Katalog Danuta Rząsa Pedagogika, Artykuły Znaczenie autorytetu w wychowaniu dla rodziców i młodzieżyZnaczenie autorytetu w wychowaniu dla rodziców i młodzieży1.RODZICE a AUTORYTET.Często słyszymy, że współczesna młodzież nie szanuje rodziców, ludzi starszych i wychowawców, że nie uznaje żadnych autorytetów. Dlatego warto zanalizować przyczyny utraty autorytetu oraz czynniki, które przyczyniają się do kształtowania autorytetu rodziców, niezbędnego w codziennym życiu rodzinnym i społecznym. Autorytet jest czynnikiem regulującym i porządkującym wewnętrzne życie w rodzinie. Obserwując stosunki panujące w rodzinie należy podkreślić, że jego charakter i typ zależy głównie od ożywiających go intencji i motywów działania. Ze względu na intencję osoby kierującej rodziną wyróżnić można dwa typy autorytetu. Jeden, używając swojej władzy, podporządkowuje sobie bezwzględnie od siebie dzieci. Niekiedy motorem ich działania bywa wygórowana ambicja i sama żądza władzy, a nawet satysfakcja doznawana na skutek ujawniania jej w różnych formach, niekiedy bardzo dokuczliwych. Jest to autorytet ujarzmiający, który przejawia się przede wszystkim w działaniu o charakterze egoistycznym. Rodzic autorytarny jest bardzo zajęty utrzymaniem kontroli. Stosując rozkazy, żądania lub groźby, przekazuje w ten sposób żądanie, aby dziecko po prostu pozbyło się uczuć, które rodzic postrzega jako niepotrzebne lub niechciane. Autorytarni rodzice przerywają swoim dzieciom i lekceważą je. Przyjmują zasadę, według której rodzic jako większy, silniejszy i mądrzejszy, ma ważniejsze potrzeby niż dziecko. Ujawniają w ten sposób, że nie interesuje ich to, co dziecko ma do powiedzenia. Ważniejszy w wychowaniu dzieci jest autorytet wyzwalający, który wysuwa na plan pierwszy cele ogólne, ponad osobowe, zmierzające do rozwiązania problemów rodziny. Są to cele związane z ideałem wychowawczym i społecznym. Dla dobra rodziny i dla dobra samej sprawy wydobywa on maksimum własnej energii twórczej i wyzwalając energię członków rodziny pobudza ich do wysiłku i wytrwałości w dążeniu do wspólnego celu. Autorytet wyzwalający jest mocniejszą podstawą w realizowaniu zamierzeń i celów, niż autorytet budzący obawę i strach, stosujący sankcje karne i środki represyjne. Rodzice o takim autorytecie przyczyniają się do intelektualnego i społeczno-moralnego, także do rozwoju kulturalnego i estetycznego swoich dzieci. Prawidłowy stosunek rodzica do dziecka powstaje wówczas, gdy wychowanie odbywa się w atmosferze wzajemnego zaufania i w atmosferze wolności i zachowania godności każdego członka rodziny. Rodzic ma świadomość swego autorytet, szczególnie wtedy, kiedy dzieci są w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym. Dzieci odczuwają wówczas potrzebę podziwiania i uwielbiania rodziców. W miarę swego rozwoju umysłowego i społeczno-moralnego dostrzegają pewne słabostki i przywary swych rodziców stanowiące źródło utraty szacunku i poważania wobec nich. Do najczęściej występujących przyczyn obniżających autorytet rodziców należą: - brak kontaktów emocjonalnych z dzieckiem, - brak konsekwencji w postępowaniu z dzieckiem, - niezaspokajanie podstawowych potrzeb psychospołecznych dzieci, - naruszenie przez rodziców podstawowych norm współżycia społecznego, - niejednolite oddziaływanie wychowawcze obojga rodziców na dziecko, - rozbieżność pomiędzy głoszonymi normami etyczno-moralnymi, a postępowaniem w codziennym życiu, - niewłaściwe karanie i wynagradzanie dziecka. Wymienione powyżej czynniki powodują, że rodzice często bezpowrotnie tracą szacunek i zaufanie u swoich dzieci. A przecież większość z nich chce być dla swych pociech kimś ważnym i wyjątkowym. Wskazówki dla rodziców nasuwają się następujące: - rozumna miłość do dziecka uznawanie jego praw, - przestrzeganie uznawanych zasad moralnych, - kulturalne postępowanie wobec dziecka, - jednolite oddziaływanie wychowawcze rodziców na dziecko, zwłaszcza jednolite wymagania wobec niego, - właściwy i uzgodniony przez rodziców system nagród i kar, - zgoda, harmonia i ład w rodzinie Zarówno tracenie jak i podtrzymywanie autorytetu rodziców w bardzo dużym stopniu zależy od warunków środowiskowych, od cech indywidualnych rodziców, charakteru i stopnia spójności rodziny. Rodzice posiadający autorytet mają moc wydawania nakazów i zakazów, stawiania wymagań, egzekwowania posłuszeństwa oraz podejmowania działań i ostatecznych decyzji. Jednak uważam, że posiadany przez rodziców autorytet powinien ujawniać się w atmosferze miłości i szacunku dla dziecka. Tak pojmowany autorytet rodzicielski nie ogranicza wolności dziecka, lecz udziela mu wolności osądu i działania, stosownie do jego możliwości. Rodzice, którzy czują, iż posiadają autorytet, potrafią znaleźć "złoty środek" między przyzwoleniem, a ograniczeniem. Potrafią powiedzieć stosowne "nie" i to "zależy od twojej decyzji", gdy dziecko jest zdolne do większej samodzielności. Mają też dbać, aby wychowanie odbywało się w wolności, która jednak nie może przerodzić się w samowolę dziecka. Wszelkie działania wychowawcze rodziców powinny wypływać z odpowiedzialnego traktowania powołania rodzicielskiego. 2. MŁODZIEŻ A AUTORYTET. Autorytetem mogą być różne osoby. We wczesnym dzieciństwie dzieci naśladują dorosłych, w młodszym wieku szkolnym dzieci chcą upodobnić się do kolegów. Zmienia się to w wieku dorastania. Młodzież nastawiona jest przede wszystkim na krytykowanie, odrzuca autorytet osób dorosłych. Zaledwie jednak młody człowiek wyzwoli się od zależności rodziców, rozejrzy wśród rówieśników, do których się tak wyrywał, odczuje potrzebę "mistrza", czyli osoby lub osób, które w kręgu jego zainteresowań i dążeń stanowią wzór, obdarzone są talentami urokiem osobistym oraz dorobkiem w określonej działalności. Młodzież bardziej niż dorośli skłonna jest do kwestionowania wpływu i niepodważalności autorytetów. Bunt przeciw autorytetom wychowawczym najsilniej rysuje się w środowisku rozmaitych ruchów podkulturowych. Wówczas autorytety świata dorosłych, na których wspiera się przecież system wartości wychowawczych, nie mają poważniejszego znaczenia, gdyż ważniejszy jest autorytet uznawany przez członków danej podkultury. Kryzys autorytetów wiąże się często z faktem, iż młodzież pokolenie obecnych rodziców ocenia mało obiektywnie jako generację nieudaczników. Młodym ludziom, którzy sprawnie posługują się Internetem, kartą bankomatową lepiej orientują się w nowinkach technicznych wydaje się, że do "starych" nie ma po, co iść, bo niczego się od nich nie nauczą. Chociaż jako bystrzy obserwatorzy otaczającej rzeczywistości, poszukujący własnej drogi życiowej, mimo wszystko potrzebują właściwych doradców i wzorów osobowych. Wielu młodym imponują tzw. silne osobowości utożsamiane z kultem mocnego człowieka, który nie liczy się z niczym i z nikim, lecz robi wszystko, aby zdobyć poklask swych zwolenników. Często lekceważy innych, nie bacząc na konsekwencje swych czynów. Wybierając inne autorytety niż rodzicielskie, czynią tak, gdyż są bardziej tolerancyjni niż dorośli, wobec wszelkiej odmienności oraz mniej skłonni do wystawiania certyfikatów moralności. Bardziej cenią wolny wybór, silniej akcentują własną odrębność, indywidualność autonomię. A przecież nie wszyscy rodzice są w stanie to zrozumieć, bo mają inne spojrzenie i poglądy na życie. Cenią i uznają inne wartości niż młodzi ludzie. Młodzież mająca obecnie zapewnioną tak wielką swobodę, w pogoni za odmiennością i oryginalnością, nie potrafi dostrzec cenionych wartości. Sytuacja taka może zakończyć się wyborem niewłaściwych wzorów do naśladowania. Uważam jednak, iż nie wszyscy rodzice muszą drżeć z obawy przed utratą autorytetu. Zachowają go ci, którzy w wychowaniu dzieci kierować się będą mądrością życiową i kulturą pedagogiczną. Chociaż każdy z nas pragnie żyć wg własnych planów i marzeń, to jednak warto korzystać ze zdobytej wiedzy i mądrości życiowej innych. Wszyscy potrzebujemy właściwych wzorców osobowych, a rolę taką pełni autorytet. Należy dokładnie dokonać właściwego wyboru. Literatura 1. Eichelberger W., Samson A., Dobra miłość, Warszawa 2001. 2. Kalinowski M., Dlaczego rodzice tracą autorytet, Warszawa 1982. 3. Krasiejko I., Autorytet a tożsamość. "Problemy opiekuńczo-wychowawcze", nr 5, 1999. 4. Mikołajko A., Poza autorytetem, Warszawa 1991. 5. Steede K., dziesięć błędów popełnionych przez dobrych rodziców, Gdańsk 2000.
Opracowanie: mgr Danuta Rząsa Wyświetleń: 6114
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |