"Godzina W" Powstanie warszawskie

SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII W KLASIE III GIMNAZJUM

CELE DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:
po lekcji uczniowie powinni:
1. rozumieć argumenty przemawiające "za i przeciw" wybuchowi powstania;
2. znać datę wybuchu powstania warszawskiego i jego kapitulacji;
3. umieć omówić przebieg powstania;
4. potrafić dokonać bilansu powstania.

METODY:
- debata "za i przeciw";
- praca z mapą i podręcznikiem pod kierunkiem nauczyciela.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- podręcznik: W. Mędrzecki, R. Szuchta, Historia 3. U źródeł współczesności. Czasy nowożytne i najnowsze., s. 272-279;
- mapa ścienna: Polska podczas II wojny światowej;
- Atlas historyczny dla gimnazjum, Działania wojenne na ziemiach polskich w l. 1944-1945, Powstanie warszawskie, s. 57;
- instrukcje i materiały dla grup.

TYP LEKCJI:
- lekcja poświęcona wprowadzeniu nowego materiału.

TOK LEKCJI:

I Czynności organizacyjno-porządkowe.

II Nawiązanie do nowej lekcji, zapoznanie z jej celami, zapis tematu lekcji na tablicy.

III Wprowadzenie nowych treści:

Uczniowie jako zadanie domowe mieli przeczytać treści dot. powstania warszawskiego z podręcznika. Zostali też przydzieleni do grup. Każda z trzech grup otrzymuje zadanie do wykonania i instrukcję od nauczyciela. Czas na przygotowanie zadań 10 min. Po jego upływie wybrani przedstawiciele grup prezentują efekty pracy.

V Rekapitulacja pierwotna i ocena pracy uczniów podczas lekcji.

Instrukcje dla grup:

GRUPA I Przeczytajcie ponownie podrozdział 1 z podręcznika (s. 272-274), potem wspólnie ustalcie argumenty przemawiające "za i przeciw" wybuchowi powstania warszawskiego. Następnie wpiszcie je do odpowiedniej rubryki tabelki i wybierzcie osobę, która zaprezentuje efekty Waszej pracy. Nie zapomnijcie o zaznaczeniu Waszej opinii (czyli, czy Wy na miejscu Komendanta AK zdecydowalibyście się na podjęcie decyzji o wybuchu powstania). Macie 10 min. Powodzenia.


GRUPA II Przeczytajcie ponownie podrozdział 2 z podręcznika (s. 274-278), potem wspólnie ustalcie właściwą kolejność informacji na danych Wam kartkach. Ułóżcie je zgodnie z chronologią na kartonie i przyklejcie. Następnie podkreślcie informacje, które wg Was są najistotniejsze i wymagają zapamiętania. Na koniec wybierzcie osobę, która zaprezentuje efekty Waszej pracy wchodząc w rolę dziennikarza-sprawozdawcy z przebiegu powstania (zatem Wasz reprezentant musi w specjalny sposób przeczytać cały tekst kładąc szczególny nacisk na najważniejsze fakty). Macie 10 min. Powodzenia.


GRUPA III Przeczytajcie ponownie podrozdział 3 z podręcznika (s. 278-279), potem wspólnie dokonajcie bilansu powstania (oceńcie jego "+" i "-"). Następnie wpiszcie Wasze wnioski do odpowiedniej rubryki tabelki i wybierzcie osobę, która zaprezentuje efekty Waszej pracy. Nie zapomnijcie o zaznaczeniu Waszej opinii (czyli, czy warto było wg Was wzniecić powstanie warszawskie). Macie 10 min. Powodzenia.

Materiały dla grupy II:

PRZEBIEG POWSTANIA WARSZAWSKIEGO

31 lipca 1944 r. gen. Bór-Komorowski wyznaczył "godzinę W" na 17 00 następnego dnia, 1 sierpnia 1944 r.

Zgodnie z planem 1 sierpnia miał rozpocząć się równoczesny atak na obiekty o znaczeniu strategicznym (mosty, węzły komunikacyjne, siedziby władz okupacyjnych, magazyny sprzętu wojskowego). Po ich zdobyciu powstańcy mieli się bronić do momentu wejścia Armii Czerwonej.

Działania ofensywne Polaków trwały do 4 sierpnia. Powstańcy opanowali większość miasta. Ujawniły się władze Polski podziemnej, które zaczęły organizować prowizoryczną administrację.

Ale braki w uzbrojeniu oraz zaciekły opór Niemców uniemożliwiły pełną realizację planów. Nie powiodły się próby zdobycia mostów na Wiśle, dworców kolejowych i innych dogodnych dla obrony gmachów w centrum miasta.

Hitler na wieść o wybuchu walk w Warszawie nakazał powstanie za wszelką cenę złamać, a miasto zniszczyć: "Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców, Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy".

Niemieckie natarcie na stanowiska powstańców ruszyło 5 sierpnia. Po dwudniowych walkach, prowadzonych przy wsparciu lotnictwa i broni pancernej, Niemcy zdobyli Wolę, gdzie wymordowali ok. 40 tys. bezbronnych mieszkańców. Kilka dni później padła Ochota.

Do 1 września broniło się Stare Miasto.
Walczono o każdy dom zabytkowej dzielnicy; pod gradem bomb i pocisków zamieniała się ona w morze ruin. W zdobytych częściach miasta wojska niemieckie dopuszczały się mordów na ludności cywilnej.

Jedyną szansą ocalenia stolicy była pomoc Armii Czerwonej. Tymczasem Stalin odmówił pomocy nazywając powstanie "lekkomyślną awanturą, podjętą bez wiedzy dowództwa radzieckiego". Nie wyraził zgody nawet na lądowanie alianckich samolotów na radzieckich lotniskach.

Wydał też rozkaz natychmiastowego wstrzymania natarcia wojsk radzieckich. Świadomie wydał Warszawę na łaskę Hitlera. Przyniosło to Stalinowi doraźne korzyści polityczne - rękami nazistów likwidował poważną przeszkodę w pełnym podporządkowaniu Polski swojej woli.

Państwa zachodnie z rezerwą odniosły się do powstania warszawskiego. Dopiero 30 sierpnia 1944 r. Amerykanie i Brytyjczycy uznali oficjalnie, że Armia Krajowa stanowi część sił alianckich i powstańcom przysługują prawa żołnierzy armii regularnych.

Po 63 dniach walki, 2 października 1944 r., gen. Bór-Komorowski podpisał honorowy akt kapitulacji. Żołnierze AK zostali uznani przez Niemców za jeńców wojennych; ludności nakazano opuścić miasto, ale zagwarantowano, że nie będzie ponosić odpowiedzialności zbiorowej.
 

Opracowanie: mgr Kamilla Jaśnikowska

Wyświetleń: 7111