Myślenie i działanie w młodszym wieku szkolnym

"Integracja w edukacji wczesnoszkolnej to propozycja pracy z dzieckiem zorientowana na dziecko jako podmiot i indywidualność" ¹.

Istotą tej koncepcji jest: postrzeganie dziecka jako niepowtarzalnej całości, respektowanie indywidualnych różnic i poszanowanie jego indywidualności.

Rozwój dziecka w okresie kształcenia zintegrowanego w tzw. młodszym wieku szkolnym, jest szczególnie ważnym etapem w życiu młodego człowieka. Od tego, jaki poziom wiedzy i umiejętności zostanie przez dziecko osiągnięty, zależy dalszy rozwój ucznia i wychowanka. Wartością ukierunkowującą działalność nauczyciela jest rozwój dziecka. Nabywanie przez dzieci nowych doświadczeń, mających wpływ na postępowanie jednostki; świadczy o rozwoju. Zmiany w rozwoju stanowią podstawowe zadanie pracy pedagogicznej.

Istotnym elementem w pracy pedagogicznej nauczyciela jest organizowanie różnych form aktywności dzieci prowadzących do zdobycia określonych wiadomości i umiejętności.

Konieczność przyswajania przez dzieci coraz większego zasobu wiedzy powoduje, że pytania "jak uczyć i jakie stosować metody nauczania" stają się coraz trudniejszym problemem do rozwiązania. Na skuteczność metod aktywnych składa się prostota i prawda o ludzkim działaniu, jakie niosą w sobie dobrze przygotowane i przeprowadzone zajęcia edukacyjne.

Wiek wczesnoszkolnej edukacji to okres najbujniejszej aktywności twórczej dziecka. Proces dydaktyczno - wychowawczy ożywia metoda wykorzystywania sytuacji rzeczywistych, względnie stwarzanie ich. Przeżycia, jakich doznaje dziecko podczas udziału w zajęciach prowadzonych aktywizującymi metodami nauczania, pozostają w pamięci. Wprowadzając do nauki szkolnej elementy gier i zabaw, nauczyciel stwarza sytuacje, w których dzieci angażują się w to, co robią, chętniej pracują, dążąc do jak najlepszych wyników. Proces zarówno dydaktyczny jak i wychowawczy - odbywający się drogą działania, które zmusza do aktywnego myślenia, stwarza dzieciom naturalne warunki do poznania rzeczywistości oraz dostarcza wiele radości.

Pedagogika zabawy staje się w wielu kręgach wychowawców coraz bardziej skuteczną metodą pracy i organizowania życia w grupie. Staje się impulsem do kreowania atmosfery działań i sprzyja skutecznej komunikacji między członkami społeczności, uczy, jak wyrażać emocje. Otwartość i autentyczność nauczyciela decydują o jakości kontaktów i relacji między uczestnikami działań aktywnych.

W koncepcji nauczyciela kształcenia zintegrowanego nastawionej na uruchamianie całych struktur wewnętrznych w psychice dziecka, konieczne jest przewidywanie takich rozwiązań, aby już w toku czynności uczenia się następowała integracja różnych elementów sytuacji i związanych z nim form aktywności.

Ważne jest, aby dziecko działało w takich sytuacjach i podejmowało takie zadania, których rozwiązanie jest ważnym doświadczeniem dla jego drogi rozwojowej i edukacyjnej, gdyż tylko sytuacje i działania mające lub mogące mieć dla dzieci sens mogą sprzyjać rozwojowi.

Czynności nauczyciela w procesie lekcyjnym winny sprowadzać się do tworzenia takich sytuacji, w których uczniowie byliby zainteresowani wykonywaniem wynikających z nich zadań. Nauczyciel jest organizatorem i koordynatorem całokształtu życia i aktywności dziecka oraz swojej. Jest inicjatorem oraz stymulatorem procesów rozwojowych i edukacyjnych. Dlatego zajęcia przemyślane, takie, na których stosowane są aktywizujące metody pracy, wyzwalają u uczniów aktywność, pomysłowość i inwencje twórcze. Inspirują do aktywności badawczej, uczą samodzielności w zdobywaniu wiedzy, pracy w grupie, wzbogacają świat emocji, pozwalają uwierzyć w to, że każdy jest ważny, każdy jest indywidualnością.

Oto, jakich rad udziela Krzyżewska Jadwiga nauczycielom, którzy chcą stosować metody i techniki aktywizujące:

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- czuli się bezpiecznie,
- bez lęku rozwijali swoje najlepsze strony,
- akceptowali siebie i swoich kolegów,
- dobrze czuli się w grupie i z grupą,
- potrafili myśleć twórczo,
- dzielili się swoimi doświadczeniami,
- byli aktywni i chętni do pracy,
- potrafili negocjować, współpracować itp..
użyj metod i technik integracyjnych.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- potrafili dostrzegać dobre i złe strony zagadnienia,
- potrafili wyciągać wnioski,
- byli otwarci na zmiany,
użyj metod i technik diagnostycznych.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- potrafili dyskutować,
- słuchać innych,
- negocjować i przyjmować różne punkty widzenia,
użyj metod i technik dyskusyjnych.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- myśleli twórczo,
- byli wrażliwi na piękno i własne doświadczenia,
- odkrywali swoje zdolności i predyspozycje,
użyj metod i technik twórczego myślenia.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- myśleli krytycznie, twórczo, refleksyjnie i logicznie,
- analizowali problemy, uwzględniając różne ich aspekty,
- poszukiwali i sprawdzali pomysły i rozwiązania,
- potrafili dyskutować,
- wyrażali własne poglądy,
użyj metod i technik twórczego rozwiązywania problemów.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- wykazywali inicjatywę, zaangażowanie i wytrwałość,
- podejmowali decyzje na podstawie poznanych faktów,
- byli odpowiedzialni za swoje i grupowe decyzje,
- efektywnie uczestniczyli w dyskusjach,
użyj metod i technik grupowego podejmowania decyzji.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- potrafili fantazjować i marzyć,
- planować i urzeczywistniać marzenia,
użyj metod i technik planowania.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- przestrzegali z góry ustalonych reguł,
- umieli cieszyć się wygraną,
- potrafili pogodzić się z przegraną,
użyj gier dydaktycznych.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- szybko i bez stresu zdobywali wiedzę,
- nabywali wiedzę w sposób trwały i skuteczny,
- długo pamiętali to, czego się nauczyli,
użyj metod i technik przyspieszonego uczenia się.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- rozumieli podstawowe pojęcia,
- wyodrębniali cechy istotne i nieistotne,
- potrafili analizować i klasyfikować,
- potrafili negocjować i przyjmować różne punkty widzenia,
- potrafili definiować pojęcia, zasady itp.
użyj metod tworzenia i definiowania pojęć.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- potrafili analizować i klasyfikować,
- porządkować w relacji wyższości - niższości,
użyj metod hierarchizacji.

Jeżeli chcesz, by Twoi uczniowie:
- potrafili samodzielnie zdobywać wiedzę,
- współpracować ze sobą,
- akceptować różnice indywidualne,
- potrafili sprawnie komunikować się i negocjować,
- umieli pracować w grupie i z grupą,
użyj metod ewaluacyjnych.

Często stosowaną przeze mnie na zajęciach edukacyjnych metodą jest burza mózgów. Każdy uczeń ma prawo wypowiedzieć swoje zdanie, podać swój pomysł na określony temat. Stosowanie tej zasady stwarza okazję do nieskrępowanej niczym wypowiedzi. Dzieci śmiałe, zawsze są chętne do wypowiadania się, ale te nieśmiałe nie chcą, a czasem boja się coś powiedzieć, żeby nie być obiektem żartu czy kpiny. Myślę, że takie właściwe działania na zajęciach pozwalają na budowanie odwagi mówienia a w efekcie także na twórczą aktywność.

Analizując zabawy twórcze dzieci, wiem, że nie trudno jest dostrzec w nich elementów zbieżnych ze sztuką teatralną. Charakterystyczne jest przede wszystkim podejmowanie i wykonywanie przez dzieci określonych ról w zabawach inscenizowanych. Zabawy w teatr dają możliwość bycia widzem i aktorem. Teatralne formy pracy z dziećmi prowadzą do rozwoju twórczej ekspresji. Uczniowie pod moim kierunkiem przygotowują dłuższe i krótsze inscenizacje i przedstawienia dla swoich kolegów i szerszej publiczności. Udział w inscenizacji wszystkich dzieci pozwala obudzić wiarę we własne siły.

Inną formą aktywności, stosowaną przeze mnie na zajęciach jest drama. Polega ona na stwarzaniu sytuacji, zarysowaniu problemów, próbie rozwiązywania ich przez aktywne wchodzenie w role i odgrywanie określonych sytuacji. Uczestnik dramy nie gra kogoś, lecz jest osobą w nowych, nie zawsze doświadczanych na co dzień sytuacjach. Nie ma próby, wszystko dzieje się jedyny raz i jest wynikiem akcji improwizowanej. W dramie ważny jest sam proces, nie efekt końcowy. Opiera się na przeżyciach i emocjach, służy realizowaniu celów związanych z rozwojem człowieka.

Oto niektóre techniki dramowe:
- ćwiczenia pantomimiczne,
- ćwiczenia głosowe,
- improwizacje,
- stop - klatka - obraz zatrzymany w ruchu,
- "Tworzenie pomników",
- wywiady, rozmowy,
- sytuacje symulowane.

Praca metodami aktywizującymi przynosi dzieciom korzyści:
- zwiększa się atrakcyjność zajęć,
- rozwija różnorodne zainteresowania uczniów,
- ujawniają się indywidualne zdolności uczniów,
- pojawiają się inspiracje do innowacji i eksperymentowania.

Zmodyfikowany podział metod nauczania według Jadwigi Krzyżewskiej
"Aktywizujące metody i techniki w edukacji"

podające	wykład informacyjny prelekcja opowiadanie pogadanka anegdota opis odczyt objaśnienia lub wyjaśnianie
eksponujące	pokaz łączony z przeżyciem film sztuka teatralna ekspozycja
programowe	z użyciem podręcznika programowego z użyciem komputera z użyciem maszyny dydaktycznej
praktyczne	pokaz z objaśnieniem pokaz z instruktażem ćwiczenia laboratoryjne ćwiczenia przedmiotowe metoda projektów metoda przewodniego tekstu
problemowe	wykład problemowy wykłąd konwersatoryjny klasyczna metoda problemowa aktywizujące - metoda przypadków - metoda sytuacyjna - inscenizacyjna - gry dydaktyczne (symulacyjne, decyzyjne, psychologiczne), - dyskusja dydaktyczna (związana z wykładem, burza mózgów, panelowa, metaplan) - seminaria

Bibliografia


1. Cackowska M.: Integralny system nauczania początkowego część III - wrzesień - styczeń, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP w Kielcach, Kielce 1994 r.
2. Duraj - Nowakowa K.: Integrowanie edukacji wczesnoszkolnej, Impuls, Kraków 1998 r.
3. Kędzior - Niczyporuk E.: Wprowadzenie do pedagogiki zabawy, Wydawnictwo Klanza, Lublin 1998 r.
4. Krzyżewska J.: Aktywizujące metody i techniki w edukacji część I i II, Zakład wydawniczy Letter Quality 2000 r.
5. Lesiak - Laska E., J.: Uwarunkowania i efekty innowacji pedagogicznych nauczycieli klas początkowych, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1998 r.
6. Pankowska K.: Edukacja przez dramę, WSiP, Warszawa 1997 r.
7. Wiąckowski R.: Pedagogika wczesnoszkolna, WSiP, Warszawa 1995 r.
8. Integracja w edukacji wczesnoszkolnej, Polski Dom Wydawniczy "Ławica", Poznań 1997 r.
Przypisy:
1. Integracja w edukacji wczesnoszkolnej; Poznań 1997 r.

 

Opracowanie: Anna Nurzyńska

Wyświetleń: 957