwego przygotowania dzieci do podjęcia nauki w szkole i wyrównywania ich startu szkolnego jest przedmiotem żywego zainteresowania nauczycieli, psychologów, lekarzy oraz władz oświatowych. Badania psychologiczno-pedagogiczne wykazują znaczne nierównomierności w rozwoju i przygotowaniu dzieci do podjęcia nauki. D roku 1977 dzieci sześcioletnie zostały objęte całkowitym oddziaływaniem przedszkolnym. Zreformowany program wychowania przedszkolnego wprowadził do oddziału sześciolatków elementarną nauką czytania, rozszerzył zakres pojęć matematycznych oraz wzmocnił ćwiczenia przygotowujące do pisania. W całokształcie zadań pracy dydaktyczno-wychowawczej klasy przedszkolnej zawierają się trzy podstawowe funkcje wychowania przedszkolnego:
I. Profilaktyczna czyli zapobiegawcza - zapobieganie nieprawidłowościom rozwoju dzieci, czyli szeroko podjęta profilaktyka polega na chronieniu wychowanków przed zagrożeniem fizycznym i psychicznym, czuwaniu nad ich prawidłowym rozwojem, bezpieczeństwem i rozwojem.
II. Pobudzanie rozwoju czyli stymulacja - polega na takim panowaniu i organizowaniu działalności wychowawczej, która będzie sprzyjać wyzwoleniu aktywności w zabawie, nauce i pracy. Osiąganie przez dziecko coraz wyższego stopnia samodzielności i sprawności działania, myślenia i rozumowania służy bezpośrednio rozbudzeniu jego zainteresowań poznawczych i kształtowaniu pozytywnej postawy uczenia się. Pobudzająca rozwój funkcja wychowania w klasie przedszkolnej przejawia się w procesie przygotowania dziecka do nauki, do roli ucznia.
III. Wyrównywanie fragmentarycznych opóźnień rozwojowych czyli funkcja kompensacyjno-korektywna
- polega na pracy wyrównawczej z dziećmi, których rozwój nie przebiega harmonijnie. Praca ta dotyczyć może różnych sfer rozwoju: fizycznego, umysłowego i emocjonalno-społecznego. Praca wyrównawcza ma głębokie uzasadnienie pedagogiczne. Znaczne nierównomierności w rozwoju i przygotowaniu dzieci do podjęcia dzieci nauki w szkole są określane mianem "Niepełnej dojrzałości szkolnej". Nie wyrównywane w porę opóźnienia rozwojowe nie tylko osłabiają wydolność umysłową dzieci i nie pozwalają im zadowalająco odpowiedzieć programowym wymaganiom szkoły, ale mogą poważnie wpłynąć na ich stosunek do szkoły oraz własnych wobec niej obowiązków i zadań.

PRZYCZYNY NIEDOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ

Lekarze i psychologowie znający prawidłowości rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka potrafią określić dokładnie czy dane dziecko odpowiada przeciętnym normom rozwojowym, czy jest już gotowe do rozpoczęcia nauki. Na podstawie badań naukowych ustalono, że większość dzieci uzyskuje poziom gotowości (dojrzałości) do rozpoczęcia nauki między szóstym a siódmym rokiem życia. W tym okresie stwierdzono w rozwoju większości dzieci pojawienie się szeregu cech, które upoważniają do tego aby od dziecka można było żądać codziennego wysiłku i systematycznego uczenia się pod kierunkiem nauczyciela. Jakkolwiek większość dzieci 6-7 letnich może już podjąć naukę, to jednak zaobserwowano u części z nich duże różnice indywidualne na poziomie rozwojowym. Są dzieci o rozwoju psychofizycznym przyśpieszonym, są również i takie, które rozwijają się z opóźnieniem lub wykazują dysharmonijny rozwój poszczególnych sfer: np. przy dobrym rozwoju fizycznym i umysłowym są mało uspołecznione, dziecinne, nie zdolne do dłuższego wysiłku. Osiągnięcie przez dziecko poziomu rozwoju świadczącego o tym, że jest gotowe do podjęcia nauki zależy od wielu czynników: od odżywiania, troski o rozwój fizyczny, sytuacji i pozycji dziecka w rodzinie, a także od sposobów postępowania dorosłych z dzieckiem, kierowania jego zabawami i codziennymi zajęciami. Także przedszkole kieruje rozwojem dziecka i przygotowuje je do szkoły. Decydujące jednak znaczenie w kierowaniu rozwojem ogólnym dziecka od urodzenia do lat siedmiu ma rodzina. Praca wychowawcza przedszkola pomaga rodzinie w wychowaniu i opiece nad dzieckiem, ćwiczy szereg funkcji psychicznych dziecka, nigdy jednak nie jest w stanie zastąpić wpływu rodziców.

Rozwój fizyczny i stan organizmu to domena lekarza. U dziecka mogą niekiedy występować różne schorzenia, często nieuchwytne w obserwacji rodziców, a poważnie obniżające wydolność w pracy szkolnej lub stanowiące nawet czasowe przeciwwskazania do podjęcia takiego wysiłku jakim jest nauka szkolna. Przyczyną niedojrzałości szkolnej mogą być także czynniki biologiczne. Wyróżnia się zatem czynniki działające w okresie rozwoju płodowego, w okresie okołoporodowym i w pierwszych latach życia. Mogą to być choroby przebyte przez matkę w czasie ciąży, przyjmowane przez nią leki lub używki. Szkodliwy wpływ na rozwój płodu mogą wywierać niektóre substancje chemiczne i niektóre rodzaje promieniowania. Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego może wystąpić w okresie okołoporodowym i późniejszym w skutek różnego rodzaju urazów i niedotlenienia tkanki nerwowej.

Zaburzenia rozwoju psychoruchowego, które występują wśród dzieci w ogólnej populacji szkolnej nie eliminują ich więc ze szkół podstawowych, natomiast są przyczyną trudności i niepowodzeń szkolnych. Są to zaburzenia (deficyty fragmentaryczne) polegające ba opóźnieniach rozwoju poszczególnych funkcji, głównie percepcyjnych i ruchowych występujących u dzieci z prawidłowym rozwojem umysłowym. Istotą tych zaburzeń jest rozwój nierównomierny i dlatego nazywamy je dysharmoniami rozwojowymi. Czy stwierdzenie dysharmonii rozwojowych przesądza sprawę trudności szkolnych? Czy taki uczeń skazany jest na niepowodzenie? Nic podobnego. Są szanse aby nie dopuścić do trudności szkolnych lub przynajmniej zmniejszyć ich nasilenie. Pod warunkiem jednak, że wcześnie już w wieku przedszkolnym zorientujemy się w niedoborach rozwojowych dziecka i podejmiemy odpowiednie działania. Mogą to być zajęcia korekcyjno-kompensacyjne mające na celu usprawnienie zaburzonych funkcji. Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, które wyrównają braki w umiejętnościach i w wiadomościach szkolnych.

PRZEJAWY ZACHOWANIA SIĘ DZIECKA ŚWIADCZĄCE O BRAKU GOTOWOŚCI DO ROZPOCZĘCIA NAUKI.

Rozwój procesów poznawczych i rozwój uczuciowo społeczny dziecka powinien ocenić psycholog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Niezależnie jednak od istniejących wiadomości przeprowadzania badań w poradniach, wydaje się słuszne zwrócenie uwagi rodziców przynajmniej na niektóre aspekty zachowania dziecka. Obserwowanie dziecka w codziennych sytuacjach umożliwia krytyczne ale właściwe spojrzenie, a także orientacyjną ocenę czy rozwija się ono prawidłowo oraz jakie wykazuje jeszcze niedociągnięcia lub opóźnienia w rozwoju. Dobra znajomość własnego dziecka ułatwi także specjalistą ocenę aktualnego rozwoju dziecka. Zarówno bowiem lekarz jak i psycholog poza prowadzonymi badaniami opierają swoje rozpoznanie także na rozmowie i wywiadzie z rodzicami.

Oto krótkie zestawienie właściwości dziecka, które mogą stać się przeszkodą dla ucznia klasy I w przyswojeniu wiadomości, współżyciu w grupie i przestrzeganiu przepisów szkolnych. Te cechy mogą wskazywać, iż dziecko jest jeszcze niedojrzałe do podjęcia nauki szkolnej.

ROZWÓJ PROCESÓW POZNAWCZYCH

- Dziecko nie orientuje się w swoim otoczeniu
- Wypowiada się pojedynczymi wyrazami lub prostymi zadaniami
- Nie potrafi samodzielnie opowiadać lub opowiada chaotycznie i niezrozumiale
- Nie daje sobie rady z liczeniem
- Nie lubi prac ręcznych, rysunków, bardzo niezgrabnie posługuje się ołówkiem
- Ma trudności z skupieniu się i łatwo przerywa pracę
- Dziecko unika kontaktu z obcymi. Zapytane o coś - chowa się, wstydzi się odpowiadać
- Ma zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej, mowy i myślenia

ROZWÓJ UCZUCIOWO-SPOŁECZNY

- Dziecko nie nawiązuje kontaktu z rówieśnikami, podczas zabawy stoi na uboczu
- Dziecko jest niesamodzielne, nie potrafi utrzymać porządku, nie dba o swoje rzeczy, niszczy zeszyty i książki
- Jest nieposłuszne, często uchyla się od wykonywania poleceń dorosłych
- Nie dba o wykonywane prace, nie kończy ich, często je niszczy

ZABURZENIA ROZWOJU RUCHOWEGO

- Często występuje niezręczność ruchowa całego ciała
- Brak koordynacji ruchowej
- Zaburzenia lateralizacji
- Niezręczność manualna

PRACA WYRÓWNAWCZA I PSYCHOPEDAGOGICZNA W ZAKRESIE WYRÓWNYWANIA STARTU SZKOLNEGO

Problem wyrównywania szkolnego jest bardzo ważny. Uczniowie wykazujący różne braki w zakresie przygotowania do szkoły powinni zostać objęci odpowiednimi zajęciami wyrównawczymi. Już "zerówki" nastawione powinny być na pracę z dziećmi wymagającymi wyrównywania niedoborów rozwojowych przed włączeniem ich w pracę szkoły. Prace nad zapobieganiem niepowodzeniom szkolnym wymagają nie tylko ścisłego współdziałania nauczycieli, psychologów i lekarzy lecz także włączenia w ten proces rodziców. Przedszkole, szkoła i poradnia dokładnie poinformują rodziców o aktualnym rozwoju ich dziecka i dadzą wskazówki w jaki sposób powinni współuczestniczyć w jego dalszym kształceniu i wychowaniu. Wskażą im przyczyny utrudniające ten rozwój, udzielą pomocy w wyborze odpowiednich środków zaradczych. Często w praktyce bywa tak, że do klasy I trafiają dzieci, które po przebadaniu w PPP otrzymały opinię wskazującą na to by dziecko zostało odroczone o rok z obowiązku szkolnego. Rodzice jednak się na to nie zgadzają i twierdzą, że w szkole da sobie jakoś rade. Pozostaje pytanie co robić gdy uczeń napotyka na trudności w nauce? Zatem jeśli zaobserwujemy u dzieci trudności a proces opanowywania wiadomości szkolnych przebiega gorzej niż u rówieśników, wówczas bezwzględnie powinniśmy zasięgnąć porady psychologa, pedagoga i stosować się do ich wskazówek. Najważniejszymi czynnościami nauczyciela są zabiegi profilaktyczne. Zmierzają one do zapobiegania powstawaniu luk i zaległości w opanowywanym przez uczniów materiale nauczania. Aby trudności te nie nasiliły się należy włączyć do współpracy rodziców, którzy muszą interesować się postępami dziecka i otoczyć je zwiększoną, serdeczną opieką. Z praktyki szkolnej wynika, że większość rodziców chętnie współpracuje z nauczycielem aby pomóc dziecku w pokonywaniu trudności związanych z nauką. Rodzice stosują się także to zaleceń poradni i uczęszczają z dziećmi na zajęcia terapeutyczne. Szczególną rolę zapewniającą powodzenie szkolne odgrywa praca wyrównawcza w oddziale przedszkolnym. Są tam prowadzone następujące ćwiczenia:
- Ćwiczenia ogólne rozwijające - ośmielanie dzieci, rozwijanie ich pomysłowości i inicjatywy
- Ćwiczenia rozwijające mowę
- Ćwiczenia manualne rozwijające sprawność grafomotoryczną
- Ćwiczenia przygotowujące do nauki piania, czytania i liczenia
- Ćwiczenia wyrabiające sprawność ruchową i prawidłową postawę
- Ćwiczenia muzyczno - rytmiczne

Zadaniem więc przedszkola i klas początkowych jest organizowanie zajęć stymulacyjnych, mających na celu usprawnienie funkcji percepcyjno - motorycznych w okresie poprzedzającym naukę, wyrównywania startu szkolnego przez tworzenie najkorzystniejszych warunków, pełnego i wszechstronnego rozwoju dzieci. Wczesne wykrywanie zaburzeń rozwojowych i podjęcie szeroko rozumianej pracy wyrównawczej to jedno z zasadniczych ogniw oddziaływania pedagogicznego w przygotowaniu dzieci do podjęcia nauki.

mgr Lidia Dudek ZSP nr 1 w Rybniku

BIBLIOGRAFIA:

M. Przetacznikowa, M. Wróbel "Z zagadnień psychodydaktyki nauczania początkowego" WSiP Warszawa 1977 r., "Psychologia rozwojowa" WSiP Warszawa 1974 r.
E. Pietsch-Szurek "Trudności szkolne najmłodszych" IWZZ Warszawa 1981 r.
B. Sawa "Jeżeli dziecko źle czyta i pisze" WSiP Warszawa 1999 r.
S. Szuman "O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich" w "Nowa Szkoła" 1962 r. nr 6910
Z. Słobodzian "Zanim dziecko rozpocznie naukę w szkole" WSiP Warszawa 1977 r.
R. Więckowski "Zapobieganie opóźnieniom w nauczaniu początkowym" P.P.W.SZ. 1968 r.
 

Opracowanie: Lidia Dudek

Wyświetleń: 3654


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.