Katalog Tomasz Deskowski Pedagogika, Artykuły Kiedy ulegamyKiedy ulegamyWiększość kontaktów międzyludzkich związana jest z uleganiem innym ludziom. Dlatego głębsze zastanowienie nad tym czy ludzie ulegają sobie nawzajem nie jest konieczne. Warto natomiast zastanowić się jakie są przyczyny, że ulegamy innym. Dlaczego się tak dzieje?Często spotykamy się z sytuacją, gdy ktoś wytyka nam jakąś wykonywaną przez nas czynność np. "pozwalasz sobie na to...", "robisz wszystko co ci karze", itp. Buntujemy się wówczas i zaprzeczamy. Oczekuje się od nas wręcz, że nie należy ulegać, a nasze oburzenie jest większe, gdy zostaniemy nazwani mianem konformisty. Oddziaływania drugiej osoby lub grupy często są tak silne, że nie potrafimy się skutecznie przeciwstawić. Rezultatem mogą być zachowania nie pożądane, sprzeczne z naszą wolą. Posądzenie o konformizm, naśladownictwo, uległość powodują negatywne odczucia w nas samych. Uważa się jednak (Marlove i Gergen), że konformizm różni się od innych form wywierania wpływu społecznego. Różnicami tymi są podporządkowanie się normom i standardom oraz występowanie dwu zbiorów informacji, które pozostają ze sobą w konflikcie. Powstały dysonans poznawczy zmusza do wyboru między własną wiedzą, spostrzeżeniami, doświadczeniami, a tym co oferują mu inni. Dokonanie wyboru oferty zaproponowanej przez innych a odrzucenie własnej będzie konformizmem. Dowody na podporządkowanie się innym można przytoczyć sięgając do przykładów z sytuacji życia codziennego. Jednak dopiero potwierdzone przez eksperyment i badania naukowe dają pełen obraz. Wystarczy tu przytoczyć klasyczny już dziś eksperyment Ascha (1969) polegającym na przedstawieniu różnej długości odcinków. Wyniki przeprowadzonego eksperymentu wykazały, że 32% spośród badanych zrezygnowało ze zbioru własnych danych i podporządkowali się opinii innych. Zachowania takie Asch nazwał zachowaniem konformistycznym. Każdy człowiek spędza większość czasu w określonym otoczeniu społecznym. Przebywanie w określonym otoczeniu społecznym zmusza człowieka do dostosowania się do jego wymagań i oczekiwań. Stajemy się chcąc czy nie małym naczyniem połączonym z dużym zbiorem naczyń. Włączeni do większej organizacji stajemy się jej częścią, stąd podlegamy niezależnie od naszej woli podporządkowujemy się zasadom i oczekiwaniom większości. Dlatego jeżeli chcemy być zaakceptowani spełniamy oczekiwania grupy. Wzmocnieniem w tej sytuacji jest często obawa człowieka przed nie zaakceptowaniem przez innych z powodu odmiennego zdania. Odrzucenie lub odseparowanie od grupy może spowodować uniemożliwienie realizacji potrzeby kontaktu z innymi. Istnieją również czynniki, które zwiększają lub zmniejszają naszą skłonność do podporządkowania się innym. Są to: - cechy grupy wywierającej nacisk; - cechy osób poddawanych naciskowi; - cechy zadania. Jednym z elementów wymienionych wyżej cech, a konkretnie cech grupy wywierającej nacisk jest liczebność grupy. Zależność liczebności grupy nie jest łatwa do określenia. Pewne jest to, że największy wpływ ma grupa do siedmiu osób. Większa grupa traci wpływ. Czynnikiem bardzo ważnym przy poruszaniu tej kwestii jest tzw. stopień jednomyślności grupy. Zależność jest tu następująca im większa jednolitość zdania grupy tym większy wpływ wywiera ona na formułowaniu sądu. Niejednolita opinia przestaje być czytelna, a co za tym idzie mniej przekonywująca. Jeżeli chodzi o cechy osobowościowe to niewątpliwie mają one wpływ na to w jakim stopniu dana osoba jest "odporna" na wywieranie nań wpływu przez innych. Jedną z cech osobowościowych jest samoocena, czyli to jak ktoś spostrzega swoją wartość. Wyznaczyć można tu następującą zależność im wyższa samoocena tym większy opór wobec prób wywierania wpływu. Opór będzie zależał od tego w jakim stopniu znamy się na jakiejś rzeczy, czy jesteśmy ekspertami. Związana z tym kontrola opinii na dany temat ma swoje umiejscowienie. Stąd mówimy o poczuciu umiejscowienia kontroli zewnętrznym (informacje pochodzą z zewnątrz) i wewnętrznym (informacje pochodzą od nas samych). W tym miejscu wspomnieć należy o czynnikach od nas niezależnych. Uważamy wówczas, że coś zależy nie od nas samych lecz od losu, pana Boga, innych ludzi, przypadku itp. Ważnym czynnikiem mającym wpływ na uleganie innym mają potrzeby. Przybliżę tu dwa rodzaje potrzeb afiliacji i dominacji. Pierwsza związana z silnym poczuciem bycia z innymi nie pozwala osobie na podejmowanie działań, które mogłyby pozbawić go udziału w grupie. Natomiast potrzeba dominacji to silna skłonność do wywierania wpływu na innych. Ostatnim czynnikiem zwiększającym lub zmniejszającym skłonność do ulegania innym jest rodzaj zadania jakie należy wykonać. Rodzaj zadania określają dwa parametry jasność i trudność. Oba parametry charakteryzuje taka sama zależność. Im zadanie jest mniej jasne lub bardziej trudne, tym łatwiej uzyskać uległość. Warto jeszcze wspomnieć o jednej z form ulegania innym jaką jest posłuszeństwo. Niektóre sytuacje życiowe stawiają nas na pozycji podległej zwierzchnikowi. Zawsze osobie przełożonej łatwiej jest podporządkować sobie innych. Np. relacja pracodawca, a pracownik. Należy tu jeszcze wspomnieć o takich zagadnieniach jak efekt facylitacji, efekt audytorium i syndrom grupowego myślenia. Wymienione czynniki związane są w znacznym stopniu z wywieraniem wpływu i podporządkowaniem sobie innych. Podsumowując, skąd biorą się przyczyny ulegania innym sprowadzić możemy je do wyodrębnienia czterech czynników: 1. właściwości tych, którzy wywierają nacisk, 2. cechy osób, na które nacisk jest wywierany, 3. czynniki wchodzące w skład zadania w odniesieniu do którego nacisk jest wywierany, 4. sytuacji, w której się to dzieje. Wymienione czynniki wchodzą ze sobą w rozmaite związki. Dopiero związek czynników pozwoli na ustalenie kierunku wywieranego wpływu. Można wtedy dokładnie określić, przewidzieć zachowanie człowieka. Uleganie ludziom jest zatem zjawiskiem bardzo złożonym i skomplikowanym. Silnie związanym z mechanizmami funkcjonowania człowieka w społeczeństwie. Funkcjonowania opartego na wzajemnych relacjach, z których wynikają konkretne sytuacje stawiające człowieka np. przed dokonaniem wyboru, stanie się konformistom lub nie. Wydaje mi się, że omawiając zagadnienie wpływu na innych ludzi należy powiedzieć o środkach jakimi się posługujemy by wywrzeć wpływ. Do tej pory mówiliśmy o bezpośrednim wpływie na kogoś. Jest jeszcze, tak myślę, oddziaływanie poprzez środki przekazu, które otaczają nas codziennie. Czy jest to element na tyle znaczący? Jeżeli jest tak, że środki przekazu mają wpływ na zachowania ludzi, szczególnie dzieci i młodzieży, to można by doszukiwać się związku ze zjawiskiem ulegania wpływom innym ludziom. BIBLIOGRAFIA 1. Aronson E., "Człowiek istota społeczna" Warszawa 1995 2. Domacchowski W., "Przewodnik po psychologii społecznej" Warszawa 1998
Opracowanie: Tomasz Deskowski Wyświetleń: 1938
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |